Natyadarpan Hindi

Author(s): Ramchandra Gunchandra, Dashrath Oza, Satyadev Chaudhary
Publisher: Hindi Madhyam Karyanvay Nideshalay Delhi

Page 536

तृतीयो विवेकः
पराक्रम-बल- न्याय यशस्तत्व विनिश्चयैः ।
वीरोऽभिनयनं तस्य, धैर्य-रोमाञ्च दानतः ॥ १६ ॥
पताका कीर्ति- रौद्राजि-शून्य-तस्कर दोषजः । भयानकोsभिनेतव्यः, स्तम्भ - रोमाञ्च- कम्पनः ।। १७ ।।
जुगुप्सनीयरूपादि-परश्लाघा-समुद्भवः । बीभत्सोऽभिनयश्चास्य, निष्ठेवोद्वेग-निन्दनः ॥ १८ ॥
दिव्येन्द्रजाल - रम्याथं दर्शनाभीष्टसिद्धितः ।
अद्भुतः सोऽभिनेतव्यः, श्लाघा- रोमाञ्च हर्षतः ॥ १६ ॥ संसारभय-वैराग्य-तत्व शास्त्र विमर्शनः
: । शान्तोऽभिनयनं तस्य, क्षमा ध्यानोपकारतः ॥ २० ॥ अर्थ - शब्द वपुः काव्यं रसः प्राणविसर्पति । प्रञ्जसा तेन सौहार्द, रसेषु कविमानिनाम् ।। २१ ।।
न तथाऽयं - शब्दोत्प्रेक्षाः, श्लाघ्याः काव्ये यथा रसः । विपाककम्रमप्याश्रम्, उद्वेजयति नीरसम् ॥ २२ ॥ एकत्र स्वरितोस्तुल्य- शक्त्योर्योगे विरुद्धता । दोषोsनौचित्यमङ्गीथम्, प्रपोषोऽत्युक्तिरङ्गित् ॥ २३ ॥ रतिर्हासश्च शोकश्च क्रोधोत्साहो भयं तथा । जुगुप्सा - विस्मय - शमाः, रसानां स्थायिनः क्रमात् ॥ २४ ॥
निर्वेद ग्लान्यपस्मार - शङ्काऽसूया-मद- श्रमाः । चिन्ता चापलमावेगः, मतिर्व्याधिः स्मृतिषु तिः ॥ २५ ॥ श्रमर्षो मरणं मोहः, निद्रा-सुप्तीच हृष्टयः । विषादोन्माद - दन्यानि, व्रीडा त्रासो वितर्करणम् ॥ २६ ॥
rat सुक्या वहिस्थानि, जाड्यालस्य-विबोधनम् । त्रयस्त्रशद् यथायोगं, रसानां व्यभिचारिणः ॥ २७ ॥
निर्वेदस्तत्वधी - क्लेशः, वैरस्यं श्वास- तापकृत् । ग्लानिः पीडा जराऽऽयासः, प्रशक्तिः काश्यं कम्प भाक् ।। २८ ।
वैकल्यं ग्रहदोषेभ्योऽपस्मारो निन्द्यचेष्टितः ।
शहर स्व-पर-वीरात्याद्, दौलनं श्यामताऽऽदियुक् ॥ २९ ॥ द्वेषादेः सद्गुणाशान्तिः, प्रसूयां दोषदर्शनी । ज्येष्ठादी मुन्मदो मद्यात्, निद्राहास्याश्रुकृत् क्रमात् ॥ १० ॥ श्रमो रतादिभिः साथः, स्वेद-श्वासादि कारणम् । प्राधिश्विन्ता प्रियानाप्तेः शून्यता-बवास-काव्यंयुक् ॥ ३१ ॥
[e