________________
ફેલાય છે. તેમ જ હૃદયમાં રહેલો જ સાત્વિક પ્રકાશ પસરતો બ્રહ્મરન્દ્રમાં જ્યારે ભેગો થાય છે, ત્યારે તેને મૂધ
જ્યોતિ કહેવાય છે. તે મૂર્ધોતિને વિશે સંયમ કરવાથી સિદ્ધપુરુષોનું દર્શન થાય છે. સ્વર્ગ અને પૃથ્વી : એ બેની વચ્ચેના આકાશમાં રહેનારા પુરુષોને સિદ્ધપુરુષો કહેવાય છે, જેને દિવ્ય પુરુષો પણ કહેવાય છે. આવા પુરુષોને મૂર્ધ-જ્યોતિના સંયમવાળા યોગી પુરુષો જુએ છે. તેમની સાથે વાતચીત કરે છે-આ પ્રમાણે યોગસૂત્ર(૩-૩૨)માં વર્ણવ્યું છે, જેનું તાત્પર્ય ઉપર જણાવ્યું છે. ર૬-૯ો.
* * * હવે સર્વજ્ઞપણાની પ્રાપ્તિનો ઉપાય જણાવાય છેप्रातिभात् सर्वतः संविच्चेतसो हृदये तथा । स्वार्थे संयमतः पुंसि, भिन्ने भोगात्परार्थकात् ॥२६-१०॥
પ્રાતિજજ્ઞાનનો સંયમ કરવાથી સર્વતઃ જ્ઞાન થાય છે. હૃદયને વિશે સંયમ કરવાથી ચિત્તનું જ્ઞાન થાય છે અને પરાર્થક ભોગથી ભિન્ન એવા સ્વાર્થમાં સંયમ કરવાથી પુરુષનો સાક્ષાત્કાર થાય છે.”-આ પ્રમાણે દશમા શ્લોકનો સામાન્યાર્થ છે. એના પરમાર્થને વર્ણવતાં ટીકામાં ફરમાવ્યું છે કે-નિમિત્તની અપેક્ષાથી રહિત અને માત્ર મનથી ઉત્પન્ન થનારું તત્કાલ ઉત્પન્ન થયેલું અવિસંવાદી એવું જે જ્ઞાન છે, તેને પ્રતિભા કહેવાય છે (મૂળમાં પ્રતિભા પદ છે, તેનો અને પ્રતિભા પદનો અર્થ એક જ છે) આ પ્રતિભ
QAWWIN
