________________
નિશ્ચય કહે છે એક આત્મા બીજા આત્માથી અભિન્ન છે (સ્વરુપથી) તો વ્યવહાર કહે છે...દરેક આત્મા એક બીજાથી ભિન્ન છે. નિશ્ચય કહે છે. આત્મા દેહાદિથી ભિન્ન છે તો વ્યવહાર એવું વિધાન કરે છે આત્મા દેહાદિથી અભિન્ન છે...સામા સામા આવા વિધાનો અલગ અલગ દ્રષ્ટિકોણ અને અપેક્ષા સાપેક્ષ છે....આ અપેક્ષા સમજયા વિના એકાંત વાદી બુદ્ધિ એ માત્ર વિડમ્બના છે.
આ અધિકારમાં આત્મ તત્ત્વનો મૌલિક નિશ્ચય કરવાનો હોવાથી..નિશ્ચયનયના દ્રષ્ટિકોણની પ્રાધાન્યતા વાળો છે એ ધ્યાનમાં રાખી...આગળના શ્લોકો વિચારવા. एक एव हि तत्रात्मा स्वभावसमवस्थितः, ज्ञानदर्शनचारित्रलक्षणः प्रतिपादितः ॥२०५||६|| અર્થ : તે નવતત્ત્વોને વિષે....જ્ઞાનદર્શન અને ચારિત્રના સ્વરૂપવાળો લક્ષણવાળો સ્વભાવમાં..સ્થિર એવો આત્મા એક જ છે... આમ સ્વરૂપ અને સ્વભાવ સ્થિરતાથી દુનિયાના બધા આત્મનિશ્ચયાધિકાર-૧૮
૧૯૪
