________________
પ્રબુદ્ધ જીવન
ડિસેમ્બર, ૨૦૧૫
શ્રી જયભિખ્ખના જીવનસંઘર્ષને આલેખતી નાટયપ્રસ્તુતિ અક્ષરદીપને અજવાળે ચાલ્યો એકલવીર'
1 કીર્તિદા દલાલ
Ge
જીંદગી ઝિંદાદિલી કા નામ હૈ, મુર્દા ક્યા ખાક જીયા કરતે રોજ બધા ભેગા થાય ને ડાયરો જામે. જયભિખ્ખએ ઘણું લખ્યું હે..!” આ આ જીવનમંત્રને પચાવી જાણનાર અને જીવનમાં અને સતત લખ્યું. બાર વર્ષની વયે એમણે ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠી કપરા સંજોગો વચ્ચે પણ અડગ ખુમારીથી જીવનાર લિખિત સરસ્વતીચંદ્ર વાંચ્યું હતું. એમની પાસે એવા રોલ મોડેલ સાહિત્યસર્જક જયભિખ્ખના નામથી ભાગ્યે જ કોઈ હતાં. આજે આપણી પાસે એવા કોઈ રોલ મોડેલ નથી. રોજ સાહિત્યપ્રેમી અજાણ હશે! આ મૂલ્યનિષ્ઠ સાહિત્ય સર્જકના
સવારે દાઉદ અને છોટા રાજનના જ ફોટા જોવાના ને ! આપણી જીવન સંઘર્ષને આલેખતી નાટ્યપ્રસ્તુતિ ‘અક્ષરદીપને અજવાળે
ભીંતો પરથી તો મહાપુરુષોના ફોટા પણ અદૃષ્ય થવા લાગ્યા ચાલ્યો એકલવીર'નું આયોજન મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ દ્વારા તાજેતરમાં છે ને! તેજપાલ ઑડિટોરિયમમાં કરવામાં આવ્યું હતું. જેના પ્રમુખસ્થાને જયભિખ્ખએ લીધેલી ત્રણ પ્રતિજ્ઞા મને બહુ સ્પર્શી ગઈ. એક સાહિત્યકાર વર્ષાબેન અડાલજા અને અતિથિ વિશેષ તરીકે શ્રી સી. તો હું નોકરી નહીં કરું. કલમને ખોળે માથું મુકીને જીવીશ. નર્મદ કે. મહેતા ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.
પણ આ જ વાત કરી હતી. બીજું પિતૃ સંપત્તિનો વારસો નહીં લઉં ‘પ્રબુદ્ધ જીવન'માં પ્રકાશિત થયેલી લેખશ્રેણી “જયભિખ્ખું અને મારા સંતાનોને વારસો આપીશ પણ નહીં. તો યે કુમારપાળ જીવનધારા'ને આધારે એમના જ પુત્ર તેમજ સાહિત્યકાર ડૉ. દેસાઈએ સંસ્કારનો વારસો તો લઈ જ લીધો. સંપત્તિના વારસામાં કુમારપાળ દેસાઈ લિખિત-ગુજરાતી સાહિત્યમાં સીમાચિહ્ન કહી શકાય લડાઈ-ઝઘડા-કોર્ટ-કચેરી થઈ શકે પણ સંસ્કારના વારસામાં તો એવા જીવનચરિત્ર ‘જીવતરને વાટે અક્ષરનો દીવો’ પરથી આ નાટ્યકૃતિનું એવું કશું ન થાય ને! એ તો તમારામાં જેટલી ગ્રહણશક્તિ હોય સર્જન કરવામાં આવ્યું છે. નાટ્યલેખન ડૉ. અલ્યા નિરવ શાહે કર્યું છે અને એટલો લઈ શકાય! દિગ્દર્શક છે આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિપ્રાપ્ત નિસર્ગ ત્રિવેદી.
