________________
452
TILAKAMANJARI OF DHANAPALA
Lāsya and Tändaval dance i.e. the gentle and the frantic ones sponsored by Pārvati and Siva respectively and propagated by Rambhā, Urvasī and Tandu etc. have been mentioned. The whole of the Fourth Adhyāya’ of Nāt yaśāstra deals with the Tāndava dance, called so because of its being inherited and propagated by Tandu through Siva. There is allusion to a
Prekşānţtya” a dance in the open and a dance in a theatre before the audience..
"विस्तारितरंगैः" कुशीलवैरिवा वारसुन्दरी वृन्दस्य रासविभ्रमभ्रमणम्' 'अभिनवमम्लानयावकपङ्कङ्कानि पदमुद्रापरिपाटिमण्डलानि'।' ताण्डव प्रसृतखण्डपरशुभुजदण्डभस्मेव रेखा कारेण पतितम्।
निखिलनाट्यवेदोपरिनिषद्भि नर्तकोपाध्यायैरूपदर्शितानां नर्तकीनाम्। अक्षुण्णेन शास्त्रवर्मना कृतसूक्ष्मगुणदोषोपन्यासः पश्यल्लांस्यविधिमासन्नवर्तिनो विदग्धराजलोकस्य मनांसि जहार।
कुरु सफलानि रंगशालासु लासिकाजनस्य निजावलोकनेन लास्यलीलायितान्यपराण्यपि नियमग्रहण कालत्यक्तानि।'
'कदाचिद्रसाभिनयभाव प्रपंचोपवर्णनेन। वनशिखण्डिभिश्च युगपदारब्धताण्डवैर्मण्डितलतामण्डपम्सरय्वास्तीरपरिसरम्।"
गृह्णन्ति महाजनसमाजलज्जास्तम्भितं लास्यलीलाभ्युपगमम् अवतरन्त्यनाकुलाभिरंगयष्टिभिरंगीकृतशृंगारचेष्टा रंगभूमिम्, अभिनयन्ति सम्यगभिनेयमर्थजातम्, आरोपयन्ति प्रेक्षकजनस्य प्रमोदमग्रभूमिन्12 नृत्यकर्मणि कृतरंगप्रणामाम्।
- all these refer to the audience having actors dancing before them, the Rāsa' dance of the venial coquettes, the Tāndava associated with Khandaparasu (Siva), the female dancers, the dancing teachers, dancing lore along with its esoteric doctrines, Lāsya mode of dance. Rangaśālā, Lāsikājana (i.e. dancers) and Lāsyalīlā (the sport of dance), acting through
लोकपालपरिषदमादिशनिव
1. लास्यताण्डवगतेषु नाट्यप्रयोगेषु TM Sm. ed. p. 363 also 1479 above. 2. NS IV 1. 329 pp 32-59. 3. TM Vol. II p. 181. L.5 4. नर्तनाय व्योम्नि वैमानिकवृन्दमाकारयन्निव महोत्सवालोकनाय दिक्षु
रङ्गावलीयोग्यरत्नानयनाय पृथ्वीतलोपान्तेषु पाथोनिधीन्। Ibid. Vol. II p. 183. 5. Ibid. Vol. II p. 265. 6. Ibid. Vol. II p. 325. 7. Ibid. Vol. III p. 137. 8. Ibid. Vol. I p. 75. 9. Ibid. Vol. I p. 155. 10. Ibid. Vol. II p. 234. 11. Ibid. Vol. II p. 236. 12. Ibid. Vol. III pp. 187-188. 13. Ibid. Vol. III p. 190.
