Mallikamakarandanatakam

Author(s): Ramchandra Mahakavi, Punyavijay
Publisher: L D Indology Ahmedabad

Page 188

143
मल्लिकामकरन्दनाटकस्थ-सुभाषितानि
संकीर्णसुभाषितानि
१) द्वयं यस्य संपत्ते/जमाद्यमण्डितम् ।
संसारकर्मणां लक्ष्मीः प्रशमः शिवशर्मणाम् ।। ----१.३ २) विनाऽभिप्रायदौरात्म्यं नापराध ऽपि गर्हितः ।
आचार्यो वाणि-पाणिभ्या ताडयन्नपि पूज्यते ।।-१.५ सर्वाऽपि महती सिद्धिः क्लेशान्तरितसंभवा । विद्यावधटीमाप्नोति सोढा काय-मनःक्लमान् ।।-१.९ प्रायश्चित्तं नये वृत्तिः लाध्यमलापकर्मणः । शस्त्रादिभिस्तु पञ्चत्वमाततायिविचेष्टितम् ।।--१.१२ इदं कृत्यमकृत्यं वा कालदेशव्यपेक्षया । परासोरात्मजस्यापि दहनं मङ्गलक्रिया ।।--१.१६ दुस्था पररुवसा वाहिया य अंधा य पियविउत्ता य । कह नाम लहिज सुहं ? न हुज भयवं जइ कयतो।।[ दुःस्था: परवशा व्याधिश्च अन्धाश्च प्रियवियुक्ताश्च ।
कथं नाम लभेत सुखं ? न भवेद् भगवान् यदि कृतान्तः ।। [इति च्छाया १.१७] ७) पृच्छन्नसंस्तुतो गोप्यमशक्तः कोपमावहन ।
विरक्तां च स्त्रियं गच्छन् हास्यं कस्मै न यच्छति ।।--१.१९ सामथाभावेण अकएसु पओयणेसु को रोसो । वसहेसु दुन्छु महियं नएसु को नाम निव्वेओ ।। [सामर्थाभावेन अकृतेषु प्रोजनेषु को रोषः । वृषभेषु दुग्धम् अहित नयेषु को नाम निर्वेदः १॥ इति छाया- १.२०] सुख प्रकाश्यते दौःस्थ्यं प्राच्यमारुढवैभवैः ।
आरूढदौःस्थ्यैदु.खेन प्रार्च न वैभवं पुनः ।। -१.२१ श्रिया शक्त्या च साध्येऽर्थे सिद्धयभावे मन:क्लमः । उभाभ्यामप्यसाध्ये तु का नाम परिदेवना ।।--२.३ स्वीकृतापायसंपातः सर्वा सिद्धिं विगाहते ।
युद्धे हि प्राणसापेक्षो विपक्षैः परिभूयते ॥--२७ १२) पयासि भूकहां हेतुर्न पुनर्गर्जितारवः ।
माघे तथापि गर्जन्ति क्षेाभाय जनचेतसाम् ।।--२.८ ववसाओ चिय पुरिसाणामणुवमो मडण सरीरस्म । रूवं वि पुणो जइ हुज्जता जिय हरिणनयणाहि ॥ व्यवसाय एव पुरुषाणामनुपमो मण्डन शरीरस्य ।।
रूपमपि पुन: यदि भवेत् तद जितं हरिणनयनाभिः ।। इति च्छाया ।-२.१३] १४) कृत्रिमैडम्बरैर्बाह्यः शक्यस्तोषायितुं जनः ।
आत्मा तु वास्तवरेव हृतोऽयं परितुष्यति ।।-२.१७