તમને પ્રશ્ન થશે એમનું નામ જયભિખ્ખું કેવી રીતે પડ્યું? એમના નાટક શરૂ થતાં પહેલાં મુંબઈ જેન યુવક સંઘ વતી ડૉ. પત્નીનું નામ વિજયાબેન તેઓ પડછાયાની જેમ પતિની સાથે રહ્યા. ધનવંતભાઈ શાહે મંચ પર બિરાજમાન આમંત્રિત મહાનુભાવો સુખદુ:ખમાં સાથ આપ્યો. કલમને ખોળે માથું એટલે સુખદુ:ખ તો તેમ જ બહોળી સંખ્યામાં ઉપસ્થિત સાહિત્યપ્રેમી શ્રોતાઓનો આભાર આવે જ. એ જમાનામાં નારીભાવના એટલી વિકસી નહોતી ત્યારે માની સ્વાગત કર્યું હતું. ભારતીય વિદ્યા ભવન ઑડિટોરિયમના એમણે પત્ની નામમાંથી જય લીધું અને એમના નામમાંથી ભિખાલાલ એ.સી.માં ખામી સર્જાતા છેલ્લી ઘડીએ સ્થળમાં ફેરફાર કરવો પડ્યો લઈ જયભિખ્ખું નામ રાખ્યું. જે એમના મરણ પછી પણ આજ પર્યત હતો. એ માટે ભારતીય વિદ્યાભવનના કમલેશભાઈ મોતા તેમજ ચાલુ છે. સૌથી મોટું સ્ત્રીનું સન્માન આ છે ! એક લેખિકા અને સ્ત્રી તેજપાલ હૉલના કાર્યકર્તાઓએ આપેલા સહકાર બદલ હૃદયથી તરીકે હું એ બદલ ગર્વ અનુભવું છું. આભાર માની ધનવંતભાઈએ પોતાના નાનકડા વક્તવ્ય દ્વારા સરસ ત્યારબાદ બોમ્બે રિજીયનના ચેરમેન જીતુભાઈ શાહે મંચ પર માહોલ સર્યો હતો.
બિરાજમાન મહાનુભાવોનું સ્વાગત કર્યું. ભદ્રેશભાઈએ ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈએ પોતાની આગવી છટાથી એને આગળ ચંદ્રકાંતભાઈનું, કિરીટભાઈએ ધનવંતભાઈનું, દિલીપભાઈએ વધાર્યો હતો. પિતા જયભિખ્ખ વિષે વાત કરતાં કહ્યું: શિવપુરીના કુમારપાળભાઈનું, અરવિંદભાઈએ નીતિનભાઈ સોનાવાલાનું, જંગલમાં ફરતો સત્તર વર્ષનો વિદ્યાર્થી પોતાની પોથીના પ્રથમ પાને મુકેશભાઈ મહેતાએ શ્રી સી. કે. મહેતાનું તેમજ મમતાબેને લખે છે...
ભદ્રાબેનનું બહુમાન કર્યું હતું. જીતુભાઈએ મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ મરના ભલા હે ઉસકા જો જીયે અપને લીયે! જીતા હૈ વો જો મર અને કાર્યક્રમના સૌજન્યદાતા ભદ્રાબેન દિલીપભાઈ શાહનો આભાર ચુકા ઈન્સાન કે લીયે!
માન્યો હતો. ગુર્જર ગ્રંથ કાર્યાલયના મનુભાઈએ સૌનો આભાર આ મસ્ત સર્જકે જીંદગીમાં આ ભય શબ્દને જાણ્યો નથી અને માન્યો હતો અને ૧ કલાક ૪૦ મિનીટ ચાલનારા નાટકની શરૂઆત ધનની ક્યારેય પરવા કરી નથી! આફતો મેં પલતે હૈ વહી દુનિયા કરવામાં આવી હતી. બદલતે હૈ ઉક્તિ જયભિખ્ખને બરાબર લાગુ પડે છે.
સર્જક જયભિખ્ખની ભૂમિકામાં મુકેશ રાવનો અભિનય હૂબહૂ પ્રમુખ વર્ષાબેને જૂના સંસ્મરણો વાગોળતાં કહ્યું: આજે મને મારા છે. જયભિખ્ખને નજીકથી ઓળખનારના મુખમાંથી ઉગાર નીકળી પિયર આવ્યાની અનુભૂતિ થાય છે. મારા પિતા ગુણવંતરાય આચાર્ય, પડે કે હા...જયભિખ્ખું આવી રીતે જ તો રહેતા હતાં! પત્ની જયભિખ્ખ તેમજ ધૂમકેતુ જેવા ધરખમ સાહિત્યકારો બધાં મિત્રો. જયાબેનની ભૂમિકામાં હેતલ મોદી, ખાન શાહઝરીનની ભૂમિકામાં
|
ભાગ
