Shatrunjay Ranakpur Delwada

Author(s): Amrutlal Mulshankar Trivedi
Publisher: Amrutlal Mulshankar Trivedi

Page 5

શત્રુંજય
યુગાદિ તીર્થકર ભગવાન શ્રી ઋષભદેવજીના પુનિત ચરણોથી પાવન થયેલા તામ્બર જૈનેના સર્વશ્રેષ્ઠ તીર્થ શત્રુંજયને મહિમા ઘણો મોટો છે. પ્રત્યેક જૈનને માટે શત્રુંજયની યાત્રા જીવનને એક અણમેલ લહાવે . દેવ, યક્ષે અને સિદ્ધોએ સેવેલી એ ભૂમિ અત્યારે પણ દેવતાઓના નિવાસસ્થાન જેવી રમણીય અને આલાદક લાગે છે. શત્રુંજય ઉપર ગયા પછી ચિત્ત પ્રસન્નતાથી ભરાઈ જાય છે. જેણે એક વખત શત્રુંજયની યાત્રા કરી હોય તેને ફરી ફરી ત્યાં જવાની ઈચ્છા થાય તેવું આકર્ષણ એ ભૂમિમાં રહેલું છે. આ કથન જૈન-જૈનેતર બધાને જ સરખી રીતે લાગુ પડે છે. ઘણું વિદેશીઓ પણ ફરી ફરી ત્યાં આવે છે અને દર વખતે અધિકાધિક પ્રસન્નતા અનુભવે છે. શત્રુંજયની સ્વગીયતામાં મંદિરની કલા અને સ્વચ્છતા પણ મેટો ભાગ. ભજવે છે.
સેંકડે વર્ષો પછી પણ મંદિરે નિત્ય નવીન લાગતાં હોય તે તેનું રહસ્ય સમયેચિત જીર્ણોદ્ધારમાં રહેલું છે. જેમ કાયાકલ્પથી વૃદ્ધ યુવાન બની જાય છે, તેમ જીર્ણોદ્ધારથી મંદિર ફરી યુવાની પ્રાપ્ત કરે છે અને તેનું સૌંદર્ય ખીલી ઊઠે છે. જીર્ણોદ્ધાર કેમ કરે તેની પણ એક શાસ્ત્રીય પદ્ધતિ છે, એક કલા છે, એક દષ્ટિ છે, જે બહુ ઓછા માણસને પ્રાપ્ત હોય છે. જે તે દષ્ટિ પ્રાપ્ત થઈ ન હોય તે ખોટા નિદાનથી જેમ રેગ વિકૃત થાય છે, તેવું જ જીર્ણોદ્ધારનું પણ બને છે. શેઠશ્રી કસ્તુરભાઈમાં આ દષ્ટિ પૂર્ણ પણે વિકસી છે, તે રાણકપુર, આબુ, કુંભારીઆ અને તારંગાનાં જીર્ણોદ્ધારકામ જેવાથી સમજાય તેવું છે. આ બધા જીર્ણોદ્ધારે કરતાં પણ શત્રુંજય ઉપરના યુગાદિજિનના ઐતિહાસિક મંદિરના જીર્ણોદ્ધારની શરૂઆત કરવાનું કામ ઘણું