Updhan Vidhi

Author(s): Kunvarji Anandji
Publisher: Kunvarji Anandji
Catalog link: https://jainqq.org/explore/032353/1

Page #1

સં. ૧૯૭૧ માં ભાવનગરમાં થયેલો ઉપધાનનું સ્મરણ ચિન્હ. છે. #FFFFFFFFFFFFFFAHiા કર છે
હઝર કંકર-કફકૃakla 328 જે
उपधान विधि.
સંસ્કૃત અને માગધી વિધિઓ ઉપરથી પંન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી મહારાજની,
સહાયથી તૈયાર કરનાર, શા કુંવરજી આણ જી.
- ભાવનગર.
Fee-RE'ઇફ ક8હડકવ865.
આવૃત્તિ ત્રીજી.
છપાવી પ્રકટ કરનાર, श्री जैन धर्म प्रसारक सभा.
भावनगर.
—
—
સંવત ૧૯૮૩. વીર સંવત ૨૪૫૩. શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા તરફથી ઉપધાન વહુન કરવાની ઈચ્છાને ભેટ,
શ્રી બહાદુરસિંહજી પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમા શા. અમરચંદ બહેચરદાસે છે: યું.
- દલદલ્લફg :હક્ક@ @ફ્રડ "*
Eહçછ
Ab@EBBSBEGEGBBB EEG sre:64BBBEEBBERSB-ees:
2 FEEFFFFFFFFFFFFFFFERE

Page #2

હેતુ.
69917
સંવત ૧૯૭૧ ના કાર્તિક શુદ્ધિ ॰ ને ભાવનગરના વહન કરવાનું શરૂ થયું. આચાય શ્રી વિજયકમળસૂરીશ્વરના પરિવારના ઉપાધ્યાયજી શ્રી વીરવિજયજી તથા પન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી વહેવરાવનાર હતા. ઉપધાનવાહકેાની સખ્યા ૩૦૦ ઉપરાંત શ્રાવક શ્રા વિકાઓની હતી, ઉપધાન વહન કરવાના તમામ ખર્ચ શા. આણુ પુરૂષાત્તમ તરી કરવાને શ્રી સંધના આદેશ મેળવવામાં આવ્યા હતા. પરંતુ સંધના અનેક ગૃહસ્થાએ ઉપધાનવાહકેાની ભકિત બહુ શ્રેષ્ટ રીતે કરી હતી. આ પ્રસ ંગે ઉપધાન સંબંધી વિધિનું તદ્દન અનાતપશુ ઉપધાનવાહકામાં દ્રષ્ટિગોચર થવાથી તે સબંધી જરૂરની બાબતેનુ જાણપણું શ્રાવક શ્રાવિકાને થાય તેા નીક એમ અ ંત:કરણમાં આવવાથી પંન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી મહારાજ પાસે તે સંબંધી વિધિ વાંચી સમજીને આ લેખ તૈયાર કરવામાં આવ્યેા છે. ત્યારપછી તે સાહેબ પાસે પસાર કરાવી, પંન્યાસજી શ્રી સિદ્ધિવિજયજી મહારાજને વાંચવા મેલી, તેએ સાહેએ લખી મેકલેલી સૂચનાઓ અનુસાર સુધારા વધારે કરીને આ લેખ પ્રથમ સ. ૧૯૭૧ માં અહાર પાડવામાં આવ્યા હતા. પછી સંવત ૧૯૭૬ માં છપાવ્યું હતા. આ ત્રીજી આવૃત્તિ છે. આમાં જે કાંઇ સ્ખલના વિદ્વાન અને વિધિના અનુભવી મુનિરાજને જણાય તે અમને લખી મેાકલવા કૃપા કરવી અમે હવે પછી ચેથી આવૃત્તિ વખતે જરૂર તેને યાગ્ય અમલ કરશુ. વિધિના જાણુ પ્રથમ થઈને પછી જો કેાઈ પણ ક્રિયા કરવામાં આવે તે જ તે વિશુદ્ધ થઈ શકે છે. તેને માટે જ આ પ્રયત્ન કરવાની જરૂર ધારી છે, આશા છે કે ઉપધાન વહન કરવાના ઈચ્છકશ્રાવક શ્રાવિકાએ આ મુકના ચેાગ્ય લાભ લેશે, જેથી લેખકના પ્રયાસ સફળ થશે. તથાસ્તુ. શા. કુંવરજી આણુ દૃષ્ટ
ΟΥ
કાર્તિક સુદિ ૧
ભાવનગર.
સ. ૧૯૮૩,

Page #3

अनुक्रमणिका.
૧ ઉપધાન એટલે શું ? ૨ ઉપધાન વહેવાની આવશ્યકતા . ૩ છ ઉપધાનના નામ, દિવસે, તપ વિગેરે.. ૪ ઉપધાનના એકાસનમાં શું શું વપરાય ? ૫ છ ઉપધાનની વાંચનાઓ. .... ..... ૬ ઉપધાનની પ્રવેશ વિધિ, પ્રભાત વિધિ... ૭ સંધ્યા અનુષ્ઠાનવિધિ. • • ૮ દરજકરવાની ક્રિયા ને તેની વિધિ..... ૯ પુરૂષ અને સ્ત્રીએ રાખવાના ઉપકરણે.. ૧૦ વાંચના લેવાની વિધિ. .. ના શું શું કારણે દિવસ પડે ? .. ૧૨ આયણના કારણે ૧૩ માળા પરિવાપન વિધિ. .. ૧૪ આયણ લેવાની વિધિ. . ૧૫ ઉપધાન સંબંધી વિશેષ હકીક્ત. ૧૬ ઉપધાનનું સ્તવન.

Page #4


Page #5

उपधान.
ઉપધાન એટલે શું ? . મુનિ મહારાજાઓને સૂત્રસિદ્ધાંતના અભ્યાસની ગ્યતા પ્રાપ્ત કરવા માટે જેમ ગદ્વહન કરવાનું પરમાત્માએ સિદ્ધાંતે દ્વારા ફરમાવ્યું છે અને તે આજ્ઞાનું આરાધન કરવાના અભિલાષી મુનિઓ દ્વહન કરે છે, તે પ્રમાણે શ્રાવકોને માટે દેવવંદનમાં આવતા સૂત્રને માટે ઉપધાન વહન કરવાનું શાસ્ત્રકારે ફરમાવેલું છે. પ્રથમ અક્ષર માત્ર તે તે સૂત્રે કઠે કર્યા હોય અથવા અર્થ સહિત તેનું પરિજ્ઞાન મેળવ્યું હોય પરંતુ જેમ અનેક પ્રકારના મંત્ર સિદ્ધ કરવાને માટે તેના ક૫ મુજબ અમુક તપસ્યા કરવી પડે છે, અમુક સ્થિતિમાં, અમુક સ્થળે, અમુક આસને બેસવું પડે છે, અમુક સંખ્યામાં તે તે મંત્રને એકાગ્ર ચિત્ત જાપ કરવો પડે છે અને તે પ્રસંગે પ્રાપ્ત થતા ઉપદ્રવે-ઉપસર્ગો સહન કરવા પડે છે, ત્યારે તે મંત્રો સિદ્ધ થાય છે અને પછી તેને યથાયેગ્ય ઉપયોગ કરી શકાય છે, તેમ નમસ્કારાદિ સૂત્રને યથાયોગ્ય રીતે પ્રાપ્ત કરવા માટે અમુક તપસ્યા કરવી, અમુક સ્થિતિમાં રહેવું, અમુક સંખ્યામાં તેને નિરંતર જાપ કરો, અને ઉપધાન વહન કરાવવાની યોગ્યતા ધરાવનારા મુનિરાજ પાસે તે તે સૂત્રોની વિધિપૂર્વક વાંચના લેવી ઇત્યાદિ ક્રિયા કરવામાં આવે છે તેને ઉપધાન કહેવામાં આવે છે. ઉપધાન શબ્દને અર્થ-કેપ એટલે સમિપે-ગુરૂ સમિપ-ધાન એટલે ધારણ કરવું, નવકારાદિ

Page #6

સૂત્રને શાસ્ત્રોકત વિધિ મુજબ ગુરૂમહારાજને મુખેથી ગ્રહણ કરવા ”તે થાય છે. આ શબ્દને બીજી રીતે પણ અર્થ થઈ શકે છે.
૧ ઉપધાન વહેવાની આવશ્યકતા. ઉપધાન વહન કરવાની ફરજ સર્વ શ્રાવક શ્રાવિકાઓની છે. છતાં તપશક્તિ વિગેરેના અભાવે અથવા મેદભાવે સર્વથી ઉપધાન વહન કરવાનું બની શકતું નથી, તે પણ જ્યારે તેવી શક્તિ પ્રાપ્ત થાય ત્યારે અવશ્ય ઉપધાન વહન કરવા એવી ધારણા-શ્રદ્ધા અવશ્ય રાખવી. જેઓ ઉપધાન વહન કરવાની શી જરૂર છે? એમ કહેનારા–તેની શ્રદ્ધા વિનાના છે તેને શાસ્ત્રકાર મિથ્યાદ્રષ્ટિ તેમજ અનંતસંસારી કહે છે.
ઉપધાન વહન કરવાની પ્રવૃત્તિ હાલમાં કેટલેક દરજજે વધતી જાય છે, પરંતુ તે વહન કરનારમાં મોટો ભાગ સ્ત્રીવર્ગને હોય છે અને તેમાં પણ મોટે ભાગ અજ્ઞાનીઓને હોય છે, પણ તેથી એમ સમજવાનું નથી કે એ કરણ અજ્ઞાનીની કે સ્ત્રીવર્ગની છે, તે કરશું તે શુદ્ધ સમાકત દ્રષ્ટિ સુજ્ઞ શ્રાવક શ્રાવિકાની છે, અને શ્રાવકપણામાં પણ ખાસ કરીને ઉચ્ચ પ્રતિની એ કરણી છે, પરંતુ કાળાનુસાર શક્તિની મંદતાથી તેમજ શ્રદ્ધાની મંદતાથી અને સુખશીલપણાથી સુજ્ઞ ગણતે પુરૂષવર્ગ એ ક્રિયામાં ઓછો દાખલ થાય છે, પણ એમ કરવાથી મનુષ્ય ઈદગીમાંજ લઈ શકાય તેવા એક અત્યુત્તમ લાભથી તેઓ બેન શીબ રહે છે.
ઉપધાન વહન કરવાથી અનેક પ્રકારના લાભ થાય છે. પ્રથમ તે શ્રીજિનેશ્વરની આજ્ઞાનું આરાધન થાય છે, તપસ્યા

