________________
છે. પણ અહીં એટલે ખુલાસો કરવાની જરૂર છે કે એ બધાએ છેવટે સાધવી-દીક્ષાઓ સ્વીકારી લીધાને ઉલ્લેખ છે. પુરુષો વિશે પણ તેમ જ છે. દા. ત. નેમિનાથ અને વિજયશેઠ.
સાધુ-દીક્ષા લીધા વિના જિંદગીભર બ્રહ્મચારી રહેનાર પુરુષોનાં ઉદાહરણ પણ શોધ્યાં સાંપડતાં નથી તેમ સ્ત્રીઓનાં પણ સાંપડતાં નથી. વૈદિક ધર્મમાં શ્રીમદ્ શંકરાચાર્યજીએ અવિવાહિત દશામાં જ સંન્યાસ સ્વીકારેલો. એ ઐતિહાસિક પ્રમાણ છે. શુકદેવજીનું તે શાસ્ત્રીય ઉદાહરણું ગણાય.
સાધુસાધ્વી સંસ્થામાં ભળનારને જિંદગીભર બ્રહ્મચર્ય પાળવું જેટલું સુલભ હશે તેટલું ગૃહસ્થાશ્રમી સંસ્થામાં રહેવા છતાં જિંદગીભર કૌમારવ્રત પાળવું સુલભ નહિ હોય, એ સમજી શકાય તેવી બાબત છે. હિંદ બહારના દેશમાં સ્વેચ્છાએ યોગ્ય સાથીના અભાવે અગર સેવાક્ષેત્રમાં પડવાને કારણે ઘણાં કુમારીરત્નોનો ઉલ્લેખ મળી આવે છે.
એટલે તમે સમજી શકશો કે બ્રહ્મચર્યજીવન સ્ત્રી ન જ જીવી શકે તે માન્યતા શાસ્ત્રની અને ઈતિહાસની દષ્ટિએ અપ્રમાણિક ઠરે છે.
અલબત્ત, સ્ત્રીદેહનાં અને પુરુષદેહનાં બંધારણોમાં ફેરફાર હેઈને જાતીય આકર્ષણના આવેગોમાં ફેરફાર જરૂરી છે. પરંતુ ભાષા, કળા અને સંસ્કારિતાની તાલીમનો એમને પણ પૂરતે અધિકાર છે. બાળઉછેર, પાકશાસ્ત્ર અને ગૃહવ્યવહારની તાલીમ એમને સ્વાભાવિક વધુ સરસ શાસ્ત્રીય રીતે મળવી જોઈએ; અને તે ખાસ મળવી જોઈએ.
આવું લય પ્રથમના કાળમાં પણ હતું જ. બ્રાહ્મી અને સુંદરી એ બંને બહેને ચોસઠ-બોતેર કળામાં પ્રવીણ હતી એમ ગ્રંથ કહે છે. બહેનને ક્યાં નોકરી કરવા જવું છે ? એને ભણુતરની શી જરૂર છે ? એ ખ્યાલો ભૂલભરેલા છે. અલબત્ત નોકરી માટે નહિ, પણ સમાજસેવા માટે તે તે પુરુષ કરતાં પણ સમાજનું મહત્વનું અંગ છે. સંસ્કારિતાને
