________________
ફળના ભોગથી) જ કર્મક્ષય થાય છે એવું નથી. પરંતુ ભોગેતર(પ્રાયશ્ચિત્તાદિ)થી પણ કર્મનો નાશ થાય છે એ સિદ્ધ થયેલું છે. તેથી યોગથી પણ કર્મનો નાશ સંભવી શકે છે, જેથી કાયવૂહ વગેરેની કલ્પનામાં કોઈ પ્રમાણ નથી. બલ્ક હે અર્જુન ! જ્ઞાનસ્વરૂપ અગ્નિ સઘળાંય કોને ભસ્મસાત્ કરે છે -ઈત્યાદિ તમારા(સાંખ્યાદિના) આગમથી પણ, કર્મોનો નાશ જ્ઞાનયોગથી થાય છે-એ સિદ્ધ થાય છે.
જ્ઞાનયોગના સામર્થ્યથી કાયવૂહ દ્વારા જ કમનો નાશ થાય છે.”-આ પ્રમાણે કહેવાનું યુક્ત નથી. કારણ કે મનુષ્ય વગેરેનું શરીર હોતે છતે ભૂંડ વગેરેના શરીરની ઉપપત્તિ થતી નથી. તેથી કાયવૂહ (અનેકાનેક કાયાનો એક કાળમાં પરિગ્રહ) ઉપપન્ન નથી. ‘તે તે શરીરમાં મનનો પ્રવેશ થવાથી કાયવૂહ ઉપપન્ન થશે –એ કહેવાનું પણ શક્ય નથી. કારણ કે મન એક હોવાથી બીજાં શરીરોમાં તેનો પ્રવેશ શક્ય નથી. યોગસામર્થ્યથી અનેક મનોની કલ્પના કરવામાં ગૌરવ છે... ઈત્યાદિ બરાબર સમજી લેવું જોઈએ.
આ વિષયમાં પાતગ્રલોએ યોગસૂત્ર(૪-૪, ૪-૫)માં કહ્યું છે કે એક અગ્નિથી જેવી રીતે અનેક કણ (તણખા) નીકળે છે, તેમ કાયવ્હદશામાં એક પ્રયોજક (નિયામક, પ્રવર્તક) એવા ચિત્તથી અનેકાનેક ચિત્તોનો પરિણામ અસ્મિતાથી(અહંકારથી) થાય છે-એ કથન પાતલોના પણ મોહને લઈને છે. કારણ કે આ રીતે અનંતકાળથી
NADAIWANAPAMAY
VAAMAANAAL & ENTERNE