Page #7

વડે ક્રમાનુ શાષણ થાય છે, મસારભૂત શરીરમાંથી સાર ગ્રહણ થાય છે, શ્રુતની અપૂર્વ ભક્તિ થાય છે, દરાજના પાસહ કરવાના હાવાથી મુનિપણાની તુલના થાય છે, ભાગ્યયેાગે મુનિપણ માગળ પ્રાપ્ત થાય તા તેમાં સવળતા થઈ જાય છે, ઇંદ્રિચાના નિરાય થાય છે, કષાયના સંવર થાય છે, આખા દિવસ સંવર કરણીમાં જ નિગમે છે, દૈવવંદ્યનાદિવડે દેવભક્તિ અને ગુરૂવંદનાદિવડે ગુરૂભક્તિ થાય છે. ઇત્યાદિ અનેક લાલા તેથી પ્રાપ્ત થાય છે. મનુષ્યની જીંદગીમાં અને શ્રાવકપણામાં આ કાળે કરી શકાય તેવી ધકરણીમાં આ એક ઉચ્ચ પ્રતિની કરણી છે, તેના અધિકારી થવું એ પણુ પૂરા ભાગ્યાયની નિશાની છે.
ઉપધાન વહનની આવશ્યકતાને અંગે પ્રારંભમાં આટલા નિર્દેશ કરી હવે ઉપધાન કયા ક્યા સૂત્રાના વહન કરવામાં આવે છે ? તેનુ દિવસનું ને તપસ્યાનું પ્રમાણ કેટલુ છે ? તેમાં વાંચના કયારે કયારે લેવાય છે ? તેનેા વિધિ શુ છે ? તેની અંદર એકાશનમાં કઈ કઈ વસ્તુ કેવી રીતે વપરાય છે ? કઈ વસ્તુ વાપરવાને નિષેધ છે ? યા કયા કારણા માટેાયણુ આવે તેવા છે ? કયા કયા કારણેાથી દિવસ પડે છે ? દિવસ પડે એટલે શું ? ઉપધાન વહન કરતાં દરરાજ શુ શુ ક્રિયાઓ કરવાની છે ? કેટલા ઉપકરણા સ્ત્રીએએ અને પુરૂષાએ રાખવા પડે છે ? સ્મા સિવાય બીજી ઉપધાનને અ ંગે જાણવા ચૈાગ્ય હકીકત શી શી છે ? ઉપધાનમાંથી નીકળ્યા પછી ધાર્મિક વર્તનને અંગે શું શું કરવુ પડે છે ? ઇત્યાદ્રિ માખતા તેની વિધિઓ ઉપરથી તેમજ ગુરૂમહારાજની સિમપેથી જાણીને
આ નીચે ખતાવવામાં આવેલ છે, તેની અંદર જે વિધિ ગુરૂ

Page #8

મહારાજને કરાવવાની છે, તે તેમનાથીજ કરાવી શકાય છે, સવતઃ કરાતી જ નથી, તેથી તે લખવામાં આવેલ નથી. તેમજ કઈ બાબતની આયણ શું આવે તે પણ ગુરૂમહારાજને આધીન હકીકત હોવાથી તે પણ લખવામાં આવેલ નથી માત્ર ઉપધાન વહન કરનારા તેમજ કરવાની ઈચ્છાવાળાના હદયપટ ઉપર કેટલુંક અજવાળું પડે અને કેટલીક બાબતમાં બહુ પૂછપરછ કરવાની જરૂર ન પડે, કિયામાં સવળતા થાય તેટલા માટે આ અ૯૫ પ્રયાસ કરવા ઈચ્છા કરી છે. આશા છે કે તે કેટલેક દરજજે ઉપયેગી થશે.
ઉપધાનની વિધિ જીતવ્યવહારને અનુસારે લખવામાં આ વેલી છે. શ્રી મહાનિશિથ સૂત્રમાં તે સંબંધી વિશેષ અધિકાર દ્રષ્ટિગોચર થાય છે. ઉપધાન વહન કરાવવાના અધિકારી પણ
શ્રી મહાનિશિથ સૂત્રના ચાગ વહન કરનાર અથવા ગણિ કે પંન્યાસ થયા હોય તેવા મુનિ છે. તેમાં પણ જેમને શાસ્ત્રબંધ વિશેષ હોય, ક્રિયા કરાવવામાં પ્રવીણ હોય, શુદ્ધ અને પૂર્ણ ક્રિયા કરાવવાની રૂચિવાળા હોય, તેનું રહસ્ય સમજતા હાય, એવા મુનિ મહારાજા પાસે ઉપધાન વહન કરવા યોગ્ય છે કે જેથી કરેલી ક્રિયા શુદ્ધ થવા સાથે તેને અંગે બીજા પણ અનેક લાભ થઈ શકે. ૨ છે ઉપધાનના નામ, દિવસે, તપ વિગેરે.
ઉપધાન ઉત્કૃષ્ટ ચૈત્યવંદનમાં અથવા દેવવંદનમાં આવતા સૂત્રોના વહન કરાય છે. તેના મુખ્ય ૬ વિભાગ છે.
પ્રથમ ઉપધાન-પંચમંગળ મહાશ્રુતસ્કંધ (નવકાર) નું.

Page #9

બીજું ઉપધાન-પ્રતિક્રમણ શ્રુતસ્કંધ (ઈરિયાવહી, તસ ઉતરી) નું.
ત્રીજું ઉપધાન-શસ્તવાધ્યયન (નમુશ્કેણું) નું. *
ચેથું ઉપધાનં-ચૈત્યસ્તવાધ્યયન ( અરિહંત ચેઈયાણું, અન્નથુ ઉસિએણું ) નું.
પાંચમું ઉપધાન-નામસ્તરાધ્યયન (લેગસ) નું. . ”
છઠું ઉપધાન-શ્રુતસ્તવ સિદ્ધસ્તવાધ્યયન (પુખરવરદી અને સિદ્ધાણં બુદ્વાણું-વૈયાવચ્ચગરાણું ) નું.
આ છ ઉપધાન વહન કરવાના દિવસે અનુક્રમે ૧૮-૧૮ ૩૫-૪-૨૮-૭ એ પ્રમાણે કુલ મળીને ૧૧૦ થાય છે. છ ઉપધાનમાં તપ અનુક્રમે ૧૨–૧૨–૧લા-રા-૧૫ા-જા ઉપવાસ પ્રમાણ કરવાનું છે. કુલ ઉપવાસ ૬૭ નું પ્રમાણ થાય છે.
તિવિહાર કે ઐવિહાર ઉપવાસ કરે તે એક ઉપવાસ ગથાય છે. બે બિલે એક ઉપવાસ ગણાય છે. ત્રણ નીવીએ એક ઉપવાસ ગણાય છે, ચાર એકાસણે એક ઉપવાસ ગણુય છે આઠ પુરિમઢે એક ઉપવાસ ગણાય છે. એ પ્રમાણે વીજા નમુક્કારસહી વિગેરે તપને માટે પણ અમુક સંખ્યાએ એક ઉપવાસ ગણાય એવો પ્રબંધ છે. ૧ અહીં ખાસ કરીને આ બિલ, એકાસણુ ને પુરિમઠ્ઠ સંબંધી તપને જ સંબંધ હોવાથી
(૧) ૪૫ નવકારસહીએ ૨૪ પિરિસીએ, ૧૮ સાઢ પિરિસીએ, ૧૬ દુવિહાર પુરિમ, ૧૨ તિવિહાર પુરિમદું, ૮ વિહાર પુરિમ, ૧૦ તિવિહાર અવશ્લે, ૬ ચોવિહાર અવ, ૮ બીયાસણે, ૪ એકાસણું, ૩ નીવીએ, ૨ આયંબિલે, ૧ શુદ્ધ આયંબિલે ઉપવાસ ગણાય છે.

Page #10

તેનું પ્રમાણ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે. અને તે રીતે તપ પૂર્ણ કરવાનું છે. આ સમગ્ર તપ પષધ ( અહેરાત્રિને) ની સાથેજ કરવાને છે.
છ ઉપધાન સાથે વહન કરવામાં કાળ વધારે જોઈએ, તે ટલો વખત એક સાથે શ્રાવક શ્રાવિકા સંસાર છોડીને પષધમાં રહેવાની સ્થિરતા કરી શકે નહીં તેથી ત્રીજું ને પાંચમું ઉપ- ધાન વહન કરવાનું બાકીમાં રાખી બાકીના ચાર ઉપધાન જેનું
એકંદર પ્રમાણ ૪૭ દિવસનું થાય છે તે એક સાથે વહેવામાં આવે છે. અને તેને અંતે માળ પહેરવામાં આવે છે. આ માળ ઉપધાન વહનની સમાપ્તિસૂચક છે. તે સંબંધી વિશેષ હકીકત માળા૫ણુના પ્રસંગમાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે.
એક સાથે વહેવાના ૪ ઉપધાને પેકી ગાઢ કારણથી જે એક કે બે અઢારીયા એટલે પહેલું ને બીજું ઉપધાન વહન કરવામાં આવે છે અથવા એક અઢારીયું જ વહન કરવામાં આવે તે ત્યારપછી જે બાર વર્ષની અંદર ફરીને ઉપધાન વહન કરે તે તે અઢારીયું લેખામાં ગણાય, ત્યારપછી લેખામાં ન ગણાય. અને ચોથું ને છઠું ઉપધાન વહન કર્યા પછી છ માસની અંદર માળ ન પહેરે તે એ બે ઉપધાન બાર વર્ષની અંદર જ્યારે માળ પહેરે ત્યારે ફરીને વહેવા પડે.
આ ઉપધાન સંબંધી તપ પ્રથમ બીજી રીતે કરાવવામાં આવતું હતું, પરંતુ શારિરીક સ્થિતિ મંદ થવાના કારણથી હાલમાં પૂર્વાચાર્યોએ તપને ક્રમ ફેરફાર કરી દિવસમાં વૃદ્ધિ કરીને ઉપર બતાવેલે ક્રમ ઠરાવેલ છે. દષ્ટાંત તરીકે પૂર્વે પ્રથમ ઉપધાન ૧૬ દિવસે વહેવરાવતા હતા. તેમાં પ્રથમ ૫ ઉપવાસ

