________________
શ્રીપાળ રાજાના રાસ
શ્રીમાન્ ઉપાધ્યાયજી વિનયવિજયજી એ માટે જ પ્રથમ પ્રણામ કરતાં કહે છે કે હે સરસ્વતી માતા! આપ કવિજનાના મનેરથ પૂર્ણ કરવામાં કલ્પવેલ જ છે, માટે સારી કૃપા કરી આ સિદ્ધચક્રજીના ગુણાનુવાદ ગાવા આરભેલા ગ્રન્થ સંબંધી મારા મનારથ પણ કરે ! હવે બીજા દોહરામાં હેતુ સહિત દેવ અને ગુરુને પ્રણામ કરે છે કે, જે ચાવીશ જિનેશ્વર છે. તેમના જો ત્રિકરણ શુદ્ધિથી અને નિયમયુક્ત ગુરુગમ સહિત જાપ જપવામાં આવે તા બેશક જપનારનાં નઠારાં ને મિથ્યા પાપરૂપ વિદ્મ માત્ર શાંત થઈ નાશ પામી જાય છે. માટે જ એએ ભગવંતશ્રીના નામ સ્મરણ રૂપ જાપ જપી ગ્રન્થ સમાપ્તિ દરમ્યાન આવી નડનારાં વિધ્રો, નાશ થવા નમન કરું છું. તેમજ વળી મને જ્ઞાનદાન દઈ પ્રસિદ્ધિમાં લાવનાર મારા ગુરુરાજના અન્ને ચરણકમળને નમન કરું છું, કેમકે ગુરુના પાદમાં નમવાથી જગતમાં ચશ અને શેાભા વધે છે. માટે ગુરુપદવંદન કરી મારી ધારેલી ધારણા સફળ થવા ગ્રંથારંભ કરુ છુ. ૧-૨
( શ્રી શ્રીપાળ રાજાની કથાને શી રીતે જન્મ મળ્યા ? તે કહે છે. ) ગુરુગાતમ રાજગૃહી, આવ્યા પ્રભુ આદેશ, શ્રીમુખ શ્રેણિક પ્રમુખને, ણિ પરે દે ઉપદેશ. ઉપગારી અરિહ`ત પ્રભુ, સિદ્ધ્ભો ભગવત. આચારિજ ઉવઝાય તિમ, સાધુ સકળ ગુણવંત, દરિસણ દુર્લભજ્ઞાનગુણુ, ચારિત્ર તપ સુવિચાર, સિદ્ધચક્ર એ સેવતાં, પામી જે' ભવપાર. ઇહલવ પરભવ એહુથી, સુખ સ ંપદ સુવિશાળ, ગ સેાગ રારવ ટળે, જિમ નરપતિ શ્રીપાળ,
-
૩
४
* આ ગ્રંથના મંગલાચરણમાં ‘કલ્પવેલ કવિ’ આ શબ્દનો ગ્રંથકર્તાએ પ્રયેણ કરેલા છે, પરંતુ કાવ્યશાસ્ત્ર સંબંધી માનવતા પુસ્તકાની અ ંદર એ શબ્દની અંદર પ્રથમ આવેલા ‘‘રગણુ’ અને પછી આવેલા ‘નગણું' માટે એવું કહેવામાં આવેલુ છે કે રગણુ શત્રુ ગણ છે અને પછી નગણ્ મિત્ર ગણ છે, માટે કવિતાની શરૂઆતમાં ‘રગણ' પછી ‘નગણ્’નો ઉપયોગ કરવામાં આવે તે મંગલાચરણમાં કરેલી માંગણીનું શૂન્ય ફળ મળે છે. તેમજ શરૂઆતમાં ‘રગણ’ લાવવામાં આવે તે કવિતા બનાવનાર દુ:ખી થાય છે અને તેનુ અધવય. મરણુ નિપજે છે; કેમકે રગણુનું ફળ રણ છે, તેમ તેનો પિતા પણ મરણ છે (?) રહેવાનો લેાક યમને રહેવાની સંયમની નગરીમાં છે. તેનો દેવ અગ્નિ છે. અને મનુષ્યની કવિતામાં કાઇ પણ કવિ શરૂઆતમાં તેનો ઉપયેગ કરે જ નહીં, તે છતાં પણ સમ સાક્ષર ઉપાધ્યાયજીએ એ નિયમ તરફ કેમ દુર્લક્ષ દાખવ્યું હશે ! તે નાની જાણે અને એનો ખરા ખ્યાલ બાંધવનુ કામ સુજ્ઞ વાચક વર્ગને સોંપું છુ
