________________
૨૮
ગુરુ નાનકદેવ આ બધાની વચ્ચે પૃથ્વીને ધર્મખંડ બનાવી છે. એ કર્મક્ષેત્ર છે. અહીં અનેક પ્રકારનાં, અનેક વર્ણન અનેક રૂપનાં અસંખ્ય પ્રાણી પેદા કર્યા છે.
આ સૌની ગણના ક્યારેય થઈ શકતી નથી. પ્રત્યેક પ્રાણીનો તેના કર્મ પ્રમાણે ન્યાય થાય છે, કારણ ઈશ્વર સત્ય છે, તેનો નિયમ નિર્દોષ છે. જે ઈશ્વરને પ્રસન્ન કરી શકે છે તે ઈશ્વરદરબારમાં સન્માન પામે છે. ઈશ્વરની દયાથી તેને આ માન પ્રાપ્ત થાય છે. હક ઈશ્વર વિચાર અને સર્જન કરે છે તે તેની મહાનતાની મર્યાદાનુરૂપ નિ:સ્વાર્થ રચના કરે છે. તેને સ્વીકાર્ય હોય તેવી જ તે આજ્ઞા કરે છે. ત્યાં બીજા કોઈની આજ્ઞા ચાલતી નથી. રાજાધિરાજ ઈશ્વરની ઈચ્છા દ્વારા જ બુદ્ધિમાનોનું અસ્તિત્વ છે.
સનામનો સહારો લેનારા જ શાંત તેમ જ આનંદી જીવન ગાળે છે. ગુરુવાણી દ્વારા સત્ય પ્રાપ્ત કરી લે છે અને તેનાં પાપ ધોવાઈ જાય છે. જ બધું જ તેની ઈચ્છા અને તેના નામે થાય છે. તે નાનક, જો કોઈ પોતાને મહાન માને તો તેનો ત્યાં જ અંત આવી જાય છે, તે આગળ વધી શકતો નથી. ની કોઈ ઈશ્વર સાથે એકરૂપ થઈ જાય છે તો કોઈ તેનાથી દૂર થઈ જાય છે. એ પ્રભુની જેવી ઈચ્છા હશે તેવું થશે. એના વિના બીજું કોણ એવું કરી શકે તેમ છે.