Page #11

પછી ૮ આંબલ અને પછી ૩ ઉપવાસ કરાવતા હતા, એટલે તેમાં પણ તપ તે કુલ ૧૨ ઉપવાસ પ્રમાણ થતું હતું. તે કમ ફેરવી બે દિવસ વધારી હાલમાં એકતર ઉપવાસ કરાવી ૧૮ દિવસે પ્રથમ ઉપધાન વહન કરાવવામાં આવે છે એ પ્રમાણે અન્ય ઉપધાન માટે પણ સમજી લેવું.
હાલમાં કરાતી પ્રવૃત્તિ પ્રમાણે ૧૮ દિવસમાં એકાંતરે ૯ ઉપવાસ અને ૯ એકાસણના રા ઉપવાસ ઉપરાંત એકાસણુના દિવસે પુરિમઠુ કરાવે છે તેના ઉપવાસ ૧ શેષ કાંઈક ખુટે છે તે એકાદ દિવસ આંબિલ કરાવવાથી પૂર્ણ થાય છે. ઉપવાસને દિવસે કરવામાં આવતું પરિમશ્ન વિશેષ તપમાં ગણાતું નથી, ઉપવાસની અંતર્ગત જ તેને સમાસ થાય છે. આંબિલ ને માટે પણ એમજ પ્રવૃત્તિ છે. શુદી ૫-૮-૧૪ અને વદિ ૮૧૪ આ પાંચ તિાથએ જે એકાશન આવે છે તે દિવસે આંબિલ કરાવવામાં આવે છે, જેથી તપ પૂર્ણ થાય છે. ૩ ઉપધાનના એકાશનમાં શું શું વપરાય ?
આ એકાશન પણ સામાન્ય એકાશન જેવું નથી, તેમ તેને ( લુખી ) નીવી પણ કહી શકાય તેમ નથી. કારણ કે (લુખી)નીવીમાં નવીયાત વપરાતા નથી તે આમાં વપરાય છે. આમાં સામાન્ય એકાશન કરતાં વિશિષ્ટતા એ છે કેતમામ વિગ નીવયાતી કરેલીજ વપરાય છે, કાચી વિગયા વપરાતી નથી. ઘી વિગેરે નીવયાતા કર્યા પછી જ ઉપગમાં લેવાય છે. તેલ પ્રાયે અલ્પજ-કવચિત જ વપરાય છે. તેનું મુખ્ય કારણ શારિરીક સ્થિતિ જાળવવાનું છે. છાશ વપરાતી નથી. દહીં પણ કઢી, શાક કે અન્ય પદાથોમાં નાંખીને વપરાય

Page #12

છે, પણ છુટું વપરાતું નથી. લીલોતરી ( લીલી વનસ્પતિ) નું શાક વપરાતું નથી. આ સિવાય બીજી હકીકત તેના અ. નુભવીથી જાણવા એગ્ય છે. આમાં પ્રાધાન્યપણું શાસ્ત્રોક્ત મર્યાદા સાથે પ્રવૃત્તિનું છે.
પ્રથમ ઉપધાન પ્રમાણે જ બીજા ઉપધાનમાં તપ કરાવવામાં આવે છે. ત્રીજુ ઉપધાન અને પાંચમું ઉપધાન જે કે૩૫ ને ૨૮ દિવસનું છે તે છુટા એકલાજ વહન કરવામાં આવે છે. પરંતુ તે પહેલા બીજ ઉપધાન વહન કરનારા કેઈ થાય ત્યારે તેની સાથે જ વહન કરાય છે, તેથી તેમાં તપ પણ એકાંતર - ઉપવાસની રીતે જ કરવામાં આવે છે. જે ખાસ તે જુદા વહેવામાં આવે તે ત્રીજા ઉપધાનમાં પ્રથમ ૩ ઉપવાસ અને પછી. હર અબેલ એમ ૩૫ દિવસે ૧૯ ઉપવાસને તપ પૂર્ણ કરવામાં આવે છે અને પાંચમા ઉપધાનમાં પ્રથમ ૩ ઉપવાસ ને ઉપર ૨૫ આંબેલવડે ૧પ ઉપવાસને તપ પૂર્ણ કરવામાં આવે છે. ચોથું ઉપધાન ચાર દિવસનું છે, તેમાં પ્રથમ ૧ ઉપવાસ ને ત્રણ અબીલ કરાવી ૨ ઊપવાસને તપ પૂર્ણ કરવામાં આવે છે, અને છઠું ઊપધાન ૭ દિવસનું છે. તેમાં પ્રથમ ને પ્રાંત ઉપવાસ અને વચ્ચે પાંચ આંબિલ કરાવી જા ઉપવાસને તપ પૂર્ણ કરવામાં આવે છે. આ બે ઉપધાનને ક્રમ બેલવામાં કેએ છકીયું ચેકીયું કહીને ફેરવી નાખે છે. તેથી છકીયું એટલે છઠું ઉપધાન સમજવું. તેના દિવસે ૭ છે એટલું ધ્યાનમાં રાખવું. આ તપ મધ્યમ શક્તિવાળાની અપેક્ષાએ સમજો.
૧. પાકા કેળાં, પાકી કેરી, કરીને રસ, લીલું શ્રીફળ ઈત્યાદિ પણ વપરાતાં નથી,

Page #13

આ પ્રમાણેને તપવિધિ સાંપ્રતકાળે તપગચ્છની પ્રવૃત્તિ પ્રમાણે લખેલો છે. તે ઉત્સર્ગો સમજ. અસમર્થ માટે તે સહેલા ઉપાયવડે પણ તપપૂતિ કરાવી શકાય છે. કેમકેફિયાનું વિચિત્રપણું છે. શ્રી મહાનિશિથાદિ સૂત્રમાં કહ્યું છે કે – अह सो हविज्ज बालो, वुडो वा तरुणिओवि हु असतो। तो उवहाणपमाण, पुरिज्जा निअयसत्तीए ॥ १ ॥ . .
જે ઉપધાન વહન કરનાર બાલક હાય, વૃદ્ધ હાય - થવા તરૂણ છતાં પણ અશક્ત હોય તે ઉપધાન તપનું પ્રમાણ પિતાની શક્તિ અનુસાર પૂર્ણ કરવું. ”
૪ છ ઉપધાનની વાંચનાઓ. આ છ ઉપધાન જે જે સ્ત્રના અભ્યાસ નિમિત્તે વહન કરવામાં આવે છે તેની ગુરૂમહારાજ અમુક અમુક તપના વિભાગે વિધિપૂર્વક વાંચના આપે છે એટલે તે સૂવપી. પોતે બેલે છે, અને ઉપધાનવાળા પાસે બોલાવે છે. તેમાં છીએ ઉપધાનની ૨-૨-૩-૧–૩–૨ આ પ્રમાણે ક્રમથી વાંચનાઓ છે. પહેલા ઉપધાનની પહેલી વાંચના ૫ ઉપવાસ પૂરતે તપથાય ત્યારે નવકારના પાંચ પદની અને બીજી વાંચના અઢારીયું પૂરું થાય ત્યારે બાકીના ૪ પદની આપે છે. બીજા ઉપધાનની એ વાંચના પૈકી પહેલી ૫ ઉપવાસ પૂરતે તપ પૂર્ણ થાય ત્યારે જે જે નવા વિરાણીયા સુધીની અને બીજી અઢારીયું પરૂં થાય ત્યારે રાશિ વાર સુધી પુરી આપવામાં આવે છે. ત્રીજા ઉપધાનની ૩ વાંચના પૈકી પહેલી ૩ ઉપાય
સવળગીળ સુધી, બીજી ૮ ઉપાસે ભણા

Page #14

ઉતરો સુધી અને ત્રીજી ૮ ઉપવાસે ઉપધાનને અંત સન્ચે સિવિશે વંમિ સુધી પૂરી આપવામાં આવે છે. જેથી ઉપધાનની એક વાંચના છે તે ચોથા દિવસે લિપિ સુધી સાવંતે આપવામાં આવે છે. પાંચમા ઉપધાનની ૩ વાંચના પિકી પહેલી ૩ ઉપવાસે એક ગાથાની, બીજી ૬ ઉપવાસે ત્રણ ગાથાની અને ત્રીજી ૬ ઉપવાસે ત્રણ ગાથાની આપવામાં આવે છે. છઠ્ઠા ઉપધાનની બે વાંચના પૈકી પહેલી ૨ ઉપવાસે પુખરવરદીની સાવંત અને બીજી ઉપધાનના પ્રાંત દિવસે સિદ્ધાણું બુદ્ધાણું થી સમન્દિરિપનાદિના પર્યત આપવામાં આવે છે. આ વાંચનાને અન્ય વિધિ ગુરૂગમથી જાણ લે. - વાંચનાને દિવસે સ્ત્રી જાતિ માથામાં તેલ નાંખી શકે છે, માથું ઓળી શકાતું નથી. પુરૂષને ઉપધાન પૂર્ણ થતા સુધી શ્નોર કરાવી શકાતું નથી. એ પણ એક મુનિના સાદ્રશ્ય૫. ણાની નિશાની છે. ' પ ઉપધાન પ્રવેશ વિધિ. પ્રભાત વિધિ.
હવે ઉપધાનની વિધિ સંબંધી કાંઈક દિગદર્શન કરાવવામાં આવે છે. ઉપધાન વહંન કરાવવાનું કાર્ય અમુક ગૃહસ્થ તરફથી અથવા સંઘ સમુદાય તરફથી કરાવવામાં આવે છે. અને તેને રહેવા માટે, એકાશન કરવા માટે, થંડિલાદિ માટે, રાત્રે શયન કરવા માટે એગ્યતાવાળી નિરવદ્ય જગ્યાની સગવડ કરવામાં આવે છે. તેમાં મુખ્ય તે જગ્યા નિજીવ હેવી જોઈએ અને માથે ચંદુઆદિ જોઈએ,

Page #15

ઉપધાન વહન કરાવનાર તરફથી તેની શરૂઆતને ટે મુહૂર્ત જેવરાવવામાં આવે છે. અને ગુરૂમહારાજએ બતાવે. લા શુભ દિવસે ઉપાશ્રયમાં અથવા એગ્ય સ્થાનમાં નદી મંડા વવામાં આવે છે. ઉપધાન દહન કરનાર શ્રાવક શ્રાવિકા પ્રાતકાળે પ્રતિક્રમણ કરી, દેવ વાંદી, પડિલેહણ કરી, જિન પૂજા કરી ગાજતે વાજતે ગુરૂમહારાજની સમિપે આવે અને શ્રીફળ અક્ષતવડે અંજળી ભરી નંદીની ત્રણ પ્રદક્ષિણા ચારે બાજુ એકેક નવકાર ગણુને દેય. પછી શ્રીફળ અક્ષત પ્રભુ પાસે મૂકી દઈ પિષધના ઉપકરણે ગ્રહણ કરી ખમાસમણ દઈ ઈરિયાવહી પડિકમી પિષધ લેવાના વિધિ પ્રમાણે પૈષધ ગ્રહેણ કરે. પછી ખમાસમણ દઈ, મુહપત્તિ પડિલેહવાનો આદેશ માગી, મુહપત્તિ પડિલેહી, ખમાસમણ દઈ, હાથ જોડીને કહે કે “ઈચ્છકારી ભગવન તુહે અહ પ્રથમ ઉપધાન પંચ મંગળ મહા કુતસ્કંધ ઉદ્દેસાવણ, નંદી કરાવણી, દેવવંદાવણ વાસનિક્ષેપ કરે.” ગુરૂ કહે “કમિ” પછી શિષ્ય “ઇ” કહી અવગ્રહમાં પ્રવેશ કરી ગુરૂપાસે વાસક્ષેપ કરાવે. ગુરૂ પ્રતિષ્ઠિત વાસક્ષેપ કરે, પછી અવગ્રહથી બહાર નીકળી ખમાસમણ દઈ શિષ્ય કહે-બઈચ્છકારી ભગવત્ તુમ્હ અહ પ્રથમ ઉપધાન પંચ મંગળ મહાશ્રુતસ્કંધ ઉદેસાવણ નંદી કરાવણી વાસનિક્ષેપ કરાવણ દેવ વંદા.” ગુરૂ કહે-“વંદામિ' પછી શિષ્ય ખમાસમણ દઈ દૈત્યવંદન કરવાનો આદેશ માગે. ગુરૂ ચિત્યવંદન કરાવી આઠ હતુતિપૂર્વક દેવવંદન કરાવે. તેને વિધિ ગુરૂગમથી જાણ અથવા ગુરૂમહારાજ કરાવે તેમ કરો.
૧ અહીં સાથે ત્રીજા કે પાંચમા ઉપધાનવાળા હોય તો તે પિતાના ઉપધાનનું નામ બોલે અથવા ત્રણેની વતી યિા કરાવનાર મુનિ બોલે.

