Nyayakusumanjali

Author(s): Padmaprasad Upadhyay, Dhundiraj Shastri
Publisher: Chaukhamba Sanskrit Series Office

Page 597

अथ चतुर्थः स्तबकः। अप्राप्तेरधिकप्राप्तेरलक्षणमपूर्वदृक् / यथार्थोऽनुभवो मानमनपेक्षतयेष्यते // 1 // . स्वभावनियमाभावादुपकारो हि दुर्घटः / सुघटत्वेऽपि सत्यर्थऽसति का गतिरन्यथा // 2 // अनैकान्तादसिद्धेर्वा न च लिङ्गमिह क्रिया / तद्वैशिष्ट्यप्रकाशत्वान्नाध्यक्षानुभवोऽधिके // 3 // अर्थेनैव विशेषो हि निराकारतया धियाम् / क्रिययैव विशेषो हि व्यवहारेषु कर्मणाम् / / 4 / / मितिः सम्यकपरिच्छित्तिस्तद्वत्ता च प्रमाता। तदयोगव्यवच्छेदः प्रामाण्यं गौतमे मते // 5 // साक्षात्कारिणि नित्ययोगिनि परद्वारानपेक्षस्थितौ भूतार्थानुभवे निविष्टनिखिलप्रस्ताविवस्तुक्रमः। .. लेशादृष्टिनिमित्तदुष्टिविगमप्रभ्रष्टशङ्कातुषः शङ्कोन्मेषकलङ्किमिः किमपरैस्तन्मे प्रमाणं शिवः // 6 // अथ पञ्चमः स्तबकः। कार्यायोजनधृत्यादेः पदात् प्रत्ययतः श्रुतेः / वाक्यात् सङ्ख्याविशेषाच्च साध्यो विश्वविदव्ययः // 1 // न बाधोऽस्योपजीव्यत्वात् प्रतिबन्धो न दुर्बलैः / . सिद्धथसिद्धयोर्विरोधो न, नासिद्धिरनिबन्धना // 2 // तर्काभासतयाऽन्येषां, तर्काशुद्धिरदूषणम् / अनुकूलस्तु तर्कोऽत्र कार्यलोपो विभूषणम् // 3 // स्वातन्त्र्ये. जडताहानिः, नादृष्टं दृष्टघातकम् | हेत्वभावे फलाभावः, विशेषस्तु विशेषवान् // 4 // कार्यत्वानिरुपाधित्वमेवं धृतिविनाशयोः / विच्छेदेन पदस्यापि प्रत्ययादेश्च पूर्ववत् / / 5 // उद्देश एव तात्पर्य व्याख्या विश्वदृशः सती। . ईश्वरादिपदं सार्थ लोकवृत्तानुसारतः // 6 // प्रवृत्तिः कृतिरेवान सा चेच्छातो यतश्च सा। तजज्ञानं, विषयस्तस्य विधिस्तज्ज्ञापकोऽथ वा / / 7 / / इष्टहानेरनिष्टाप्तरप्रवृत्तेविरोधतः / असत्त्वात् प्रत्ययत्यागात् कर्तृधर्मो न सङ्करात् / / 8 // कृताकृतविभागेन कर्तृरूपव्यवस्थया / यत्न एव कृतिः, पूर्वा परस्मिन् सैव भावना / / / / / भावनैव हि यत्नात्मा सर्वाख्यातस्य गोचरः। विवरणध्रौव्यादाक्षेपानुपपत्तितः // 10 // तया