________________
: ૩૦૦ : લક્ષ્મીના ગુલામ;
રાત્રી પડતાંજ શયનની તૈયારી થવા માંડી અને વિશ્વભૂતિ તથા શેઠે એકજ શણગારેલા એવા શયનગૃહમાં શયન કરવાનું રાખ્યું. અહીં પણુ જાત-જાતના સુગંધી ધૂપ, દીપ અને ઉંચી જાતના દ્રવ્યો જોઇને તેને વલાપાત થવા માંડ્યો. અને પલગમાં પડ્યાપડ્યા તર્ક કરવા લાગ્યા. બસ સવાર થતાંજ હું મારા રૂપિયા વ્યાજ સાથે લઈને હાલતે થઇ જાઉં, આવા ઉડાઉના ભાસા શા ?
આવા તર્ક-વિતર્કો કરતા કમભાગી વિશ્વભૂતિ આવા સુખપૂણૅ શયનગૃહમાં પણ નિદ્રા મેળવી શકયા નહિ.
લગભગ મધ્યરાત્રિના પ્રહર ચાલતા હશે, તેવામાં શુદ્ધ વર્ષોથી આચ્છાદિત દેહવાળી એક સર્વાંગસુંદર સ્ત્રી આ શયનગૃહ તરફ આવી, આ સ્ત્રીને એને વિશ્વભૂતિ વિચારવા લાગ્યા કે શું આ શે અહિં અન્ય સ્ત્રીએ સાથે પણ વિદ્યાસે માણે છે ? શું તે મારી પણ શરમ રાખતા નથી. ? પરંતુ જોઈએ કે, આ સ્ત્રી મારી શરમ રાખે છે કે નહિ.” તે સુંદરી લાગલીજ આવીને પદાનીમાં પડેલા દેવભદ્રશેઠના કપડાના છેડાને ઉઠાવી લઇ, તેને બુઝવીને જેમ હતા તેમ શાંતિથી મૂકી ચાલવા લાગી, પરંતુ વિશ્વ ભૂતિ તે જાગતાજ હતો, તેણે તેને છેડે પકડીને પૂછ્યું', તું કાણુ છે ? સ્ત્રીએ જવાબ આપ્યા, “ આ શેઠના ઘરની લક્ષ્મી છું” વિશ્વભૂતિએ ફરીને પૂછ્યું, “અહીં શા માટે આવી છે ?” લક્ષ્મીએ કહ્યું, “ શે ની સંભાળ લેવા'' “ મારે ત્યાં પણ પુષ્કળ લક્ષ્મી છે તે મારી સભાળ લેવા શા માટે નથી આવતી ? ’ વિશ્વભૂતિએ પુછ્યુ..
કારણ કે, તું દાન કરતા નથી, વળી આ શેઠે તે પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય બાંધેલ હોવાથી અને કોઇ પણ જાતના નિયાણા વિના સુશ્રદ્ધાથી જૈનધર્મને આરાયેલા હાવાથી તેનાં ચરણની હું દાસી છું પરંતુ એ ગમાર ! તારા જેવાની તે હું સ્વામિની છું. '' લક્ષ્મીએ કયું. “તેા કાલથી હું પણ સારી રીતે વસ્ત્રાલ કાર પહેરી દાનાદેિશ, અને તને મારા ચરણની દાસી બનાવીશ. વિશ્વભૂતિએ કહ્યું, “તારૂં પાપાનુબંધી પુણ્ય હોવાથી જે તું તારી લક્ષ્મીને દાન કે ભાગમાં ઉપયોગ કરી
શ તો એ મૂર્ખ શિરોમણિ !-યાદ રાખજે કે, તારુંનવે અંગે ડાંભ દેવડાવીશ. '' લક્ષ્મી ખેલી.
“તારાથી થાય તે કરજે” વિશ્વભૂતિ ખેલ્યા. અને લક્ષ્મી ચાલતી થઇ. સૂર્યોદ્ય થઇ ગયા છે, વિશ્વભૂતિએ શેઠ પાસેથી પોતાના પૈસા વ્યાજ સહિત લઈને ચાલવા માંડયું. પૈસા લઇને તે ખજારમાં આવ્યો, અને મારા વસ્ત્રાલંકાર લઇ શરીરને શણગાયું.. ત્યારઆદ તેણે દાન દેવા માંડયું. અનેક ભિક્ષુકા “વિશ્વભુતિ શેઠે ધણું જીવા ’વગેરે બિરૂદાવળી ખેલવા લાગ્યા.
આ પ્રમાણે વિશ્વભૂતિમાં એકાએક પલટા થવાથી ગામના અગ્રગણ્ય માણસાએ વિચાર્યું કે, જરૂર આનું ચિત્ત ભમી ગયું છે. અગર ભૂતાદિ દોષ થયા છે. તેના પુત્રોએ પણ તેમજ માન્યું. આથી અધા ભેગા થઈને તેને ઘેર લઇ ગયા. ત્યાં પણ તે પુત્રાને કહેવા લાગ્યા, હે પુત્રો ! તમે દાન દેવામાં જરાપણ કૃપણ થશે નહીં, વળી તમારી ઈચ્છ પ્રમાણે ભાગાદિ ભાગવે. આ પ્રમાણે સાંભળીને બધાને ભૂતાદિ દોષની ખાત્રી થઇ, અને વિશ્વભૂતિને દોરડાવડે બાંધ્યેા. અને નવે અંગે ડાંભવાની તૈયારીઆ થવા લાગી. આથી વિશ્વભૂતિ વિચારવા લાગ્યા કે, જો હવે ચેતીશ નહીં તે! જરૂર આ લેાકા લક્ષ્મીના કહ્યા પ્રમાણે નવે અંગેડાંભ દેશે.” આ પ્રમાણે વિચારીને તે સ્વસ્થ થયા હોય તેમ એક્લ્યા, “આ બધું શું છે ? બધા લેાકે! શા માટે ભેગા થયા છે ? અને પછી પાતાના મૂળ પહેરવેશ પહેરીને નિત્યક્રમમાં પ્રવૃત્ત થયા, આથી લોકોએ પણ માન્યું કે, હવે ઠેકાણે આવ્યા'' અને બધાં વીખરાઇ ગયા.
તે દિવસની રાત્રે તે ઉંધમાં હતા ત્યારે પેલી શુભ્રવસ્ત્રવાળી સ્ત્રી સ્વપ્નમાં આવી અને મેલી :
उदयति यदि भानुः पश्चिमे दिग्विभागे, विकसति यदि पदमं पर्वतानां शिखाग्रे; प्रचलति यदि मेरुः शीततां याति वह्निः, तदपि न चलतीयं भाविनी कर्मरेखा.
શબ્દગાષ્ટિ ઈનામી ચેાજના ન’. ૫ આવતા અંકે રજૂ થશે