Page #16

અહીં ગુરૂમહારાજ નંદીને લગતી તમામ વિધિ કરાવે તે પ્રમાણે કરે. બીજા ઉપધાનમાં પ્રવેશ કરતી વખતે પણ એજ પ્રમાણે નંદી મંડાવવી ને વિધિ કરો. બાકીના ૪ ઉપધાનમાં પ્રવેશ કરતાં નંદી કે વિસ્તારથી દેવવંદન વિના સામાન્ય વિધિથી પ્રવેશ કરે. ઇતિ ઉદેશવિધિ.
દરરોજ સવારે પૈષધ લઇને ગુરૂ પાસે પવેણું (પ્રવેદન) કવું. તેને (પ્રવેદનને) વિધિ ગુરૂમહારાજને કાવવાને હેવાથી તે અહીં લખ્યું નથી. જાણવાના ઈરછક બેધવાન શિષ્ય ગુરૂ પાસેથી સમજી લે. બનતા સુધી બેધવાન ઉપપાન વહેનારાએ તે દરેક વિધ બરાબર સમજી લઈ દરેક આદેશ પોતેજ માગવા જોઈએ. વહન કરનારને બદલે આદેશ માગવાના શબ્દો પણ ગુરૂમહારાજ-ક્રિયા કરાવનાર લે છે તે ઉપધાન વહન કરનારનું વિધિથી અજ્ઞાનપણું સૂચવે છે.
- પ્રવેદન વિાધમાં પચ્ચખાણ કરતાં જે ઉપધાનની ત્રણ વાંચના લેવાની હોય તેમાં પહેલી વાંચના લીધી ન હોય ત્યાં સુધી “ પૂર્વચરણપદ પયસરવણી, બીજી વાંચના લીધી ન હોય ત્યાં સુધી “કમાગતપદ પયસરાવણું, અને ત્રીજી વાંચના લીધી ન હોય ત્યાં સુધી “ઊત્તર ચરણપદ પયસરાવણું” એટલું કહીને જે ઉપવાસ કે આંબિલ કરવાનું હોય તે ‘પાલી તપ કરશું.” એમ કહે અને જે એકાસણું કે નવી કરવાની હોય તે “પાલી પારણું કરશું.” એમ કહે. ગુરૂ બકરહ” એમ કહે, પછી શિષ્ય કહે કે “ઈચ્છકારી ભગવત્ પસાય કરી પચ્ચખાણુ કરાવે. ગુરૂ પચ્ચખાણ કરાવે. જેમાં બે વાંચના હોય તેમાં પૂર્વ ચરણપદ પયસરાવણું” અને “ઉત્તર ચરણપદ પયસરાવણ એમ જુદે જુદે વખતે કહે. અને જેમાં એકજ વાંચના હોય

Page #17

13
"
તેમાં પૂર્વ પયસરાવણી’ એમ ભેળા પાઠ આલે.
ઉપર જણાવેલા સર્વ વિધિ પ્રભાતે કરવાના છે. ત્યારપછી ઉપધાનવાડુંકે દિવસના ખાકીના ભાગમાં દેવવદન, કવું, પચ્ચખાણુ પારવું, ખમાસમણુ દેવા, કાઉસગ્ગ કરવા, નવકારવાળી ગણવી ઇત્યાદિ વિધિ કરવાના છે, તે હવે પછી બતાવવામાં આવરો. ૬ સધ્યા અનુષ્ઠાન વિધિ.
ણુ, ક્રુમાગત ચણુ અને ઉત્તર ચણુ પદ
સાંજે ગુરૂમહારાજની સાંમપે અથવા સ્થાપનાચાર્ય પાસે પડિલેહણ કરવી તેમાં સઝાય સ્રીવગે ઉભા ઉભા કરવી. પુરૂષા ઉભડક બેસીને ‘મન્તુ જીણાણું આણું' એ પાંચ॰ ગાથાની કરે. પછી ગુરૂમહારાજ સમિપે ઇરિયાવહી પડિકસી ઇચ્છા ખમા વસ્તી પવેવું? ખમા॰ ઇચ્છકારી ભગવન્ ‘સુદ્ધા વસહી' એમ કહે પછી પચ્ચખાણ કરે. તેમાં એકાશન કે માંબીલને દિવસે મુહપત્તિ પડિલેહી બે વાંદણા દઈને પાણુહારનું પચ્ચખ્ખાણુ કરવું, ઉપવાસને દિવસે તિવિહાર ઉપવાસવાળાએ મુહુપત્તિ પડિલેહીને ખમાસમણુ દઇ પાણહારનું ૫ચ્ચખાણ કરવું, મને ચાવિહાર ઉપવાસવાળાએ મુદ્ઘપત્તિ પડિલેહી ખમાસમણ દઇને પચ્ચખ્ખાણ લેવું. પછી એ વાંદણા દઇ · ઇચ્છાકારેણ સદિસહ ભગવન એસણે સખ્રિસાવું ? ’ ગુરૂ કહે ‘સદ્ધિસાવહુ ’ શિષ્ય કહે · ઈચ્છા બેસણુ ઠાઉં ?' ગુરૂ
6
"
૧ પ્રત્યંતરે સઝાયને ઠેકાણે સ્ત્રી વગે પાંચ નવકાર ગણુવા એમ કહ્યું છે. ૨ ઉપધાન પેાસહ સિવાય સવારે ચૌવિહાર ઉપવાસનું પચ્ચખ્ખાણુ કર્યુ હેાય તે તેને સાંજે પચ્ચખ્ખાણુ લેવાની જરૂર નથી. ઉપધાનમાં ચૌવિહારનું કરવું.

Page #18

કહે “ઠાએહ શિષ્ય કહે “ઈરછા સ્થડિલ પડિલેહે?” ગુરૂ કહે “ પડિલેહેહ” શિષ્ય કહે “ઈચ્છા થંડિલ શુદ્ધિ કરું?” ગુરૂ કહે “કરેહ” શિષ્ય કહે “ઈચ્છા. દિશિ પ્રમા?' ગુરૂ કહે “પ્રમાહ” શિખ્ય અવિધિ આશાતનાને મિચ્છામિ દુક્કડ આપે. આ બધા આદેશ ખમાસમણ દેવાપૂર્વક માગવા અને ગુરૂના વચન પછી શિષ્ય દરેક વખત “ઈચ્છ” કહેવું.
ઇતિ સંધ્યા અનુષ્ઠાન વિધિ.
૭ દરરેજ કરવાની ક્રિયા. ૧ બંને ટંક પ્રતિક્રમણ કરવું તેમાં સવારે પ્રતિકમણની પ્રતિ
અહેરાત્રિને પિસહ લે. ૨ બે ટંક પડિલેહણ કરવી.
ત્રણ ટંક દેવ વાંદવા. ૪ દેરાસરે દર્શન કરી ત્યાં આઠ રતુતિપૂર્વક દેવ વાંદવા. ૫ સે લેગસને એક સાથે કાઉસગ્ગ કરે. ૬ પહેલા, બીજા, ચેથા ને છઠા ઉપધાનવાળાએ ૨૦ વિશ
નવકારવાળી બાધા પારાની ગણવી. એકંદર દરરોજ ૨૦૦૦ નવકારને જાપ કર. ત્રીજા ને પાંચમા ઉપધાનવાળાએ ત્રણ ત્રણ નવકારવાળી લેગસની ગણવી. , ૭ દરરોજ સે ખમાસમણ દેવા. ૮ એકાશન કે આંબીલં કરવું હોય કે ઉપવાસમાં પાણી પીવું
હોય ત્યારે પચ્ચખાણ વિધિપૂર્વક પારવું.

