________________
અમારી દ્રષ્ટિએ (અશુદ્ધ નિશ્ચયનય) જલ વરસાવતું વાદળું ધાન્ય ઉત્પન્ન કરનારૂ હોવાથી જેમ ધાન્ય વર્ષી એટલે કે ધાન્યવર સાવનારૂં છે...એમ વ્યવહાર થાય છે એજ રીતે આત્મા પણ. ભાવકર્મ (રાગદ્વેષ)નો કર્તા છે. તે રાગદ્વેષ પુદ્ગલ રૂપ કર્મનું (પુણ્યપાપ) સર્જક છે. માટે આત્મા પણ પુદ્ગલ કર્મનો કર્તા છે એવો વ્યવહાર થાય છે વસ્તુતઃ તો આત્મા ભાવકર્મનો જ સર્જક છે.
આનું નામ કારણ માં કાર્યનો ઉપચાર કહેવાય કારણ ભાવકર્મ તેમાં તેના કાર્ય દ્રવ્ય કર્મનો ઉપચાર થાય છે.
नैगमव्यवहारौ तु, ब्रूतः कर्मादिकर्तृताम्, व्यापारः फलपर्यन्तः परिदृष्टो यदात्मनः ॥२४६॥११६ અર્થ : આ બાબતમાં નેગમ અને વ્યવહારનય તો કહે છે...કે...આત્મા ભાવકર્મનો કર્તા દ્રવ્યકર્મનો નથી એમ માનવા કરતા દ્રવ્ય કર્મનો પણ કર્તા છે એમ માનો...
કેમ કે સુખ ને દુઃખ-વગેરે લો. રાગ દ્વેષ ના કારણે જ જીવને પ્રાપ્ત થાય છે હવે રાગ અને દ્વેષ કરતા તરત જ
આત્મનિશ્ચયાધિકાર-૧૮
૧૪૭
