Updhan Vidhi

Author(s): Kunvarji Anandji
Publisher: Kunvarji Anandji

Page 5

उपधान.
ઉપધાન એટલે શું ? . મુનિ મહારાજાઓને સૂત્રસિદ્ધાંતના અભ્યાસની ગ્યતા પ્રાપ્ત કરવા માટે જેમ ગદ્વહન કરવાનું પરમાત્માએ સિદ્ધાંતે દ્વારા ફરમાવ્યું છે અને તે આજ્ઞાનું આરાધન કરવાના અભિલાષી મુનિઓ દ્વહન કરે છે, તે પ્રમાણે શ્રાવકોને માટે દેવવંદનમાં આવતા સૂત્રને માટે ઉપધાન વહન કરવાનું શાસ્ત્રકારે ફરમાવેલું છે. પ્રથમ અક્ષર માત્ર તે તે સૂત્રે કઠે કર્યા હોય અથવા અર્થ સહિત તેનું પરિજ્ઞાન મેળવ્યું હોય પરંતુ જેમ અનેક પ્રકારના મંત્ર સિદ્ધ કરવાને માટે તેના ક૫ મુજબ અમુક તપસ્યા કરવી પડે છે, અમુક સ્થિતિમાં, અમુક સ્થળે, અમુક આસને બેસવું પડે છે, અમુક સંખ્યામાં તે તે મંત્રને એકાગ્ર ચિત્ત જાપ કરવો પડે છે અને તે પ્રસંગે પ્રાપ્ત થતા ઉપદ્રવે-ઉપસર્ગો સહન કરવા પડે છે, ત્યારે તે મંત્રો સિદ્ધ થાય છે અને પછી તેને યથાયેગ્ય ઉપયોગ કરી શકાય છે, તેમ નમસ્કારાદિ સૂત્રને યથાયોગ્ય રીતે પ્રાપ્ત કરવા માટે અમુક તપસ્યા કરવી, અમુક સ્થિતિમાં રહેવું, અમુક સંખ્યામાં તેને નિરંતર જાપ કરો, અને ઉપધાન વહન કરાવવાની યોગ્યતા ધરાવનારા મુનિરાજ પાસે તે તે સૂત્રોની વિધિપૂર્વક વાંચના લેવી ઇત્યાદિ ક્રિયા કરવામાં આવે છે તેને ઉપધાન કહેવામાં આવે છે. ઉપધાન શબ્દને અર્થ-કેપ એટલે સમિપે-ગુરૂ સમિપ-ધાન એટલે ધારણ કરવું, નવકારાદિ