Page #19

૯ એકાશન કે આંબીલમાં આહાર કરીને ઉડ્યા પછી ઈરિયાવહી પરિકકમી ચૈત્યવંદન કરવું અને દિવસ ચરિમ તિ
વિહારનું પચ્ચખાણ કરવું. ૧૦ સવારે ફરીને ગુરૂમહારાજ પાસે પસહ લે, પ્રવેદન
કરવું અને રાઈમુહપાત્ત પડિલેહવી. સાંજે ગુરૂમહારાજ પાસે પડિલેહણના આદેશ માગવા, દિવસ પ્રતિક્રમણ સંબધી રાઈમુહપત્તિ પ્રમાણે વિધિ કરવી ને સંધ્યા અને
નુષ્ઠાન વિધિ કરવી. ૧૧ રાત્રે સંથારા પિરિસી ભણાવવી. ૧૨ સવારે છ ઘડી દિવસ ચઢે ત્યારે પારસી ભણાવવી.
ઉપર જણાવેલી ક્રિયાઓ પૈકી પ્રતિક્રમણની વિધિ તે સર્વના જાણવામાં જ હોય તેથી લખવાની જરૂર નથી પિસહ લેવાને વિધિ, પડિલેહણને વિધિ, દેવ વંદન વિધિ, પ.
ખાણ પારવાને વિધિ, પિરસીને વિધિ, રાઈમુહપત્તિને વિધિ, સંથારા પિિસને વિધિ, માંડલા કરવાને વિધ ઈત્યાદિ સર્વ વિધિ “પસહ વિધિ” નામની અમારી છપાવેલી બુકમાંથી જોઈ લે. તેનું પુનરાવર્તન અહીં કરવામાં આવતું નથી.
સે લેગસને કાઉસગ્ગ કરતાં પ્રથમ ઈરિયાવહી પડી. કકમી ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવત્ પ્રથમ ઉપધાન પંચમંગળ મહામૃતસ્કંધ આરાધનાર્થ૨ કાઉસ્સગ કરું? ઈચ્છુ કમિ
૧ સાધુની સાથે બેસી પ્રતિક્રમણ કરનાર શ્રાવકને રાઈમુહપત્તિ કે દિવસ મુહપત્તિની વિધિ કરવાની નથી.
૨ ઉપધાન બદલાય ત્યારે નામ બદલવું. પાંત્રીસ અઠ્ઠાવીસાવાળાએ ઉપર લખી ગયા છીએ તે પ્રમાણે પિતાના ઉપધાનનું નામ લેવું

Page #20

કાઉસગ્ગ વંદણ વત્તીયાએ કહી ૧૦૦ લેગસ્સચદેસૂનિમ્મલયા સુધીને કાઉસગ એકાગ્રચિત્ત, સ્થિર૫ણે અને માનપણે કરો. કાઉસગ્ગના દેષ ટાળવા-લાગવા ન દેવા. કાઉસગ પૂર્ણ થયે નમો અરિહંતાણું કહી પારીને પ્રગટ લેગસ્સ કહે.
“ઈતિ કાઉસ્સગ કરણ વિધિ ખમાસમણ સે દેવા. તેના પ્રારંભમાં પ્રથમ ઉપધાન શ્રી પંચ મંગળ મહા શ્રુતસ્કંધાય નમોનમઃ' કહી ખમાસમણુને આખે શુદ્ધ ઉચ્ચાર કરી સંડાસા બરાબર પડિલેહી ખમાસમણ દેવું. તેમાં પાંચ અંગ-બે હાથ, બે ઢીંચણ ને મસ્તક ભૂમિને લગાડવા. અધર રહીને કે રાખીને ખમાસમણ ન દેવું, બેઠા બેઠા પણ ખમાસમણ ન દેવા, પિતાની છતી શક્તિ ન ગોપવવી. શક્તિ ન હોય તે ગુરૂમહારાજ પાસેથી છુટ માગી લઈને બેઠા બેઠા દેવા અથવા જેટલા બની શકે તેટલા ઉભા થઈને દેવા. “ઈતિ ખમાસમણ વિધિ. ”
૨૦ નવકારવાળીને બદલે અથવા તેમાંથી જેટલો બને તેટલે જીવવિચાર, નવતત્વાદિ પ્રકરણેને પાઠ કરે, તેની ગાથા ૧૦૦૦ પ્રમાણ સઝાય-ધ્યાન કરવું. ઓછું થાય તે બાકી રહે તેટલું નવકારવાળીથી પૂરું કરવું. (એક ગાથાનું પ્રમાણુ બનવકાર પૂરતું સમજવું.) નવકારવાળી પણ બનતા સુધી પાંચ પાંચ ભેળી ગણવી, કદી પાંચ ભેળી ન ગણાય તે પણ જે ગણાય તે અધુરી તે નજ મૂકવી. અધુરી મૂકાય તે લેખામાં આવે નહીં. લેગસ્સની નવકારવાળીમાં પણ એ પ્રમાણે જ સમજવું. બની શકે તેટલે પૂર્વે કરેલા અભ્યાસ સંભારવાને ૧ પિસહ વિધિમાં જુઓ. ૨ ઉપધાન બદલાયે નામ બદલવું.

Page #21

અને નેવે અભ્યાસ કરૂાને લાભ લે. વારંવાર આવી નિવૃત્તિ આવે અવકાશ મળ દુર્લભ સમજ.
‘ઇતિ સઝાયધ્યાન વિધિ.? પડિલેહણમાં મુહપત્તિ, ચરવળો, કટાસારું અને પછી વસ્ત્રો પડિલેહવાં, તેને અનુક્રમ અનુભવીથી જાણું લે. પડિલેહણ કરતાં બોલવું નહીં અને તેના બેલ દરેક ઉપકરના જેટલા જેટલા છે તેટલા તેટલા મનમાં બેસતા જવા, તેને અર્થ વિચાર અને વસ્ત્રાદિકમાં જીવજંતુ હોય તે તેની બરાબર સંભાળ રાખી પડિલેહણ કરવી. વેઠ જાણને કઈ પણ ક્રિયા ઉતાવળથી કરવી નહીં.
ઉપધાનમાં પેઠા પછી પ્રથમના ત્રણ દિવસ સુધીમાં નવું વસ કે ઉપકરણ ઘરેથી લાવવું હોય તે લાવી શકાય-લઈ શ-* કાય. ત્યારપછી લઈ ન શકાય. ૮ પુરૂષ અને સ્ત્રીઓએ રાખવાના ઉપકરણે.
પુરૂષે નીચે પ્રમાણે ઉપકરણે રાખવાં. ૧ કટાસણું. ૧ મુહપત્તિ. ૧ ચરવળે. ૨ દેતી. ૨ ઉત્તરાયણ, ૧ માતરીયું (પંચીયું) હવે માત્ર જતાં
પહેરવા સારૂં. ૧ ઉત્તર પટ્ટ ૧ સંથારીયું.. ૧ ઓઢવાની ધાબળી. ૧ ખેળીયું (લુગડાને કકડે) ૧ ડંડાસણ રાત્રે ભૂમિ
પ્રમાર્જવા.) ૧ ઘણું જણ વચ્ચે એક હોય તો પણ ચાલે.

Page #22

પુરૂએ સકારણ કટાસણું, મુહપત્તિ ને ચરવલા બે બે રાખવાની પણ પ્રવૃત્તિ છે.
સ્ત્રી વગે રાખવાના ઉપકરણે ૨ કટાસણું. ૨ મુહપત્તિ. ૨ ચરવળા. ચેરસ ડાડીના. ૨ સાડલા. ૨ ઘાઘશ. ૨ કંચવા. ૩ ઠલે માત્ર જવાનાં વસ્ત્ર. ૧ ઉતરપટ્ટો. ૧ સંથારીયું. ૧ ઓઢવાની ધાબળી. ૧ ડંડાસણ (રાત્રે ભૂમિ પ્રમાવા). ૧ ખેળીયું ( લુગડાને
કકડે). વધારે વસ્ત્રો રાખવા તે ઉપધિ મટીને ઉપાધિરૂપ થાય છે. કિંમતી વસ્ત્રો પણ ન રાખવા, સાધારણ રાખવા. આભૂષણ નિરંતર પહેરવામાં આવતા હોય તેજ રાખવા, કાંઈ પણ આ નિમિત્તે વધારે ન પહેરવું. બની શકે તે કમી કરવું. સભાગ્યવતી સ્ત્રીએ સૌભાગ્યના ચિન્હ તરીકેનાં આભૂષણે રાખવાં.
૯ વાંચના લેવાને વિધિ. ' ઉપર બતાવી ગયા છીએ તે પ્રમાણે દરેક વાંચનાને તપ પૂરો થાય ત્યારે પ્રાયે તપને દિવસે પ્રવેદન કર્યા પછી ખમાસમણ દઈને ઈચ્છાકારેણ સંદિસહ ભગવદ્ રાયણું મુહપત્તિ પડિલેહું?” ગુરૂ કહે “પડિલેહેહ.” શિષ્ય “ઈચ્છ” કહી મુહપત્તિ :ડિલેહે. પછી બે વાંદણું દઈ “ખમાત્ર ઈચ્છા થાયણ સંદિસાવું?” ગુરૂ કહે “સંદિસાવહ. શિષ્ય “ઈચ્છ' કહી ખમા ઈચ્છા વાયણ લેશું.” ગુરૂ કહે લેજે.” શિષ્ય “ઈચ્છ' કહી
ખમા ઈચ્છકારી ભગવત્ પસાય કરી વાયણ પ્રસાદ કરે.” પછી ગુરૂ ત્રણ નવકાર ગણું જે વાંચના આપવાની હોય તે અકેક પદ કહે-શિષ્ય તે પ્રમાણે ઉચ્ચાર કરે. પછી ગુરૂમહારાજ

Page #23

તેને અર્થ સમજાવે. શિષ્ય જેટલી વાંચના લીધી હોય તેટલી તે દિવસે બરાબર શુદ્ધ કંઠે કરવી અને તેને અર્થ ધારી લે. પ્રાંત ગુરૂ મહારાજ નાજ પારકો જુનુર્દિવનિ ગા”િ આ પ્રમાણે આશીર્વાદ આપે, શિષ્ય પ્રાંતિ તહત્તિ” કહી ખમાસમણ દઈ અવિધિ આશાતનાને મિચ્છાદુક્કડ આપે.
| ઇતિ વાયણ વિધિ. વાંચનાને દિવસે ઉપર કહી ગયા પ્રમાણે વિધિથી (૨૫) ખમાસમણ વાયણે સંબંધી વધારે દેવા. વાંચના શ્રાવિકા ઉભી રહીને લેય, શ્રાવક ચૈત્યવંદન મુદ્રાએ લેય.
આ ઉપધાન જે જે સૂત્રોના વહેવામાં આવે છે તેના ઉદે શની વિધિ પૂર્વે લખેલી છે. તેના સમુદેશ ને અનુજ્ઞા જ્યારે માળા પહેરવામાં આવે છે ત્યારે એક સાથે છએ ઉપધાન સંબંધી કરવામાં આવે છે. ત્રીજું અને પાંચમું ઉપધાન કાળાંતરે વહેવામાં આવે ત્યારે તેનો ઉદ્દેશ જ પ્રવર્સ છે, તેના પણ સમુદેશ ને અનુજ્ઞા તે માળા વખતે જ કરવામાં આવે છે.
૧૦ આલેયણમાં દિવસ શું કારણે પડે? ૧ નવી કે આંબિલ કરીને ઉઠયા પછી વમન ( ઉલટી)
થાય તે. ૨ અન્ન એઠું મૂકવામાં આવે તે. ૩ નિષિદ્ધ આહાર (સચિત્ત, કાચી વિગ, લીલેરી વિગેરે)
નું ભક્ષણ થાય તે. ૪ પચ્ચખાણ પારવું ભૂલી જવાય તે. ૫ ભજન ક્યા પછી ચૈત્યવંદન કરવું રહી જાય તે.

