Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 04

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 364

-
--
अथ चतुर्थाध्यायस्य चतुर्थः पादः ॥
३४७ ' [विस्तीर्णम्] ‘स्तूग्श् आच्छादने' (१५२१) स्तू, विपूर्व० । विस्तीर्यते स्म । शेषं 'आस्तीर्णम्' वत् । [किरति] 'कृत् विक्षेपे' (१३३४) कृ । वर्त्त तिव् । 'तुदादेः शः' (३।४।८१) शप्र० । अनेन इर् । [गिरति] 'गृत् निगरणे' (१३३५) गृ । वर्त० तिव् । 'तुदादेः शः' (३।४।८१) शप्र० । अनेन इर् ।
बहुवचनं लाक्षणिकस्यापि परिग्रहार्थम्[चिकीर्षति] 'डुबंग करणे' (८८८) कृ । कर्तुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां सन्नतत्सनः' (३।४।२१) सन्प० । ‘स्वरहन-गमोः सनि धुटि' (४।१।१०४) दीर्घः । अनेन इर् । 'सन्-यडश्च' (४।१३) द्वि: । 'क-डश्च-ञ्' (४।१।४६) क० → च० । 'नाम्यन्तस्था-कवर्गात् पदान्तः०' (२।३।१५) षत्वम् । 'भ्वादेर्नामिनो०' (२०११६३) दीर्घः । 'नामिनोऽनिट्' (४।३।३३) सनः कित्त्वम्, तस्य फलं इर् आदेशः ।
जिहीर्षति] 'हंग् हरणे' (८८५) ह । हर्तुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां०' (३।४।२१) सन्प्र० । 'स्वर-हन-गमोः सनि धुटि' (४११०४) दीर्घः । अनेन इर । 'सन-यङश्च' (४१३) द्वि: । 'ग-होर्जः' (४।१।४०) ह० → ज० । 'नाम्यन्तस्थाकवर्गात०' (२।३।१५) षत्वम् । 'भ्वादेर्नामिनो०' (२१११६३) दीर्घः । 'नामिनोऽनिट' (४।३।३३) सनः कित्त्वम्, तस्य फलं इर् आदेशः ।
[तरति] तृ । वर्त्तः तिव् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'नामिनो गुणोऽक्डिति' (४।३।१) गु० अर् ।।छ।।
ओष्ठ्यादुर ।।४।४।११७।।
[ओष्ठयात ओष्ठे भवः = ओष्ठ्यः । पञ्चमी उसि । [उर्] उर् प्रथमा सि ।
[पूर्तः] 'पृश् पालन-पूरणयोः' (१५३२) पू । पूर्यते स्म । 'क्त-क्तवतू' (५1१1१७४) क्तप्र० → त । अनेन उर् । 'भ्वादे मिनो दीर्धा ओर्व्यञ्जने' (२।१६३) दीर्घः ।
_[पू:, पुरौ, पुरः] 'पृश् पालन-पूरणयोः' (१५३२) पृ । पृणातीति क्विप् । अनेन उर् । ‘अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लुक् । ‘पदान्ते' (२।१।६४) दीर्घः । सि-औ-जस् । 'दीर्घड्याव्०' (१।४।४५) सिलुक् ।
पोपूर्यते] पृ । भृशं पुनः पुनर्वा पृणाति । 'व्यञ्जनादेरेकस्वराद् भृशाऽऽभीक्ष्ण्ये यड़ वा' (३।४।९) यप्र० । अनेन उर् । 'सन्-यडश्च' (४१३) द्विः । 'आ-गुणावन्यादेः' (४।१।४८) गु० ओ । वर्त्त० ते । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१) शव् । 'लुगस्यादेत्यपदे' (२११११३) अलुक् । _ +[पोपुरति] पृ । भृशं पुनः पुनर्वा पृणाति । 'व्यञ्जनादेरेकस्वराद्' (३।४।९) यप्र० । अनेन उर | 'सन-यडश्च' (४।१३) द्विः । [इस्वः' (४।१३९) ह्रस्वः ?] | 'आ-गुणावन्यादेः' (४।१।४८) गु० ओ । 'बहुलं लुप्' (३।४।१४) यङ्लुप् । वर्त्त० अन्ति । 'शिदवित्' (४।३।२०) इत्यनेन अन्ति द्वित् । 'अन्तो नो लुक्' (४।२।९४) नलुक् ।
[वुवूर्षति] 'वृगट वरणे' (१२९४) वृ । वरितुं वरीतुं वा इच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां०' (३।४।२१) सन्प० । 'स्वरहन-गमोः सनि धुटि' (४११०४) दीर्घः । अनेन उर् । 'सन्-यङश्च' (४।१३) द्विः । 'भ्वादेर्नामिनो०' (२।१९६३) दीर्घः । षत्वम् ।
ॐ बृहद्वृत्तौ - विशीर्णम् । P.5 ओष्ठाद्रवति स्म = ओष्ठ्यः । 'दिगादिदेहांशाद् यः' (६।३।१२४) यप्र० । 'अवर्णेवर्णस्य' (७।४।६८) अलोपः । + धातुपारायणे-क्रिवारत्नसमुच्चये "पापुरति” ।
Jain Education Intemational