________________
એપ્રિલ, ૨૦૧૦
જ્ઞાનદર્શનના દિવસ તરીકે ઉજવવો જોઈએ. તે દિવસે અદ્ભૂત ઘટના બની હતી. અહિંસા, સમતા, અનેકાંતવાદ અને નયવાદથી પ્રભાવિત થઈને ૪૪૧૧ જેટલા નાત્માઓએ પરમાત્મા પાસે દીક્ષા લીધી હતી. ગૌતમસ્વામી, અગ્નિભૂતિ ગૌતમ અને ઇન્દ્રભૂતિ ગૌતમ ભગવાન મહાવીરને વાદ-વિવાદમાં પરાભૂત કરવા આવ્યા હતા. સામાન્યપણે સામી વ્યક્તિ શંકા વ્યક્ત કરે અને તેનું નિરસન કરવામાં આવે એવું થતું હોય છે. જો કે અહીં તો ભગવાન મહાવીર સામી વ્યક્તિની જીજ્ઞાસા અને શંકા જાણતા હતા. મહાવીર સર્વજ્ઞ છે. તેઓ સામેથી કહેતા કે તમારા મનમાં ઘણાં વખતથી આ શંકા છે અને તેનો ઉત્તર આ છે. તેમણે વાદ-વિવાદને બદલે સંવાદ કર્યો. ગણધરનું આલેખન એ ભગવાનની તર્કબદ્ધતા અને સર્વજ્ઞતાનો મેળ છે. સ્યાદ્વાદ અને અનેકાંતવાદમાં માનનારા જૈન ધર્મ જ્ઞાનનો સમન્વય કરે છે. ભગવાન મહાવીરે તે સમયે યજ્ઞ અને તેમાં અપાતી પશુની આહુતિનો વિરોધ કરવાને બદલે કહ્યું હતું કે યજ્ઞમાં પશુ કે અનાજ હોમવાને બદલે દુષ્ટ વૃત્તિને હોમી દો. તેમણે યજ્ઞનો વિરોધ કર્યો નહોતો. આ વિરલ સમન્વયાત્મક દૃષ્ટિ જૈન ધર્મમાં છે. ખ્રિસ્તી ધર્મમાં ક્ષમા અંગેના અનેક પુસ્તકો છે. ભગવાન મહાવીરે જણાવ્યું હતું કે જેને દુઃખ પહોંચાડ્યું હોય તેની પાસે જઈને જ ક્ષમા માંગવી જોઈએ. તે માાસ નાનો હોય તો પણ તેની પાસે જ ક્ષમા માંગવી જોઈએ. તે જ્યાં સુધી મા ન માંગીએ ત્યાં સુધી ચૂંક પણ ગળેથી ઉતારવું ન જોઈએ. કોઈનું દિલ દુભવીને ભગવાન કે ગુરુ પાસે જઈને માફી માંગવી તે યોગ્ય નથી. ૧૯મા ચાતુર્માસ વખતે ભગવાન મહાવીર સાધુઓની સભામાં કહ્યું હતું કે સાધુઓની શક્તિ અદ્ભુત છે. તે રીતે શ્રાવકની શક્તિને પણ ઓછી આંકી શકાય એમ નથી.
જૈન ધર્મ એ ભાત્ર 'આર્ટ ઓફ લિવિંગ’ નથી. પરંતુ 'આર્ટ ઓફ ડાઈંગ' પણ છે. ઈન્દ્રીયો કામ ન કરતી હોય અને શરીર કામનું ન હોય ત્યારે સોખના મૃત્યુ માટે તૈયાર થયો હોય અને તે એમ વિચાર કરે કે વધારે લોકો દર્શન કરે તો તે સારું. બીજી તરફ મૃત્યુ જલ્દી આવે તે માટે તે કાલાવાલા કે આજીજી કરે તો તે પણ યોગ્ય નથી. આ બંને પ્રકારની માનસિકતાથી સંલેબનાનું ફળ મળતું નથી. તે સમયે મૃત્યુ તું આવ, આવ એમ કહીને ‘જબ સે હમને સુના મોત કા નામ જીન્દગી હૈ, સિ૨ ૫૨ કફન લપટે કાતિલ કો શું છે' એવો વિચાર કરવો યોગ્ય લેખાય. આનંદ શ્રાવકના મૃત્યુની ઘડીએ ગૌતમસ્વામી તેને મળવા આવે છે ત્યારે આનંદ શ્રાવકના ચહેરા પર અપાર તેજ હતું. તે સમયે ભગવાન મહાવીરના કહેવાથી ગૌતમ સ્વામીએ આનંદશ્રાવક પાસે ક્ષમા માંગી હતી. તેમાં ગૌતમ સ્વામીની લઘુતા (અતિ વિનમ્રતા) સમાયેલી છે. વ્યવહારમાં, જીવન અને જગતમાં ક્ષમા આવે તો જીવન ન્યાલ થઈ જાય. ક્ષમાની વાત કરવી પ્રમાણમાં સરળ છે. પણ તેની પરાકાષ્ઠા કરવી મુશ્કેલ છે.
ઘણાં લોકો પોતાનો ગુસ્સો ખૂબ જ જોરદાર હોવાની અથવા દિવસમાં માત્ર પાંચ સિગારેટ પીતા હોવાની વાત કરે છે. વાસ્તવમાં આ જ તેઓની નબળાઈ છે જેને તેઓ પોતાની ક્ષમતા તરીકે ગણાવે છે. આપણે અંતર ખોલવું જોઈએ, તેમાં જ અહિંસા, સત્ય, મૈત્રી અને કરુણાના ભાવ સમાયેલા છે. મહાવીર કથા એ લોકકથા નથી પરંતુ આત્મકથા છે.