Page #24

૨૦ ૬ દેરાસર જવું ભૂલી જાય છે. ૭ દેવ વાંરવા ભૂલી જાય છે. ૮ રાત્રે (સાંજની વિધિ કર્યા પછી ને સવારની વિધિ કયા
અગાઉ ) વડનીતી કરવા જવું પડે તે. ૯ પરિસી ભણાવ્યા સિવાય સૂઈ જાય, ઉંઘી જાય ને પિ.
રિસી ભણાવેજ નાહીં તે: ૧૦ મુહપત્તિ ભૂલી જાય ને ૧૦૦ ડગલાં ચાલે તે. (સેનપ્રગ્ન) ૧૧ રુલપત્તિ એઈ નાખે તે. (ઉપલક્ષાણથી બીજા ઉપકરણ
માટે પણ સમજવું.) ૧૨ શ્રાવિકાને રૂતુ સમયે ૨૪ પ્રહર ( ત્રણ દિવસ.) ૧૩ માખી, માકડ, જી વિગેરે ત્રસ જીવને પિતાને હાથે ઘાત
થઈ જાય તે.
દિવસ પડે એટલે ત૫ લેખે લાગે પણ પૈષધ જાય એટલે તેટલા પૈષધ પાછળથી કરવા પડે, તે પૈષધ જે ઉપધાનની સાથે સાથે ભેળા જ થાય તે આયંબિલાદિ તપથી કરી શકાય પણ ઉપધાનમાંથી નીકળ્યા પછી કરવામાં આવે તે ઉપવાસના તાપૂર્વક જ આઠ પહોરના કરવા પડે.
૧૧ આલોયણના કારણે. - બીજા શું શું કારણોથી સામાન્ય આયણ આવે છે તે આ નીચે બતાવેલ છે. પડિલેહ્યા વિનાનું વસ્ત્ર કે પાત્ર વાપરે તે. મુહપતિ ને ચરવળાની આડ પડે તે.

Page #25

મોઢામાંથી એઠું નીકળે તે. લુગડામાંથી કે શરિર ઉપરથી જુ નીકળે તા. નવકારવાળી ગણતાં પડી જાય છે. સ્થાપનાજી પડી જાય તે. પુરૂષને સ્ત્રીને, સ્ત્રીને પુરૂષને સંઘટ્ટ થાય તે. કાજામાંથી જીવનું કલેવર નીકળે તે. પડિલેહણ કરતાં બેલે તે. નવકારવાળી ગણતાં બેલે તે. એકે મેઢે બોલે તે. તિર્યંચને સંઘટ્ટ થાય તે. એકે દ્રિય (સચિત્ત) ને સંઘટ્ટ થાય તે. દિવસે નિદ્રા લેય તે. રાત્રે સંથારાપેરિસી ભણાવ્યા પહેલા નિદ્રા લેય તે. દીવાની કે વીજળી આદિકની ઉજેહી લાગે તે. માથે કામળી નાખવાના કાળમાં કાળી નાખ્યા સિવાય
અગાસી જગ્યામાં જાય તે. વષોદિકના છાંટા લાગે તે. વાડામાં ઈંડિલ જાય તે. બેઠા પડિકકમણું કરે છે. બેઠા ખમાસમણ દેય તો. ઉઘાડે મુખે બેલે તે.
આ સિવાય બીજા પણ અનેક કારણે આલયણ આવે તેવાં છે તે પ્રસંગોપાત જાણું લેવાં. આની આયણ શુ આપવી તે ગુરૂગમ્ય હકીકત છે. જે કાંઈ પણ વિરાધના ન થઈ હાય તેપણ દરેકે ઉપધાનના ચોથા ભાગને તપ આપવામાં

Page #26

આવે છે અને તે ઉપધાનમાંથી નીકળ્યા પછી પિસહ સંયુક્ત કરવાને છે, સઝાયધ્યાન પણ સાથે કરવાનું છે, દષ્ટાંત તરીકે પહેલા ઉપધાન સંબંધી કાંઈ પણ વિરાધના ન થઈ હોય તેપણ ત્રણ અશત્રિના પિસહ ઉપવાસથી કરવા અને ૬૦૦૦ સ્વાધ્યાય કરવી, અર્થાત્ ૬૦ નવકારવાળી બાધાપારાની ગણવી. એટલી આલોયણ તે અવશ્ય આપવામાં આવે છે. આ પ્રમાછે દરેક ઉપધાન માટે સમજવું. તે સિવાય બીજી બાબતની આલયણ આયણ લેનાર શ્રાવક શ્રાવિકાની શરીર સ્થિતિ વિગેરે જેઈને આપવામાં આવે છે, તે હકીકત ગુરૂમહારાજને આધીન હોવાથી અહીં તે સંબંધી વિશેષ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યા નથી.
ઉપર પ્રમાણે ઉપધાન વહન કરવાને પ્રાંતે પહેલું, બીજું, ચેથું, ને છઠું ઉપધાન વહન કરનારને વહેલામાં વહેલું છઠા ઉપધાનમાં પ્રવેશ કરે તે દિવસે અને મોડામાં મોડું છ માસની અંદર માળારોપણ કરવામાં આવે છે, અર્થાત્ માળા પહેરવામાં આવે છે. માળા પહેરવાથી ઉપધાન કયોની સમાપ્તિ મંદિરના શિખર ઉપર કળશ ચઢાવવાની જેમ થાય છે, તે અવશ્ય કરવા
ગ્ય ક્રિયા છે. માળા પહેરવાને આગલા દિવસે ઉત્તમ રેશમા વિગેરેની કરાવેલી માળા મહત્સવપૂર્વક વરઘોડે ચઢાવી ગુરૂ પાસે લઈ જઈ ત્યાં તેની પ્રતિષ્ઠા કરાવીને પછી પોતાને ઘરે અથવા શ્રી સંઘે ઠરાવેલા-આદેશ આપેલા ગૃહસ્થને ઘરે લઈ જઈ બાજોઠ ઉપર પધરાવવી અને ત્યાં માળા પહેરનારે રાત્રિ જાગરણ કરવું. પરમાત્માની સ્તુતિ સ્તવનાદિવડે શત્રિ વ્યતીત કરવી, પછી પ્રભાતે તે માળા લઈને ગુરૂમહારાજ પાસે માળા પહેરવા જવું.

Page #27

૧૨ માળા પરિધાપન વિધિ. ઉપધાનવિધિ વિગેરેમાં બતાવેલા શુભ મુહૂર્ત ઉપધાન વહન કરેલા શ્રાવક શ્રાવિકા ઉત્તમ વસ્ત્રાલંકાર ધારણ કરી ગુરૂ મહારાજ પાસે આવે. ત્યાં નંદી મંડાવવામાં આવે, ઉપધાનવાહક પિસહમાં ન હોય તે શ્રીફળ લઈ નંદીને ત્રણ પ્રદક્ષિણા આપે, પછી મુહપત્તિ, ચરવળો ગ્રહણ કરી ખમાસમણ દઈ ઈરિયાવહી પડિક્કમી, મુહપત્તિ પડિલેહી, વાંદણું દઈ સમુદેશને લગતી ક્રિયા કરે, ત્યારપછી અનુજ્ઞાને લગતી ક્રિયા કરે. તે કિયા ગુરૂમહારાજને કરાવવાની હોવાથી અહીં લખી નથી. આ કિયા છ ઉપધાન માટે ભેળી થાય છે. પછી ગુરૂમહારાજ માળાની અભિમંત્રિત વાસવડે પ્રતિષ્ઠા કરે. અને ત્યારપછી ગુરૂમહારાજ માળા પહેરાવનાર વૃદ્ધ બંધુ પુત્રાદિક જે હોય તેને બ્રહ્મચર્યાદિકને યથાશક્તિ નિયમ કરાવી માળા તેના હાથમાં આપે એટલે તેઓ માળાને વંદન કરી પોતાના ને માળા પહે. રનારના કપાળમાં તિલક કરી ત્રણ અથવા સાત નવકાર ગણુને માળા પહેરાવે. ત્યાર પછી માળા સહિત નંદીને ત્રણ પ્રદક્ષિણું ચારે બાજુ નવકાર ગણુતા ને ખમાસમણ દેતા આપે. ગુરૂમહારાજ વાસક્ષેપ કરે. સકળ સંઘ પણ વાસક્ષેપ કરે. પ્રાંત અવિધિ આશાતનાને મિચ્છામિ દુક્કડ દેય.
ઇતિ માળારોપણ વિધિ. માળારોપણનું કાર્ય થઈ રહ્યા પછી શિષ્ય ગુરૂમહારાજને ખમાસમણ દઈ હિતશિક્ષા દેવાની માગણ-પ્રાર્થના કરે એટલે ગુરૂમહારાજ દેશના આપે તે આ પ્રમાણે
૧ પ્રથમ દિવસે સંધ્યાકાળે પણ પ્રતિષ્ઠા કરવામાં આવે છે,

Page #28

नाणं पयासगं सोहओ, तवो संजमो अ गुत्तिधरो । तिण्हंपि समाओगे, मुख्को जिणसासणे भणिओ ॥१॥ मुक्तिकनीवरमाला, सुकृतजलाकर्षणे घटीमाला । साक्षादिव गुणमाला, माला परिधीयते धन्यैः ॥२॥
પ્રકાશક એવું જ્ઞાન, આત્માને શુદ્ધ કરનાર તપ અને ગુપ્રિધારક સંયમ એ ત્રણને સાગ કે તેને જિનશાસનને વિષે મક્ષ કહ્યો છે. ”
“ મુક્તિરૂપી કન્યાની વરમાળા જેવી, સુકૃત જે પુણ્ય તે રૂપ જળનું આકર્ષણ કરવામાં ઘડિયાળ-રેંટ જેવી અને સા. ક્ષાત ગુણાની માળા હોય તેવી આ માળા ધન્ય મનુષ્ય જ ધારણ કરે છે. ”
ગુરૂમહારાજ આ પ્રમાણે ઉપદેશ આપે છે, ત્યારબાદ માળારોપણ કાર્યની સમાપ્તિ થાય છે. માળા પહેરનાર ઉપધાનવાહકોએ તે દિવસે ઉપવાસ અથવા બીલ કરવું અને રાત્રિએ પિસહ લે, માળા પહેરે તે વખતે વાછત્ર વગડાવવા, ગીત ગવરાવવા, વજન વગે પહેરામણું માળા પહેરના રને કરવી, માળા પહેરનારે દેવપૂજા, ગુરૂભક્તિ, જ્ઞાનપૂજા કરવી, પ્રભાવના કરવી, યથાશક્તિ સ્વામી વચ્છલ કરવું.
ઇતિ માળા પરિબાપન વિધિ. માળા પહેર્યા પછી બીજે દિવસે એકાશન કરવું. માળા પહેર્યા પછી ઓછામાં ઓછા દશ દિવસ અને વધારેમાં છમાસ પર્યત માળા પહેરનારે બ્રહ્મચર્ય પાળવું, ભૂમિ શયન કરવું,

