________________
કલ્યાણ : ફેબ્રુઆરી ૧૯૫૩; : ૬૧૧ : પૂછે કે, પ્રથમ મરઘી કે પ્રથમ ઈંડુ, જે પ્રથમ તેમને તે ગુન્હાઓની સજા ભોગવવા માટે મરઘી એમ કહેશે તે ઈંડા વિના મરઘી દુગતિમાં નાંખવા પડ્યા. આવી કયાંથી? આ પ્રશ્ન ઉભો થશે. અને તે એ ઉત્તરના સામે પુનઃ એ પ્રશ્ન પ્રથમ ઈંડુ અને પછી મરઘી એમ કહેશે તે ઉભો થાય છે કે, તમે ઈશ્વરને સર્વજ્ઞ માને મરઘી વિના ઇંડુ મૂકહ્યું કેણે? એ પણ પ્રશ્ન છે કે અસર્વજ્ઞ? જે ઈશ્વર સર્વજ્ઞ હોય તે ખડો જ છે. ઇંડા અને મરઘીના પ્રશ્નમાં અમુક આત્માઓ પાપ કરશે એમ જાણતા પહેલે કેણ અને પછી કેણુ એને જવાબ હતા. તે પછી એવા પાપી આત્માઓને મલી શકતો નથી, તેમ આત્મા અને કમ ઉત્પન્ન કરવાની શી જરૂર હતી? જે તમે માટે પણ સમજી લેવું. ટુંકમાં બન્ને અનાદિના કહેશે કે ઈશ્વરને એ સંબંધી કાંઈ જ્ઞાન છે એમ માનવું પડશે.
હતું નહિ. તે પછી ઈશ્વર અસર્વજ્ઞ કરશે. ભલે માની લ્યો કે આ જગત ઈશ્વરે અને અસર્વજ્ઞ કદી ઈશ્વર બની શકતો નથી. બનાવ્યું, પરંતુ જગત તે મનુષ્ય, દેવ, નારકી ખેર ! ભવિતવ્યતાના ગે ઉત્પન્ન કરી અને તિયચ એમ ચાર વિભાગમાં વહેં દીધા. પરંતુ ઇશ્વરને તે છે કેઈ સર્વશક્તિચાયેલું છે, તે એ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થશે કે માન માને છે. તે પછી પિતાની શક્તિથી
જ્યારે દુનિયા ઈશ્વરે ઉત્પન્ન કરી ત્યારે તે તેવા પાપી આત્માઓને નાશ કેમ કરતે બધા આત્માઓ એક સરખાજ હતા, કેઈએ નથી? અથવા તે તેઓ પોતાનાં જીવનમાં પણ ગુન્હા તો કર્યા જ ન હતા, તે પછી કયા કેઈપણ જાતની દુષ્ટ કાર્યવાહી જ ન કરે ન્યાયથી આત્માઓને ચારે ગતિમાં જુદા જુદા એવી બુદ્ધિ તેમને કેમ નથી આપતે? સ્થાને મોકલ્યા ? પિતાની ઈચ્છા મુજબ ગમે વળી ઇશ્વર સંપૂર્ણ જ્ઞાની હોવાથી કોણ તેને ગમે ત્યાં મેકલવા એ કાંઈ ન્યાયયુક્ત કોણ કયા કયા ગુન્હાઓ કરશે, તે તે જાણતેજ કહેવાય જ નહિ. ધારો કે જેમને દેવગતિમાં હોય છે, તો પછી તે ગુન્હાઓ કરતા પહેલા જ અને મનુષ્યગતિમાં મોકલ્યા, તેમને તે સુખી તેમને રોકત કેમ નથી? ગુહે પહેલા કરવા બનાવ્યા. પરંતુ જેમને નારકી અને તિર્યંચ દેવો, અને ત્યારપછી તેમને તે ગુન્હાઓની બનાવ્યા એમને તે ઘેર દુઃખમાં પટકી સજા આપવી, એ પણ ન્યાયયુક્ત વાત નથી. હડહડતે અન્યાયજ કર્યો કહેવાય ને ? આવી રોગને દવાથી દૂર કરવાની ખટપટમાં. રાગ અને દ્વેષવાળી પ્રવૃત્તિ એ ઈશ્વર જેવી પડવા કરતા રોગના કારણેને અટકાવી મહાન વ્યક્તિ માટે બિલકુલ અનુચિત જ દેવા એ વધુ સારું કહેવાય. કહ્યું છે કે, ગણાય.
(Prevention is better than cure ) કદાચ ઉપરોક્ત પ્રશ્નના ઉત્તરમાં કઈ એ જ મુજબ ગુન્હા કરવા દેવા અને પછી એમ કહે કે, જ્યારે ઈશ્વરે સેને બનાવ્યા, સજા કરવી, તેના કરતાં ગુન્હાઓને અટકાવી ત્યારે તે સૌને સુખી જ બનાવ્યા હતા. પરંતુ દેવા એ વધુ ડહાપણ ભરેલું કાર્ય ગણુય. પાછળથી હિંસા, જૂઠ, ચોરી, જારી આદિ હવે એક પ્રશ્ન એ થાય છે કે, આ પાપમય પ્રવૃત્તિઓમાં પડી ગયા એટલે જગતને બનાવનાર ઈશ્વર છે, તે તે ઈશ્વરને
