________________
સ્વીકાર અને સમાચના
૧૮૯ શું માન્યતા છે તે આ ગ્રંથ પરથી વિશેષ પ્રમાણમાં મોહ અને વિવેકનું સ્વરૂપ આપ્યું છે અને પરમહંસ સમજાશે. આ સંસ્કૃતમાં વિ. ૧૮મા શતકમાં થયેલ એવા આત્મરાજની શ્રેષ્ઠતા બતાવી છે. આ ઉપરથી વિનયવિજયજીએ કરેલી સુંદર રચના છે. તે આખી ધર્મમંદિરે મોહ અને વિવેકનો રાસ ગૂજરાતમાં કતિ જામનગરના પંડિત હીરાલાલ હંસરાજે પ્રકટ રચ્યો છે અને બીજાઓએ ઉદયરતન, નૈમિવિજય કરી છે. તે પંડિત સંબંધી સામાન્ય રીતે કહેવાય આદિએ પણ તે રાસ રમે છે. છે કે મોટા ટાઈપમાં અનેક પાનાંઓમાં ગ્રંથા છાપી જયશેખરસૂરિએ આ પોતાના સંસ્કત રૂપક ઘણું વધારે કિંમત રાખે છે-તે ફરિયાદ દૂર કરવાને ગ્રંથને સ્વતંત્ર રીતે ગુજરાતીમાં આ ત્રિભુવનદીપક આ ગ્રંથના પ્રકાશનને હેતુ જાય છે તે અગ્ય પ્રબંધરૂપે રચ્યો છે. તેની રચના સંવત ૧૪૬૨ માં યા. નથી. ઉક્ત પંડિતની પ્રકાશિત કૃતિમાં અને આમાં તે પહેલાં મૂકી શકાય. આથી આ કૃતિ આદિ કવિ શી વિશેષતા છે તે સમજાવ્યું નથી. આમાં કંઈ પણ તરીકે હમણાં સુધી મનાતા શ્રી નરસિંહ મહેતાના પ્રસ્તાવના નથી. તેમજ આ સંસ્થા જે રીતે અન્ય પહેલાની છે અને તેથી તે પહેલાંની ગુજરાતી ભાષાની. ગ્રંથમાં પ્રાકૃત ગાથાઓ કે વાક્યોની સંસ્કૃત છાયા કૃતિ તરીકે પસંદ કરી પંડિત લાલચંદજીએ પ્રસ્તા ફટનેટમાં મૂકાવે છે તે રીતે આ ગ્રંથ સંબંધે કયું વના, સંક્ષિપ્ત સાર, વગેરે સહિત સંશોધિત કરી. નથી. હવે પછીના વિભાગમાં એમ કરવા લક્ષ આપશે. જનસમૂહ પાસે સં. ૧૯૭૭ માં રજુ કર્યો તે માટે આમાં વિષયાનુક્રમ, સાદ અને વિસ્તૃત મૂકો ઘટે તેમને ધન્યવાદ ઘટે છે. ગુજરાતી સાહિત્યના પ્રખર એ પણ લક્ષ બહાર જવું ન જોઈએ. આવા ગ્રંથો સાક્ષર શ્રી કેશવલાલ હર્ષદરાય ધ્રુવ એક પત્રધારા. ગૂજરાતીમાં અનુવાદ કરવા યોગ્ય છે, ને અંગ્રેજીમાં જણાવે છે તે યથાર્થ છે કે – પણું અનુવાદ કરવા લાયક આ ગ્રંથ છે એમ મા... “ જૂની ગુજરાતીના અભ્યાસને માટે જૂનાં જન નીએ છીએ.
કાવ્ય બહુ જરૂરનાં છે. પંદરમા સોળમા સૈકા. ત્રિભુવનદીપક-પ્રબંધ-[ રચનાર કવીશ્વર પછી તે જૈનેતર સાહિત્ય પણ મળી આવે છે પરંતુ શ્રી જયશેખરસૂરિ સંપાદક પંડિત લાલચંદ્ર ભગવા- તે પહેલાંના સૈકા ઉપર તો જન સાહિત્યજ પ્રકાશ, નદાસ. પ્ર. અભયચંદ ભગવાનદાસ ગાંધી; કુલ . નામાં
નાંખી શકે એમ છે.” ૮૦ મૂલ્ય આઠ આના ]
આમ લખી વાચક વર્ગને અને અભ્યાસકવર્ગને.
આભારી કરવા માટે તેવું જૂનું જનસાહિત્ય છપાવઅંચલ ગચ્છમાં જયશેખરસૂરિ એક મહાકવિ
વાની પ્રવૃત્તિ કરવા માટે આનંદકાવ્ય મહોદધિ પ્રકટ અને ગ્રંથકાર થયા છે. સંસ્કૃતમાં અનેક ગ્રંથો
કરનારી સંસ્થાને ધવ મહાશય પિતે જણાવે છે તેગ્ય (૧૪૩૬ થી ૧૪૬૨ સં. માં) રચ્યા છે. ઉપદેશ છે. હા આ સંસ્થા તરફથી આવી પ્રાચીન કૃતિઓ ચિન્તામણી સં. ૧૪૬, પ્રબોધ ચિંતામણિ અને પ્રકાશન પામી નથી, પણ લાલચંદભાઈએ પહેલાં ધમ્મિલ ચરિત મહાકાવ્ય સં. ૧૪૬૨, જેનકુમાર પ્રથમ આટલી જાની કૃતિ સંશોધિત કરી પ્રકાશિત સંભવ મહાકાવ્ય, અને શત્રુંજય, ગિરનાર, મહાવીર કરાવી તે માટે અભ્યાસક વર્ગ તેમને ઋણી છે. આ જિન એ ત્રણ પર તાત્રિશિકા, આભાવબંધ કુલક, ગ્રંથ બી. એ. ને એમ. એ. ના ગૂજરાતી અભ્યાસધર્મસર્વસ્વ, ધમકલ્પદ્રુમ વગેરે વગેરે. આ પૈકી ક્રમમાં હજુ સુધી દાખલ થઈ શકે નથી એ ખેદપ્રબંધ ચિંતામણી એ રૂપક ગ્રંથ છે. જનમાં ઉપ• જનક છે. લાલચંદભાઈએ આ કાવ્ય પાછળ લીધેલ મિતિભવપ્રપંચકથા સિદ્ધર્ષિકૃત રૂપકને મહાન અને શ્રમ પ્રશંસનીય છે. પ્રાચીન (૧૦ મા સૈકાનો) ગ્રંથ છે કે જેટલો પ્રાચીન શ્રી નરસિંહ મહેતાના પહેલાનું ગુજરાતી સાહિત્ય રૂપક ગ્રંથ વિશ્વના કોઈ પણ સાહિત્યમાં થયેલ જન કવિઓકૃત ઘણું છે અને તે ધીમે ધીમે બહાર જાણવામાં નથી. આ પ્રબોધ ચિંતામણી ગ્રંથમાં પડતું જશે તે તેમને આદિ કવિ તરીકે હવે નહિ