Page #29

સચિત્તનો ત્યાગ કરે, સાવદ્ય આરંભ તજ, ઉપવાસ આંબીલાદિ તપ કરવા અને દશ દિવસ સુધી દરરોજ ૧૦૦ લેગસ્સનો કાઉસગ કરો ને ૨૦ નવકારવાળી ગણવી. | માળા પહેર્યા પછી ઉપધાનના દિવસોમાં લાગેલા ટાને નેધ કરી-કરાવી રાખ્યો હોય તે ઉપધાન વહન કરાવનાર ગુરૂમહારાજ પાસે લઈ જઈ તેઓ સાહેબ જે આલાયણ આપે તે ગ્રહણ કરવી અને તે મુદતની અંદર પૂર્ણ કરી આપવી.
૧૩ આલયણ લેવાને વિધિ. પિતાપિતાના ઉપધાનની સમાપ્તિમાં તપને દિવસે સંધ્યા પ્રવેદન પછી મુહપત્તિ પડિલેહી બે વાંદણું દઈ ખમાસમણ પૂર્વક “ઈચ્છા. સોધિ સંહિસાવું?' ગુરૂ કહે “સંહિતાવહ ” શિષ્ય “ખમાઈચ્છાસેધિ કરશું.' ગુરૂ કહે “ કરજે” શિષ્ય તહત્તિ” કહે. પછી એક નવકાર ગણી “ઈચ્છકારી લગવન પસાય કરી શુદ્ધિ અતિચાર આગેવા.” એમ કહી અવગ્રહમાં પેસી. દુષ્કૃત્ય આળે-મિચ્છાદુક્કડ આપે. લાગેલા દેષ ગુરૂ પાસે પ્રગટ કરે અને ગુરૂમહારાજ આપે તેટલી આલેયણ કરવાનું કબુલ કરે, ઈત આલોચના વિધિ.
આ વિાધ દરેક ઉપધાનને અંતે ન કરવામાં આવે તે ઉપધાન પૂર્ણ થયા પછી અથવા માળા પહેર્યા પછી ગુરૂ પાસે જ્યારે આલેયણ લેવા જાય ત્યારે ઈરિયાવહી પડિકમીને કરવા ચાગ્ય છે. - ૧ બીજો તપ છ માસ સુધી ન થઈ શકે તે ચિત્તને ત્યાગ તે બનતા સુધી છ માસ સુધી જરૂર કર. ઉનું પાણી પીવું

Page #30

ઉપધાન વહન કરનાર શ્રાવક શ્રાવિકાએ પોતાની જીદ. ગીના પાછલા ભાગમાં પણ ઉપધાન વહન કર્યાની યાદગિરિ માટે સચિત્તાદિકનો કાયમને માટે ત્યાગ કરે. બ્રહ્મચર્યાદિકનો યથાશક્તિ નિયમ કર, પર્વતિથિએ પૈષધ તપસ્યાદિ કરવાનું લક્ષ રાખવું. કલેય, કંકાસ, નિંદા, વિકથા, મહા આરંભ પરિગ્રહાદિક કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ ન કરવી. ચાદ નિયમ ધારવાની અને સવાર સાંજ પ્રતિકમણદિક કરવાની પ્રવૃત્તિ રાખવી સામાયિક, દેવપૂજા, ગુરૂવંદનાદિ દરરોજ અવશ્ય કરવું. દર વર્ષ તીર્થયાત્રા કરવી, યથાશક્તિ સ્વામી છલાદિ કરવું. ટુંકામાં ઉપધાન વહન કર્યોની યાદદાસ્ત તાજી રહે અને તે મહાન ક્રિયા ઉજવળ રહ્યા કરે તેવી પ્રવૃત્તિ કરવી. પાપકાર્યથી નિરંતર પાછા હઠવું. સમકિતમાં તે પ્રાણુતે પણ દૂષણ ન લગાડવું. શુદ્ધ દેવ ગુરૂ ધમની દઢ શ્રદ્ધા રાખવી. ઈતિ.
૧૪ ઉપધાન સંબંધી વિશેષ હકીકત.
આ હકીકત ઉપધાનવાહકે ખાસ ધ્યાનમાં રાખવા લાયક હેવાથી જુદી જુદી વિધિઓની પ્રતેમાંથી તેમજ સેનાનાદિકમાંથી ગ્રહણ કરીને લખવામાં આવી છે. ૧ જે જે સૂત્રેને માટે ઉપધાન વહન કરવામાં આવે છે
તેને ઉશ ઉપધાન વહેતાં કરવામાં આવે છે, ને સમુદેશ તથા આ અનુજ્ઞા બધા સૂત્રેાની માળા પરિધા૫ન વખતે કરવામાં
આવે છે. તેમાં ઉદ્દેશ તે સૂવાથી ગ્રહણ કરવાની ચગ્યતા, * અસુદેશ તેનું જ વિશેષપણું અને અનુજ્ઞા તે તે સૂત્ર
વન પ્રાન કરવાની આજ્ઞા એમ સમજવું. , - ૨ કેવવનના સૂત્રો કે જેના ઉપધાન વહન કરવામાં આવે છે,
તે સિવાયના બીજા સામાયિકાદિ આવસ્યકના સુત્રો માટે

Page #31

ઉપધાનું વહન કરવાનું ક્માન નથી. તદ્રુપરાંત ચસર ાર્દિ ચાર પચન્ના અને દશવૈકાલિક સૂત્રના ૪ અધ્યયન ભણવાની શ્રાવકને છૂટ છે. તેને માટે ત્રણ - ણુ આય ખિલ કરીને યાંચના લેવાના વિધિ છે. તે ગુરૂગમાં જાણી લેવા. ૩ ઉપધાન વહન કર્યા અગાઉ નવકારાદિ ભણવા ભણાવવામાં આવે છે તે જીત વ્યવહાર તથા સંપ્રદાયથી થાય છે, પરંતુ તે ભણ્યા પછી પણ પહેલી જોગવાઇએ ઉપધાન વહન કરવાની જરૂર છે.
૪ ઉપધાનમાં કે અન્ય દિવસે પાસહ પ્રથમ પહેારમાં જ લઈ શકાય છે. પ્રથમ પ્રહર વ્યતીત થયા પછી લઈ શકાતા નથી. ૫ સામાન્ય રાષષના એકાસણામાં પણ લીટાતરીનું શાક, પાકાં ફળ, તેના રસ વિગેરે વર્જ્ય છે.
૬ ઉપધાન સંબંધી એકાશનમાં મુખ્ય વૃત્તિએ તા સરસ - હારના નિષેધ છે, પરંતુ તપસ્યા વિશેષ હાવાથી શરીરશક્તિ નભાવવાને માટે તેવા પદાર્થો લેવામાં આવે છે, તા પણ તેમાં અને તેટલી એછાશ રાખવી ને માસક્તિ તજવી. ૭ ઉપધાન સંબંધી કે અન્ય પૌષધમાં ધાબળો માથે નાંખવાના કાળ વખતે અગાસે જવુ પડે તે કામળી ઓઢીને જવું. માથે કટાસણું નાખીને જવું નહીં અને આઢેલી કામળી ખીંતીએ મૂકી રાખવી, એ ઘડી સુધી તેને પાથરવી નહીં કે ઉપયેગમાં લેવી નહીં.
૮ ક્રિયા કરવા માટે વસ્તી શુદ્ધ હાવાની પ્રથમ આવશ્યક્તા છે, તેથીજ ગુરૂમહારાજ ક્રિયા કરાવે છે ત્યારે પ્રારભમાં
"
સુદ્ધા વસહી ' એટલે ‘ વસ્તી શુદ્ધ છે ’એમ કહેવામાં

Page #32

આવે છે. તેવી રીતે કહ્યા અગાઉ સુર શ્રાવક શ્રાવિકાએ ક્રિયા કરવાના સ્થાનની તરફ ૧૦૦ સે હાથ વસ્તી જોઈ લેવી, તેમાં મનુષ્ય કે તિર્યંચનું શબ કે તેના શરીરને હાડરૂધિરાદિ ભાગ પડ્યો હોય તે તે ત્યાંથી દૂરકરાવે, ત્યારપછી ત્યાં ક્રિયા થઈ શકે. તિર્યંચનું શબ કે તેને વિભાગ ૬૦ હાથની અંદર રહે ન જોઈએ. મનુષ્યને ૧૦૦ હાથની અંદર રહે ન જોઈએ. ૯ ઉપધાનની અંદર તેલાવ્યંગ-તેલ ચેળાવવું અને - વધ લેવું તેને નિષેધ છે, પરંતુ પ્રબળ કારણે ગુરૂની આ
૧ અપને ઉપમાન વહનને નિષેધ નથી, પરંતુ તેને બીજા * સચઠ્ઠ મનુષ્યની સહાયની અપેક્ષા છે. ૧૧ ક્રિયા કરતાં સ્થાપનાચાર્ય ને ક્રિયાકારકની વચ્ચે મનુષ્ય આ તિર્યંચાદિની આડ પડવી ન જોઈએ. ૧૨ સંયુવાપે પાહિણ કરીને કાજે ઉર્યો હોય ત્યારપછી - કોઈ એકાકી પડિલેહણ કરે તો તેણે પણ કાજે ઉદ્ધ
જોઈએ. ૧૩ ઉપધાનમાંથી નીકળે તે દિવસે એકાશન કરવું જોઈએ ને
રાત્રે પોસહ લેવા જોઈએ. ૧૪ ચાતુમસિમાં ઉપધાન વહન કરનારે પાટ પાટલા વાપરવા. ૧૫ માળા વહેલામાં વહેલી આ શુદિ ૧ મે પહેરી શકાય. ૧૬ છકીયાને પહેલે દિવસે માળા પહેરી શકાય છે, પણ તે પ્ર
બળ કારણ હોય તો અને તેમ કરવું પડે તો તે દિવસે પ્રવેદન કરાવી પહેલી વાંચના આપીને પછી માળા પહેરાવે.