ભગવાન મહાવીરે કહ્યું છે કે અન્યાયી ભાવોથી દૂર રહેવાથી, ધર્મ સૂત્રોના ઊંડા અભ્યાસથી, ચિંતન મનનથી, અને ઈશ્વર સાથે મન જોડવાથી મોક્ષ પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે. હિંસા, અસભ્યતા, ચોરી, અને ઉપકારનો બદલો
પ્રબુદ્ધ જીવન
૧૫ અપકારથી વાળનાર કૃતની વ્યક્તિને નર્ક મળે છે. તમને જૈન ધર્મ ન મળ્યો હોત તો ? તમે કેટલી હત્યા કરતા હોત, કેટલા વ્યસનો વળગ્યા હોત, તેમ કેટલી રૂચિપૂર્ણ બાબતોમાં રસ લેતા હોત ? તેનો વિચાર કરી જોજો. ભગવાન મહાવીરે આપણને જૈન ધર્મના સંસ્કાર લોહીમાં અને જીવનમાં આપ્યા તેનો બદલો કોઈ સંજોગોમાં વાળી શકાય એમ નથી એમ ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈને ઉમેર્યું હતું.
ડાં. ધનવંતભાઈ શાહે જણાવ્યું હતું કે મહાવીર કથા ચિત્ત વિકાસની ભૂમિકા પર આધારિત છે. આ કથા વડે તેમને જાણવાના, માનવાના અને પામવાના છે. શ્રદ્ધા રાખ્યા વિના તેમને પામવાનું મુશ્કેલ છે. તેના વડે બોપિબીજની પ્રાપ્તિ પૂરેપૂરી શક્ય છે. સંસારભ્રમક્કાથી કર્મશૂન્ય અને મોક્ષમાર્ગ તરફ઼ે જવું તે બોધિનીજ. વાણીવિલાસ હોય તે કાર્યક્રમ પૂરો થાય પછી તે ભૂલી જવાય છે. આત્મિક વિકાસની વાણી હૃદયમાં ચિરંજીવ સ્થાન પામે છે. આવતા વર્ષે ડૉ. કુમારપાળભાઈ ગૌતમસ્વામીની કથા રજૂ કરશે. એવી જાહેરાત પણ ડૉ. ધનવંતભાઈ શાહે કરી હતી.
આ મહાવીર કથા પ્રથમ દિવસે ૨૭ માર્ચે મુંબઈના કે. સી. કૉલેજ હૉલમાં સાંજે ચાર વાગે અને ૨૮ માર્ચે સવારે દશ વાગે ભારતીય વિદ્યા ભવન ચોપાટીમાં યોજાઈ હતી. બન્ને દિવસની કથા સાંભળવા જિજ્ઞાસુઓનો અપૂર્વ ધસારો અને પ્રતિસાદ હતો.
ડૉ. ધનવંતભાઈ શાહે આભારવિધિ કરતાં આ કાર્યક્રમની સફળતાનું શ્રેષ ‘સંધ’ના કાર્યકરોના પરિશ્રમને આપ્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે મહાવીર કથા રજૂ કરનારા ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈનું આપણા પણ ૠણ ચડ્યું છે. મંચની સુંદર સજાવટ બદલ મેહુલ બૂચ અને રાજેશ પટેલનમા અન્ય સહકાર માટે ડૉ. રેખા વોરા અને પ્રાણ રેડિયોવાળા અનિલભાઈનો પણ ‘સંઘ” આભારી છે.
આ મહાવીર કથાના બે દિવસોમાં સંગીત આયોજન યુવાન સંગીતકાર મહાવીર શાહે કર્યું હતું. સંગીત અને સ્તવનોથી મહાવીર શાહના વાદ્ય ગાયક કલાકારોએ કથા તત્ત્વને આનંદભર્યું નિમ્યું હતું.
આ કાર્યક્રમમાં ફૂલીન વોરાએ તૈયાર કરેલા જૈન ધર્મની વાર્તાઓ આધારિત ૩૬૫ દિવસના કેલેન્ડરનું લોકાર્પણ ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈના હસ્તે કરવામાં આવ્યું હતું. આ કેલેન્ડરમાં બાળકોમાં સંસ્કારોનું સિંચન થાય એવી જૈન ધર્મની ટચૂકડી વાર્તાઓ સમાવી લેવામાં આવી છે.
ડૉ. ચંદ્રશેખર જૈન પુરસ્કૃત (ઘોષિત) ‘ગોમટેશ વિદ્યાપીઠ પુરસ્કાર' કે જે શ્રવાખેલોલાનો પ્રતિષ્ઠિત પુરસ્કાર છે કે જે દર વર્ષે ભારતીય સ્તરના કોઈ વિશેષ વિદ્વાનને અર્પિત કરવામાં આવે છે. સને ૨૦૧૦નો આ પુરસ્કાર તીર્થંકર વાણી'ના પ્રધાન સંપાદક અને અનેક રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારોથી પુરસ્કૃત વિદ્વાન ડૉ. ચંદ્રશેખર જૈનને પ્રદાન કરવાની ઘોષણા થઈ છે. આ પુરસ્કાર ભગવાન મહાવીરના જન્મોત્સવ તા. ૨૮ માર્ચના રોજ શ્રવણાબેલગોલામાં પૂજ્ય ભારક સ્વામીશ્રી ચારુકીર્તિજી મહારાજ દ્વારા અર્પિત કરવામાં આવ્યો.
