________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રાણી તા હતા જ. પ્રાગૈતિહાસિક આદ્યાત્મયુગીન ( પાષાણ, પ્રસ્તર અને અસ્મ ત્રણે શબ્દો પારિભાષિક તરીકે પુરાતત્ત્વવિદ્યામાં પથ્થરનાં ઓજારાના સંદભ` આપવામાં વપરાય છે) સંસ્કૃતિની ખાસિયત આ છે કે એ ખૂબ જ લાંબા ગાળા સુધી (૧૭ થી ૧ લાખ વર્ષ પૂર્વ' સુધી) અસ્તિત્વમાં રહી છે. એલ્બુવાનની પ્રાર ંભિક સ્થિતિને એછામાં ઓછી ૪ થી ૫ લાખ વર્ષોં માનીએ તે। મધ્ય પાષાણકાલ સુધી કુલ ત્રણ લાખ વર્ષાંતે સમય પસાર થઈ ગયા હતા, જે માનવ ઉત્ક્રાંતિની અત્યંત ધીમી ગતિ સૂચવે છે.
કચ્છમાં કાઈ પણ પ્રકારના પ્રાગૈતિહાસિક માનવીના અવશેષો ન મળ્યા હાઈ એ કઈ જાતિના હશે એ કહી શકાય નિહ. લીકેજે આફ્રિકન માનવીને શેષ્યા અને જેના અવશેષ પશ્ચિમ એશિયામાંથી પણ પ્રાપ્ત થયા છે તે એસ્ટ્રાલેાપિથેકસ આપણા કચ્છમાં પણ હતા એમ માનવા સાંકળિયા જેવા પ્રખર પુરાવિદ્યા પ્રેરાયા છે;૨૪ જોકે શરૂઆતમાં એએ પણ અન્ય વિદ્વાનાની જેમ માનતા હતા કે સૂકા અને વિષમ હવામાનને લીધે કદાચ કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્ર માનવ-ઉદ્દભવ માટે પ્રતિકૂળ હાય. (અહી પ્રાગૈતિહાસિક માનવના અવશેષ મળી શકે નહિ.)૨૫ ખાસ તે। હાલમાં મળેલ છીપરાં અને હાથકુહાડીએ પછી એએ માને છે કે ભલે સાનવેલીનેા માનવી ચીન અથવા જાવાના માનવી જેવા હાય (નૃવ ́શ-વિજ્ઞાનીઓની ભાષામાં એને પિથેકેન્શોપસ અને એમની સ્થળજાતિને સીનેન્થ્રોપસ તથા સાર્લામેન અથવા જાવામેન નામ આપે છે), પરં'તુ આ બાજુ એસ્ટ્રાલેપિથેકસ હાય એ વધુ પુરવાર થાય છે. પિથેકેન્શોપસ પૂર્વ અને ઉત્તર એશિયા સાથે ભારતમાં પણ કાશ્મીર–ખીણુ હિમાલય વિસ્તાર અને ઉડીસા તથા ગંજામ જેવા પૂર્વીય ભાગે સુધી સીમિત રહ્યો હોય એવુ પણુ ખને, કુમકે એનાં પથ્થરનાં હથિયારાની બનાવટ સાનવેલી--ટાઈપની રહી છે અને બ્રહ્મદેશમાં તે એ બનાવટ મહાપાષાણયુગ સુધી જણાઈ છે.૨૬
આ સત્ય છે કે એક્ઝુવાન–પ્રકારનાં હથિયારા ફક્ત એસ્ટ્રાલેાપિથેકસ (જીનસ સ્પેસીઝ એક્સ્ટ્રાલેપિથેસિન ) પિમાનવા જ બનાવતા હતા. એલ્બુવાન પછી અન્ય સ્થળેાએથી પણએસ્ટ્રાલેાપિથેસિન લેાકેાના અવશેષ! આફ્રિકાનાના દક્ષિણ ભાગામાંથી મળ્યા છે. (ડાર્ટ એનુ નામ આપે છે જિન્જાન્ઘોષસ ), પર`તુ આ પણ આટલું જ સત્ય છે કે દરેક એસ્ટ્રાલેાપિથેસિન પ્રાણીના અવશેષે સાથે એલ્યુવાન પ્રકારનાં હથિયારો મળતાં નથી, જ્યારે અન્ય જગ્યાએ એવાં હથિયારો મળ્યાં છે, જેમ ઉત્તર આફ્રિકાથી તેા માનવ-અવશેષો મળતા નથી, આફ્રિકાથી બહાર તા આવે! સયાગ માત્ર પણ બન્યા નથી, વેલેાને ખાતે છૂંદણુ-કુઠાર હથિયાર (ચેપર-ચેપિંગ ટૂલ્સ) ધણા પ્રાચીન સ્વરૂપે મળ્યાં છે, પરંતુ માનવ-પૂજના અવશેષો જરા પણ નહિ. વેટેન્ડ્રેલેાસ ખાતેના છૂંદણુકુઠારા હામા-ઈરેકટસ (પ્રથમ મે પગે ઊભી શકનાર માનવ-પૂર્વ'જો) સાથે જોડાયેલ છે, જે એક્સ્ટ્રાલેપિથેંકસ લેાકાની ઘણી પાછળ આવ્યા. એવી જ રીતે એશિયાઇ ૢ-કુઠાર પટા પણ હમાઈરેકટસ સાથે જ જોડાયેલ છે. બીજિંગ નજીક ચૌ—કી-તી-એન' ખાતે ના છૂંદણુકુઠાર-ઉદ્યોગ (ગાપાસ્માથી બનેલ કુઠારાના સમસ્ત પ્રકારને પુરાતત્ત્વભાષામાં નવું નામ આપવામાં આવ્યું છે ‘ચોપર-ચોપિંગ ટૂલ્સ) સાથે સંકળાયેલ લેાકેા પિથેકેન્દ્રોાપસ હતા કે જે હામેા-ઈરેકટસની જ એક પ્રજાતિ હતા. એસ્ટ્રાલેપિથેકસની મેાજૂદગી આ ક્ષેત્રમાં જણાય છે, પર`તુ એએ હથિયાર બનાયવાની ક્ષમતા ધરાવતા હતા એ સશયાત્મક છે.
સામાન્ય તારણ એવું છે કે સ્તરનાં હથિયારા બનાવવાની તકનીક પૂર્વ અાફ્રિકના એક્ષ્ વાન ગામે ક્રા’ક જીનિયસ એસ્ટ્રાલેપિયેકસ માનવે રોોધી અને એક વાર આ આવિષ્કાર થતાં એના
પથિક ]
મે/૧૯૯૩
[૧૭
For Private and Personal Use Only