Page #33

૧૭ જે દિવસે વાંચના લેવાની હોય તે દિવસે સવારે લેવી
ભૂલી જાય તો સાંજે પણું કર્યા અગાઉ લેય. તે વખતે પણ ભૂલી જાય તો બીજે દિવસે સવારે પણું કર્યા અને
ગાઉ લેય–તો તે દિવસ બીજી વાંચનામાં ગણું શકાય. ૧૮ ઉપધાનમાંથી નીકળ્યા પછી જે માળા પહેરવામાં આવે તે
માળા પહેરવાના પ્રથમ દિવસે એકાશન કરવું, માળા પહે રવાને દિવસે ઉપવાસ કરે, ને તે પછીના દિવસે એકા
શન કરવું, એમ ચતુર્થ ભકત કરવું ૧૯ માળા પહેરાવનારે પણ તે દિવસે ઓછામાં ઓછા એકાશ
નને તપ કર. ૨૦ સાંજ સવારની પ્રવેદનની ક્રિયામાં, સાંજની પડિલેહણમાં
અને સે કદમ ઉપરાંત સ્થંડિલ માગું કરવા, દેરાસર દર્શન કરવા અથવા કઈ પણ કારણે જવું થાય તે ઈરિયાવહી
પશ્ચિમીને ગમણગમણે આવવા જ જોઈએ. ૨૧ ઉપધાનવાહક સ્ત્રીઓએ માગે ચાલતાં ગીતગાન કરવું
ગ્ય નથી એમ શ્રી હીરપ્રશ્નમાં કહ્યું છે. ૨૨ નંદી માંડવાની હકીક્ત શ્રી અનુગદ્વાર સૂત્રમાં કહેલી છે. ૨૩ ઉપધાનમાં ઉપવાસને દિવસે કલ્યાણક તિથિ આવે અને
ઉપધાનવાહક કલ્યાણક તપ કરતો હોય તે તે ઉપવાસ
થીજ સર. ૨૪ આલેયણને તપ સ્ત્રી જાતિ અતુસમયમાં કરે તે લેખે ન
લાગે. ૨૫ આલેયણ જે જે બાબતની ઉપર ગણવામાં આવી છે, તે
બધા કાયાગને લગતા પ્રકારો છે, પરંતુ ઉપધાનવાહકે

Page #34

" ' મનમાં પણ આહટ્ટ દેહ ચિંતવવા નહી અને વચનદ્વારા
કોઈને કર્કશ વચન કહેવા નહીં, કલેશ કરે નહી, ભૂલે ચુકે ગાળ દેવી નહીં, વિસ્થા કરવી નહીં, પનિંદા કરવી નહીં, ઈત્યાદિ વચનગ સંબંધી ક્રિયા જે વિપરીત કરવામાં આવે તે તેની વિશેષ આયણ આવે છે એમ સમજવું અને તે ગુરૂમહારાજ પાસે પ્રકાશિત કરવું.
આ ક્રિયામાં મુખ્યતા પિષધની છે. અને પિષધને લગતી તમામ વિધિઓ, સુત્રો તેના અર્થો તથા જરૂરની સમજુતી અમારી છપાવેલી પિષધવિધિ નામની બુકમાં લખેલ છે, તેથી ઓ બુકની સાથે તે પણ રાખવી અને બંને બુક સાથે વાંચી જવી, જેથી પ્રયાસકાશ્મને પ્રયાસ સફળ થાય. તથાસ્તુ.
|| ઇ પાનનું સ્તવન છે
(ઢાઢ ? શ્રી. રેશી દાન ) શ્રી વિનેશ્વરકૃપરે વિખવા સુ વાર પૂરવા , नही परमाद प्रवेश | सुणजोरे श्रावक, जो वहीए उपधान ॥ नवकार गण्या तो, मुझे सुगुणनिधान ॥ १॥ त्रुटक॥ पडिकमगुं किरिया तो मुझे, जो वहीए उपधान ॥ इम जाणी उपधान वहो तुमे, श्रावक थइ सावधान ॥२॥ नवकारतणो तप, पहेलं अढारी होय ॥ ईरियावहीनो तप, बीजं अढारीउ जोगाए बहुउपधाने, दिन अढार अढार ॥ उपवास एकासण, तप होय साडाबार ॥३॥ध्रुटक॥ साडाबार उपवास ते कीजे, गुरुमुख

Page #35

पोसो लीजे ॥ चोथ एकंतर एक एकासणु, पापपडल सपी छीजे ॥ ४ ॥ ए बेहु उपधानमें, मांडी नांद मंडाण ॥ पूजा परभावना, उच्छव करो सुजाण ॥ किरिया सवि सुधी, साधुनी रहेणी रहीए ॥ देहरे देव वांदो, सुमति गुपति निरवहीए ॥५॥ सुमति गुपति सुपरेआराधो चैत्यवंदन न विसारो॥ दोयसहस नवकार गणोने, पोरसी भणी संथारो ॥६॥ पांचे उपवासे, पहेली वायण होय ॥ तप पूरे बीजी, गुरुमुख लीजे सोय ॥ एटुं जो छंडे, तो तस दिहाडो वाधे ॥ तिम मुहपति पाडे, जो सोधतां नवी लाधे ॥७॥तिम अकाल सजाइ वमने, दिहाडो लेखे नावे । जीवघात विकथा हास्यादिक, तो आलोयण आवे ॥८॥ अरिहंतचेईयाणं, चोकीयु तस उपधान । उपवास ने आंबिल, चार दिवसनु मान ॥ उपवास अढी जव, तप संपूरण थाय॥वायणा तव लोजे, पामी सुगुरुपसाय ॥९॥ मुगुरुपसाये छकीयुं वहीए, सात दिवस परिमाण ॥ बे उपवासे पुख्खरवरदी, अढीए सिद्धाण बुद्धाणं ॥ १०॥
(ढाल २ जी-देशी उधारनी.) भाइ हवे माळ पहेरावो॥ साहमी साहमिणने नोतरावो॥ भला भोजन भक्ति करावो । रुपानी रकेवी घडावो ॥१॥ माहे मेवा मीगइ भरीए। हीरागल कमखा धरीए ॥चतुराइनी चाल म चूको ।। मांहे रुपानाणुं मूको ॥ २ ॥ चार पोहोर

Page #36

देवडा भास ॥ गाय गंधरप जिनगुणरास ॥साहमिणीने घो तंबोल । इम रातीजगे रंगरोल ॥३॥ इणीपरे ए माल जगावो॥ नेजां निशाण मंगावो ॥ पंच शब्द ढोल सरणाई ॥ सांबेला सबळ सजाई ॥४॥ कुंअरी शिर खुप भरीजे ॥ इंद्राणी शिजगारीजे ॥ जिनशासन सोह चढावो ॥ जगे बोधवीज इम वावो ॥५॥ गयवर शिर ठवीए माळ ॥ मार्गे दीयो दान रसाळ ॥ इणीपरे संघ साजन साथे ॥ माळ आणी दीओ गुरुहाथे ॥६॥ गुरुराय ठवे तिहां वास ॥ श्रावक मन अतिहो उल्लास ॥ जेहने माला कंठे ठवीजे ॥ मणिमय भूषण तस दीजे ॥७॥ अंगपूजा प्रभावना कीजे ॥ व्रतधारी पहेरामणी दीजे।। पाठां पुस्तक ने रुमाल | गुरुभक्ति करो सुविशाल ॥८॥ हवे शक्रस्तव उपधान ॥ पांत्रीश दिवस तस मान ॥ उपवास साडीउगणीश ॥ वायणा त्रण अतिही जगीश ॥९॥ हवे अठावीसह जेह ॥ उपधान लोगस्सनुं तेह ॥ साडापनर उपवास ॥ वायणा त्रण लीलविलास ॥१०॥ इणिपरे ए छउपधान ॥ श्रावक श्राविका थाओ सावधान ॥ वही सफल करो अवतार ॥ संसारतणो लहो पार ॥ ११ ॥
कलश. श्री वीरजिनेश्वर उपधानविधि इम भविक हितहेते कह।। महानिशिथसिद्धांतमाहे मुलभवोधी सद्दहे ॥ आराधीए उप

Page #37

धान वहतां च्यारे भेदे धर्म ए ।। दान शील तप भाव सुभग तो पामी शिवशर्म ए || १ || अघटघाट शरीर होय ते घाटपांहे आवे घणो ॥ खमासमण मुहपत्ति किरीया जाणे विधि श्रावकतणो ॥ उपधानना गुण कहुँ केता कहेतां नावे पार ए ॥ होय सफल श्रावकतणी किरीआ उपधाने निरधार ए ॥ २॥ त पगच्छनायक सुमतिदायक श्री विजयप्रभसूरीश ए ॥ पुन्यप्रतापे अधिक दिनदिन जगत जास जगोश ए ॥ श्री कीर्तिविजयउझायसेवक विनय इणिपरे विनवे ॥ देवाधिदेवा धर्मवा जो मुझने भवभवे ॥ ३ ॥ इति ॥
કેટલીક વધારે સમજુતી,
ચેત્ર અને આસા માસમાં શુદિ ૭-૮-૯ એ ત્રણ ત્રણ દિવસ અને છંદને દિવસ એ ચાર દિવસ અસઝાયના હાવાથી ઉપધાનમાં ગણી શકાતા નથી, પરંતુ ચેાથા તે છા ઉપધાનમાં તેના બાધ ગણાતા નથી.
આપવા
सव्वलोए या यार अक्षरो टसी विधिभां थोथा ઉપધાનમાં ચૈત્યસ્તવના પ્રારંભમાં અને કેટલીક વિધિમાં પાંચમા ઉપધાનમાં નામતના અંતમાં વાંચના માટે લખવામાં આવ્યા છે. પાન વહેવરાવનારે પ્રવૃત્તિ અનુસાર તેની વાંચના આપવી

Page #38
સાંજની ક્રિયા પ્રવીણ શ્રાવિકા સ્થાપનાચાર્ય સમયે - 1 પણ કરી શકે એમ શ્રી હીરબનમાં કહેલ છે. વરસાદનું માવઠું અકાળ વૃષ્ટિ કહેવાય છે, પણ તેથી ઉપધાનમાં દિવસ પડતા નથી. કાતિકાદિ ત્રણ ચાતુર્માસમાં અઢી દિવસની અજાય ગણાય છે તે ઉપધાનમાં ગણવાની નથી.. ચાર કે છએ ઉપધાન વહ્યા પછી 12 વર્ષ વ્યતીત થઈ ગયા હોય ને માળ પહેરી ન હોય તો ત્યારપછી ઉપધાન અધા ફરીને વહેવા પડે, પણ જે તેવી શક્તિ ન હોય તો ૧રા ©પવાસ કરાવી માળ પહેરાવવી. માળનું મુહૂત નજીકમાં હાય તે 6 ઉપવાસ કરાવી માળ પહેરાવવી, બાકીના દૃાા ઉપવાસ પછી કરાવવા. આ લેખ છે. જરૂરી કારણે પાળી પલટાવવામાં આવે છેએટલે મેં એકાસણા એક સાથે કરાવવામાં આવે છે, e આ શિવાય બીજી કેટલીક અપવાદીક હકીકત છે તે પ્રવાહ માગ તરીકે ગણાઈ જવાના ભયથી આ બુકમાં લએલ નથી. ઉપધાન વહેવરાવનારે તેના યથાયોગ્ય ઉપયોગ વિધિની પ્રતા વિગેરે જોઈન કો.