________________
નથી તેથી કઈ માગનાર આવશે નહિ. સ્વભાવથી જ જગત ઉત્પન્ન થાય છે અને નાશ થાય છે. આ સિદ્ધાન્ત ઈશ્વરને ભાન નથી.
જૈન દર્શન–જૈન દર્શનના મતમાં સમ્યગ્ગદર્શન, જ્ઞાન અને ચારિત્ર્ય આ ત્રણ સાધને મેક્ષ માને છે. સમ્યગ દર્શનથી શ્રદ્ધા ઉત્પન્ન થાય છે. જીવ, અજીવ, આસ્રવ, બધ, સંવર, નિર્જર અને મેક્ષ આ સાત પદાર્થોનું યથાયોગ્ય જ્ઞાન તે સમ્યક જ્ઞાન કહેવાય છે. સમ્યગુ ચારિત્ર્ય પ્રાપ્તિ માટે અહિંસા, અસ્તેય, સત્ય, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ, તપાલન જ્ઞાન પૂર્વક મન-વચન-કર્મથી પાલન કરવું જોઈએ. જેના દર્શનનું સાહિત્ય અતિ વિપુલ છે. ઉમાસ્વાતિ વિરચિત તત્વાર્થસૂત્ર, કુન્દકુન્દ્રાચાર્ય વિરચિત પ્રપંચસાર, સામત ભદ્રની આતમિમાંસા વધુ પ્રસિદ્ધ ગ્રંથો છે. આ બધાને સમય ત્રીજી શતાબ્દિ મનાય છે. મધ્ય યુગમાં જેન દાર્શનિક સિદ્ધસેન, હરિભક, વિવાનન્દ અને હેમચન્દ્રાચાર્યના નામે અતિ પ્રસિદ્ધ છે.
જૈન ધર્મના અનેક ફાટાઓ થઈ ગયા છે જેમકે કવેતાંબર, દિગબર, સ્થાનકવાસી, તેરાપથી વિગેરે. અમુક વર્ગ ૪૫ આગમને માને છે ત્યારે અમુક વર્ગ ૩૨ આગમને માને છે. અમુક મૂતિ પૂજક છે ત્યારે અમૂક અમૂર્તિપૂજક છે. આ ઉપરાંત અનેક જૈન કવિઓએ સંસ્કૃત સાહિત્યી સેવા કરી છે. હિન્દુ ધર્મની જેમ જૈન ધર્મમાં ૨૪ પુરાણ છે. જે દરેક તીર્થંકરની કથા એક પુરાણમાં વર્ણવામાં આવેલ છે. તીર્થકરે પણ વીસ છે. ( ૯ બોદ્ધ દર્શન–ભગવાન બુધે સ્થાપેલ ધર્મનું નામ બૌદ્ધ કહેવાય છે. આ ધર્મનું પ વિશાલ સાહિત્ય છે. બુધે પિતાને ઉપદેશ તે સમયની લોકભાષા પાલીમાં આ હતા. તેમના મૂલ પ્રત્યે “ત્રિપિટક” નામથી પ્રસિદ્ધ છે. મહાયાન ધર્મમાં સંસ્કૃત ભાષા માં ગ્રન્થ લખાયેલ છે. આ બુદ્ધ દર્શનના મુખ્ય ચાર સંપ્રદાય છે. વૈભાષિક, સૌત્રાતક, યોગાચાર અને માધ્યમિક.
સપૂર્ણ
– સૌરાષ્ટ્રમાં વસતાં અમુક સંસ્કૃત વિદ્વાનેની નામાવલિ –
સ્વ. મ. ભ. શ્રી હાથીભાઈ, સ્વ. મ. મ. શ્રી શંકરલાલભાઈ, સ્વ શ્રી ચંબકરામભાઈ વે. આ. શ્રી શાન્તિપ્રસાદજી મહારાજ વે. આ. શ્રી લાભશંકરભાઈ વ્યા. આ. શ્રી રા. વિ. કૌન્ડિન્યછ M. A. B T. કા તી. (સુવર્ણપદક) શ્રી કૃષ્ણવલ્લભાચાર્ય ન્યા. આ. શ્રી, શ્રી શિવશંકરભાઈ સા. વ્યા. આ. શ્રી મહાશંકરભાવે શા. સ્વ. શ્રી હરિશંકરભાઈ મિ. શા. સ્વ. શ્રી ભાનુશકંરભાઈ, શ્રી કરૂણાશંકરભાઈ, પં. શ્રી શ્યામસુન્દરભાઇ, શ્રી હરિલાલભાઈ વ્યા, આ. શ્રી નર્મદાશંકરભાઈ જી. આ. શ્રી ગિરીશભાઈ એ. આ. શ્રી વ્રજલાલભાઈ વે, શા.
