________________
ચમત્વ માની શકાય છે. પોતાના(ચરમ દુ:ખના) અધિકરણમાં રહેનાર દુઃખ પ્રાગભાવના કાળમાં જે દુખ હોતું નથી, તે દુઃખમાં ચમત્વ છે. જે દુ:ખની ઉત્પત્તિ થયા પછી ભવિષ્યમાં દુઃખની ઉત્પત્તિ થવાની નથી તે દુઃખ, સમાનાધિકરણ(સ્વાસમાનાધિકરણ)દુઃખપ્રાગભાવાંસમાનકાલીન છે અને એમાં સમાનાધિકરણદુઃખપ્રાગભાવાસમાનકાલીનત્ય સ્વરૂપ ચમત્વ રહે છે, જે તત્ત્વજ્ઞાનનિષ્ઠ જનતાનિરૂપિતજન્યતા(ચરમદુઃખનિષ્ઠજન્યતા)નું અવચ્છેદક છે-એમ માની શકાય છે. પરંતુ એ કહેવાનું ઉચિત નથી. કારણ કે આવા ચમત્વને તાદશ જન્યતાવચ્છેદક માનવાની જરૂર નથી. જે દુઃખ ઉત્પન્ન થયા પછી દુઃખપ્રાગભાવના અભાવે બીજું દુઃખ ઉત્પન્ન થતું નથી તે દુઃખ આપોઆપ જ ચરમ(છેલ્લું) થઈ જાય છે. અર્થાત્ એ માટે તત્ત્વજ્ઞાનને ચરમદુઃખના જનક માની તેનાથી ચરમદુઃખને જન્ય માનવાની જરૂર નથી. ચરમદુઃખ તો તેની મેળે કારણસામગ્રીથી જ થઈ શકે છે.
યદ્યપિ પોતાની કારણસામગ્રીથી ચરમદુ:ખની ઉત્પત્તિની અવ્યવહિત પૂર્વે તત્ત્વજ્ઞાન વૃત્તિ હોવાથી તત્ત્વજ્ઞાનજન્યત્વ પણ ચરમદુઃખમાં માનવું જોઈએ, પરંતુ એ રીતે તો કાર્ય-ઘટાદિમાં જેટલા ધર્મો છે તે બધાને જ કાર્યતાવચ્છેદક માનવાનો પ્રસડ આવશે. કોઈ ઘટ ચૈત્રથી જોવાયેલ (ચૈત્રાવલોક્તિ) હોય તેમ જ તે મૈત્રથી બનાવેલ હોય (મૈત્રનિર્મિત હોય) એવા ઘટમાં ચૈત્રાવલોક્તિત્વ અને
NILAINAHANAKYM AKAMI
