Pragnapana Sutra Part 01

Author(s): Munichandrasuri, Jayanandvijay
Publisher: Guru Ramchandra Prakashan Samiti

Page 18

श्री प्रज्ञापना सूत्र भाग १ કરવા ખાતર તેમાં કોઈ વિદ્વાને થોડોક વધારો કર્યો હોય, એમ અમને લાગે છે. (૩) આચાર્ય મલયગિરિકૃત વિવૃતિ:
આચાર્ય હરિભદ્રની પ્રદેશવ્યાખ્યા કરતાં લગભગ ચારગણી વિસ્તૃત વ્યાખ્યા આચાર્ય મલયગિરિજીએ (લગભગ સં. ૧૧૮૮-૧૨૬૦) પ્રજ્ઞાપનાની કરી છે અને તે સંપૂર્ણ પ્રજ્ઞાપનાને સમજવા માટે ઉત્કૃષ્ટ સાધનભૂત છે. સ્વયં આચાર્ય મલયગિરિજી કહે છે કે આ વ્યાખ્યાનો આધાર આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિજીની પ્રદેશ વ્યાખ્યા છે', પરંતુ એ વ્યાખ્યા ઉપરાંત આચાર્ય મલયગિરિજીએ અન્ય અનેક ગ્રંથોનો સ્વતંત્ર ભાવે ઉપયોગ કરીને આ વ્યાખ્યાને સમૃદ્ધ બનાવી છે; ઉ.ત. સ્ત્રી તીર્થંકર થાય છે કે નહિ એ ચર્ચા આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિજીએ માત્ર સિદ્ધપ્રાભૂતનો હવાલો આપી (પૃ. ૧૧) સમાપ્ત કરી હતી, જયારે આચાર્ય મલયગિરિએ સ્ત્રી મોક્ષની ચર્ચા પૂર્વપક્ષ-ઉત્તરપક્ષ રચીને આચાર્ય શાકટાયનનો આધાર લઈને વિસ્તારથી કરી છે, પત્ર ૨૦. એ જ પ્રમાણે સિદ્ધના સ્વરૂપની ચર્ચા વખતે પણ અન્ય દાર્શનિકોના મતોની તુલના કરીને જૈનમતની સ્થાપના કરી છે, પત્ર ૧૧૨.
પ્રજ્ઞાપનાના પાઠાન્તરોની ચર્ચા પણ અનેક ઠેકાણે મળે છે–પત્ર ૮૦, ૮૮, ૯૬, ૧૬૫, ૨૯૬, ૩૭૨, ૪૧૨, ૪૩૦, ૬૦.
આચાર્ય મલયગિરિજીએ પોતાની ટીકાઓનાં અને બીજા અનેક લેખકો અને ગ્રંથોનાં ઉદ્ધરણો આપ્યાં છે તે બતાવૈ છે કે આચાર્ય મલયગિરિજીનું પાંડિત્ય બહુમુખી હતું
પળની:સ્વપ્રતિવ્યાકરને'—પત્ર ૫; ૩૬૫; ૩ત્તરાયનિવિત થા'—પત્ર ૧૨; વિતરં નાધ્યયનરીયાં વ્યાક્યાતાનિ'–પત્ર ૨૪, ૨૯૮,૩૧૧, ૩૭૬; 'પ્રજ્ઞાપનામૂટીત' કે'મૂતરી :–પત્ર ૨૫, ૧૧૪, ૧૯૪, ૨૦૨, ૨૬૩, ૨૮૦, ૨૮૩, ૨૯૪, ૩૦૫, ૩૨૫, ૩૬૨, ૩૭૨, ૩૮૩, ૩૮૪, ૩૯૧, ૪૭૦, ૪૯૦, ૫૪૬, ૧૪૭, પ૬૪, પ૬૮; સહનીમૂનટીકાલે રિમદ્રસૂરિ –પત્ર ૪૧૮, ૧૫ર; મૂરવાયામ્'પત્ર ૫૪૪, ૫૪૭; નીવામામા '– પત્ર૪૪,૪૫,૪૭, ૪૮, ૫૧;“નીવાબાને'—પત્ર ૧૯૫; નીવામિમનૂ–પગ ૩૦૮; ત્રાક્ષેપ પરિક્ષા વન્દ્રપ્રજ્ઞસરીયાં સૂર્યપ્રજ્ઞસિટીજાયાં વાભિહિતી તિ તતોડવથાય—પત્ર૯૯; ક્ષેત્રસમાસરીવા'—પત્ર ૧૦૭; મનુયોરાપુ'—પત્ર ૧૧૪; વૃદ્ધાવાયૈઃ–પત્ર ૧૩૫ પ્રજ્ઞતી'–પત્ર ૧૪૧, ૧૪૯; વ્યાધ્યાપ્રજ્ઞતી'—પત્ર ૨૬૨; તથા વાદ.ગયા વ પ્રજ્ઞાપનાયા: સળીવાર:'—પત્ર ૧૬૭; પ્રકૃતિ સામ્'—પત્ર ૧૮૨; સગ્રહળી થા'—પત્ર ૨૦૭; ધર્મસળી 'પત્ર ૬૧૧; ધર્મસઘળોટીયામ્'- પત્ર ૨૨૯, ૩૦૭; ‘શારાયન:-પત્ર પ૯૯; ‘શટસૂરીપ'–પત્ર ૨૪૯; ‘શાવાયનાસ'—પત્ર ૫૬૩; “સ્વોપરૂશનુશાસનવિવરને'—પત્ર ૨૫૦, ૨૫૧; તત્ત્વાર્થેટીયાં વિતમ્'–પત્ર ૨૫૧; ‘માવાન્ ભવાદુસ્વામી'–પત્ર ૨૫૬, ૨૫૭; ‘માધ્ય -પત્ર ૨૬૪, ૨૬૫, ૩૦૦-૨, ૫૪૨, ૬૦૨, ૬૦૩, ૬૦૫, ૬૦૮;“પૂર્ણિ'-પત્ર ૨૬૯, ૨૭૧, ૨૭૨, ૨૭૭;“પ્રજ્ઞાપનાયાશૂળ –પત્ર ૫૧૭; ‘પૂર્વાવાય:'–પત્ર ૨૭૧; પગ્રસ'–પત્ર ૨૮૩; “મવાદિનઃ–પત્ર ૨૮૪; “ર્મપ્રવૃતિટીયાં સદાયાં '–પત્ર ૨૯૨; તત્ત્વાર્થસૂત્ર —પત્ર ૨૯૩; તત્વાર્થટીવી –પત્ર ૨૯૮, ૨૯૯; કાવનિર્યુવતી'–પત્ર ૨૯૮;‘તુતિwોડાદ' -પત્ર ૩૦૩; ‘માવઠ્યપ્રથમપીડિયામ્'—પત્ર પ૪૭; ‘માવશ્યલૂ'—પત્ર ૬૧૦; ‘નાવશ્ય–પત્ર ૩૦૪, ૪૩૮, ૬૦૬; ત્વષ્યયનપૂર્ણિ'–પત્ર ૩૧૦, ૩૧૧; નિર્યુનિતારે'—પત્ર ૩૧૮; 'વાર્મપ્રન્થિવસ્તુ–પત્ર ૩૧૯, ૩૯૧; ‘માવતા કર્મપ્રતિવૃતા શિવશર્માચાર્યે શતાયે—પત્ર ૩૩૧; “ર્મપ્રતિરીતિપુ'–પત્ર ૩૩૧, ૪૮૦; “હરિભદ્રસૂપ્રિવૃત્તિfમઃ—પત્ર ૩૭૧; “શિવશવાર્થ –પત્ર ૩૩૯; વ્યથાપ્રજ્ઞતી'—પત્ર ૩૪૧; “માર્ગ:'–પત્ર 1. ગત મદ્રસૂરિષ્ટીવાવૃત્ વિવૃવષHMાવાર્થ: વનવશાદ નાતો નેશન વિવૃતિષ: પ્ર.ટી., પત્ર ૬૧૧, 2. આચાર્ય મલયગિરિજી વિષેની વિસ્તૃત માહિતી માટે આચાર્ય મલયગિરિકત શબ્દાનુશાસનની પ્રસ્તાવના જોવી. 3. આમાં જે ઉદ્ધરણ આપેલાં છે તે પ્રાકતમાં છે, અને આચાર્ય હરિભદ્રમાં પણ તે તે જ રૂપે પ્રાકૃતમાં મળે છે. પૃ. ૮૫, ૮૬, ૮૭, ૯૧, ૧૪૮
-
15