________________
स्थितस्य सत्त्वपुरुषान्यताख्यातौ च केवलम् । सार्वज्ञ्यं सर्वभावानामधिष्ठातृत्वमेव च ॥२६-१७॥
“માત્ર સત્ત્વ અને પુરુષની અન્યતાખ્યાતિમાં સ્થિર થયેલા યોગીને સર્વજ્ઞતા અને સર્વભાવોનું અધિષ્ઠાતૃત્વ પ્રાપ્ત થાય છે.” આ પ્રમાણે સત્તરમા શ્લોકનો સામાન્યાર્થ છે. કહેવાનો આશય એ છે કે પ્રકૃતિ અને પુરુષમાં સર્વથા ભેદ છે... ઈત્યાદાકારક અન્યતા(વિવેક)ખ્યાતિમાં જ અર્થા ગુણાદિ(સત્ત્વાદિ)ના કર્તુત્વનું અભિમાન શિથિલ થયે છતે ચિત્તનો જે શુદ્ધસાત્વિક પરિણામ છે; તસ્વરૂપ અન્યતાખ્યાતિમાં જ જે યોગી સ્થિર રહે છે, તે યોગીને શાંત ઉદિત અને અવ્યપદેશ્ય ધર્મ સ્વરૂપે રહેલા સર્વ પદાર્થોનું વિવેકખ્યાતિને લઈને ઉત્પન્ન થયેલું વાસ્તવિક જ્ઞાન થાય છે અને સત્ત્વાદિ ગુણોના પરિણામવાળા સઘળાય પદાર્થોના સ્વામીની જેમ તે યોગી પ્રવર્તે છે... ઈત્યાદિ પાતંજલયોગસૂત્ર(૩-૪૯)માં જણાવ્યું છે. ર૬-૧ળા
* * * બીજા બધા સંયમો પુરુષાર્થભાસરૂ૫ ફળવાળા હોવાથી વિવેકખ્યાતિસંયમ જ મુખ્ય પુરુષાર્થરૂપ ફળવાળો છે-એ વાત જણાવવા માટે પરવૈરાગ્યની ઉત્પત્તિ દ્વારા વિવેકખ્યાતિનું મુખ્ય ફળ જણાવાય છે
VIWIADAAWAIAAL WAIWAWAIWAWIL
