________________
૧૩
પસ્યાદ્ અતિ અવકતવ્યમ-પ્રત્યેક પદાર્થનું સ્વદ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ અને ભાવાદિની અપેક્ષાએ જે અસ્તિત્વ તેમાં અપેક્ષા વિશે ન કહેવાયેગ્યપણું.
-સ્વાદ નાસ્તિ અવકતવ્યમ-પ્રત્યેક પદાર્થ નું પર દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ અને ભાવાદિની અપેક્ષાએ જે નાસ્તિત્વ તેનું અપેક્ષાવિશેષથી અકહેવા ગ્યપણું.
૭–સ્વાદુ અસ્તિ નાસ્તિ યુગમદુ અવકતવ્યમ-પ્રત્યેક પદાર્થનું સ્વ–પર દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ અને ભાવાદિની અપેક્ષાએ. જે અસ્તિત્વ નાસ્તિત્વ-(ઉભય પણું ) તેમાં અપેક્ષાવિશે નકહેવાપણું.
આવી રીતે પ્રત્યેક પદાર્થના પ્રત્યેક ધર્મના ઉપર સૂચિત સપ્તભંગાત્મક સ્વરૂપને પક્ષથી જાણવું તે પક્ષપ્રમાણુ જ્ઞાન છે, તેમ જ પ્રત્યક્ષથી જાણવું તે પ્રત્યક્ષપ્રમાણજ્ઞાન છે, અને પ્રત્યેક પદાર્થના તે તે સપ્તભંગાત્મક સ્વરૂપ ને અવિરૂદ્ધ જણાવનાર જે જ્ઞાન છે, તેને નય જ્ઞાન કહેવાય છે.
" આથી સ્પષ્ટ થાય છે કે અનંત ધર્માત્મક વસ્તુને યથાર્થ બોધ કરવા માટે સતભંગાત્મક જ્ઞાન કારણ છે. તે સપ્તભંગને અવિરૂદ્ધ બોધ કરાવવા માટે નયજ્ઞાન કારણ છે.
આથી સ્પષ્ટ જણવું કે જ્યાં જ્યાં સપ્તભંગી- નથી, ત્યાં ત્યાં પરસ્પર વિરૂદ્ધ-ધર્મા મક સ્વરૂપનું અવિરૂદ્ધ નયન
