Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 02

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 11

४३२
व्युत्पत्तिदीपिकाभिधान-दुण्ढिकया समर्थिते सिद्धहेमप्राकृतव्याकरणे ॥
[पहाविओ उवाविओ] प्रपूर्व० स्था - उत्पूर्व० स्था । प्रतिष्ठन्तं(मान) प्रयुङ्क्ते । उत्तिष्ठन्तं प्रयुङ्क्ते । 'प्रयोक्तृव्यापारे णिग्' (३।४।२०) णिग्प्र० । 'लुगावी क्त-भाव-कर्मसु' (३।१५२) णिग्रस्थाने आवि० । 'लुक्' (१।१०) आलुक् । क्तप्र० । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) तुलुक् । प्रथमा सि । 'अत: से?:' (३।२) सि० → डो० → ओ० पट्टाविओ उद्याविओ।
[थक्कइ ] स्था । वर्त० तिव् । अनेन स्था० → थक्क० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० थक्कड़ । [चिठ्ठ ] स्था । वर्तः तिव् । अनेन स्था० → चिट्ठ० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० चिठ्छ ।
[चिट्ठिऊण] स्था । क्त्वाप्र० । 'क्त्वस्तुमत्तूण-तुआणाः' (२२१४६) क्त्वा० → तूण० । 'एच्च क्त्वा-तुम्०' (३१५७) इत्त्वम् । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक् चिट्ठिऊण ।
[निरप्पइ ] स्था । वर्त० तिव् । अनेन स्था० → निरप्प० । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० → इ० निरप्पड़ ।
[थिअं] स्थित । प्रथमा सि । 'क-ग-ट-ड०' (२१७७) स्लुक् । 'क-ग-च०' (१२१७७) लुक् । 'क्लीबे०' (३।२५) सि० → म्० । 'मोऽनु०' (१२२३) अनुस्वारः थिअं ।
[थाणं] स्था। अनट्प्र० → अन । 'क-ग-ट-ड०' (२७७) स्लुक् । 'नो णः' (१२२८) न० → ण० थाणं ।
[पत्थिओ उत्थिओ] प्रपूर्व० स्था - उत्पूर्व० स्था । क्तप्र० । 'सर्वत्र ल-व०' (२७९) लुक् । 'क-ग-ट-ड०' (२२७७) स्लुक् । 'अनादौ०' (२१८९) थस्य द्वित्वम् । 'द्वितीय-तुर्ययो०' (२।९०) पूर्वथस्य त० । 'स्वरादनतो वा' (४।२४०) अत् । 'लुक्' (१।१०) आलुक् । 'क्ते' (३।१५६) इ० । 'लोकात्' (१।१॥३) पत्थित-उत्थित । ‘क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक् । प्रथमा सि । 'अतः से?:' (३।२) सि० → डो० → ओ० पत्थिओ उत्थिओ ।
[थाऊण] स्था । क्त्वाप्र० । 'क-ग-ट-ड०' (२७७) स्लुक् । क्त्वस्तुमत्तूण-तुआणाः' (२।१४६) क्त्वा० → तूण० । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) त्लुक् थाऊण ॥१६॥
उदष्ठ-कुक्कुरौ ॥ ८।४।१७ ॥ उदः परस्य तिष्ठतेः ठ-कुक्कुर इत्यादेशौ भवतः ।। उट्ठइ । उक्कुक्कुरइ ॥ [उदष्ठ-कुक्कुरौ] उद् पञ्चमी ङसि । ठ-कुक्कर प्रथमा औ । [उटुइ उचक्करइ] यत्र पञ्चमीपरो निर्देशो भवति तत्र धातोरेवादेशः स्यात् । यथा-उद्यइ उक्चक्करइ । उत्तिष्ठतीत्यर्थः ॥१७॥
म्लेर्वा-पव्वायौ ॥ ८।४।१८ ॥
म्लायते-पव्वाय इत्यादेशौ वा भवतः ॥ वाइ । पव्वायइ । मिलाइ । [म्लेर्वा-पव्वायौ] म्लि षष्ठी ङस् । वा-पव्वाय प्रथमा औ ।
पक्षे- [मिलाइ] 'म्लैं गात्रविनामे' (३२) म्लै । वर्तः तिव् । 'स्वराणां०' (४।२३८) म्ला । 'लात्' (२।१०६) लात् प्राग् इ० । 'लोकात्' (१।१३) मिलाति । 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव० → इ० मिलाइ ॥१८॥
निर्मो निम्माण-निम्मवौ ॥८४॥१९॥ निरपूर्वस्य मिमीतेरेतावादेशौ भवतः ॥ निम्माणइ । निम्मवइ ।। [निर्मों निम्माण-निम्मवौ] निर-मा षष्ठी ङस् । निम्माण-निम्मव प्रथमा औ।