________________
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૫૬૮
स्वीकार अने समालोचना. .
પ્રાકૃત માગપદેશિકા–(કર્તા પંડિત બહેચરદાસ જીવરાજ. પૃ. ૧૪૮૪૩૦ ધર્મન્યુદય પ્રેસ બનારસ. મૂલ્ય રૂ. ૦-૧૨-૦ ) જૈન શાસ્ત્ર પ્રાકૃત ભાષામાં હોવાથી પ્રાકૃતમાગધી ભાષાના અભ્યાસની જરૂર અત્યંત છે, પરંતુ અદ્યાપિ પર્યત પ્રાકૃતભાષાને અભ્યાસ કરવા માટે મુખ્ય સાધન તેનું સરલ વ્યાકરણ કે માર્ગબોધક પુસ્તક ન હોવાથી તે દુર્ગમ્યજ રહેતી. આ પુસ્તક થવાથી તે ભાષા શીખવામાં ઘણી સરલતા થઈ છે. પ્રાકૃત ભાષાનાં અનેક વ્યાકરણ હૈમાદિ હતાં, પરંતુ તેને આજના જમાનાની પદ્ધતિ પર સરલતાથી ઉતારવાં એ ઘણી વિકટ વાત હતી, અને તેમ છતાં કર્તાએ જે અથાગ મહેનત અને સૂક્ષ્મતા વાપરી આ પુસ્તક રચ્યું છે તેને માટે ખરેખર અમે અંતઃકરણપૂર્વક આભાર માનીએ છીએ. અમોને સ્મરણમાં છે કે ડાકટર ભાંડારકરની સંસ્કૃત માર્ગીપદેશિકાની શૈલીએ અંગ્રેજીમાં પ્રાકૃત માર્ગો પદેશિકા કરવા માટે સદ્ગત શેઠ શ્રીમાન અમરચંદ તલકચંદે ડાકટર હર્મન જેબીને ખાસ વિનતિ કરી હતી અને તે માટે સર્વ સાધન (આર્થિક આદિ) પૂરાં પાડવાનું કહ્યું હતું, પરંતુ તેની રચના સંસ્કૃત શીખેલાને માટે થઈ શકે તેમ હતું તેથી તે કાર્ય પડતું મૂકાયું હતું. જ્યારે કર્તાએ ગુજરાતીમાં આ પુસ્તક પ્રકટ કરી ગુજરાતી શીખેલાને પ્રાકૃત શીખી શકાય તેમ કર્યું છે અને અંગ્રેજી માપદેશિકા માટે માર્ગ ખુલ્લો કરી આપ્યો છે. આ ગ્રંથને મુખ્ય આધાર સિદ્ધહેમ વ્યાકરણ છે, અને શૈલી નવી અને જમાનાને બરની વાપરી છે તેથી આ ગ્રંથ ઘણો લોકપ્રિય અને દરેક શાળામાં ચલાવવા યુગ્ય થયો છે. આપણું સર્વ પાઠશાળાઓમાં પ્રાકૃત ભાષાનું જ્ઞાન આવશ્યક નીવડે અને તે માટે આ ગ્રંથને આદરસહ ઉપયોગ થાય એમ અમે ઇચ્છીએ છીએ.
આ ગ્રંથની અંગ્રેજીમાં આવૃત્તિ થવાની ઘણી જરૂર છે, અને જે કઈ જૈન વિદ્વાન તે કાર્ય ઉપાડી લેશે તે તે પૂર્વ તેમજ પશ્ચિમના વિદ્વાનોમાં ખાસ આવકારદાયક થઈ પડશે.
" અમે આ પુસ્તક અંગે ઘડી નમ્ર સૂચના કરીએ છીએ કે આમાં જે જે વાકયો અને ગાથાઓ આપેલી છે તેને બદલે જે આપણું પવિત્ર આગમાંથી વાકયો અને ગાથાઓને છૂટથી ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હોય તો તે બહુ ઉપયોગી અને પ્રસ્તુત થઈ પડશે. આગમની ભાષા પ્રાચીન હોવાથી તેમાં કદી હાલના વ્યાકરણ નિયમને તદ્દન અનુરૂપતા માલુમ ન પડે તો તે કઈ રીતે છે એટલે શૌરસેની પૈશાચી આદિ ભાષાના નિયમે અનુરૂપ થાય છે એમ ફટનેટમાં આપી સમજાવી શકાત. બીજી વદ્ધિત આવૃત્તિમાં આ સંબંધે ખાસ લક્ષ આપવામાં આવશે એવી આશા છે.
બનારસ જૈન પાઠશાળા અંગે થયેલ ખર્ચના પરિણામે જોકે એકાદ બે કર્તા જેવા પંડિત પાકે અને તે પંડિતની વિદ્વત્તા આવા કાર્ય નિપજાવવામાં પરિણમે એ ખરેખર પાઠશાળાને ઉત્તેજન આપવામાં ઠીક નિમિત્તરૂપ થાય તેમ છે. હવે પછી કૉં મંદિરતઃ પ્રવેશિકા આદિ ઉંચા દરજજાનાં પુસ્તક પણ પ્રાકૃત ભાટે રચવા પિતાના પરિશ્રમને દરશે.
જેને હિતૈષી -ચૈત્ર વૈશાખ વીરાત ૨૪૩૮ પુ. ૮ અંક ૬-૭. તંત્રી શ્રીયુત નયૂ
