Book Title: Jain_Satyaprakash 1945 11
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૨]
તત્ત્વાર્થભાષ્યની સ્વાપજ્ઞતા
૫૯
" xxxराजवार्तिक में अनेक जगह भाष्यमान्य सूत्रोंका विरोध किया है और भाष्य के मतका भी कई जगह खण्डन किया है ।"
શ્રીયુત પ્રેમીજીએ આ વિષનાં થેડાં પ્રમાણેા પશુ ફૂટનેટમાં આપ્યાં છે, જે વાંચવા યેાગ્ય છે.
૪—આચાય વીરસેન કે જેમણે જયધવલાટીકા વિ. સ. ૮૭૩ માં સમાપ્ત કરી છે तेभशे “इसमें भी भाष्यान्तको उक्त ३२ कारिकाएं उद्धृत पाई जाती हैं x x x इसके सवाय वीरसेनस्वामी उमास्वातिके दूसरे ग्रन्थ 'प्रशमरति' से भी परिचित थे, क्योंकि उन्होंने जयधवला पृ. ३६९ में 'अत्रोपयोगी श्लोकः' कह कर २५ वीं कारिका उद्धृत જો ”
ફ્રૂટનેટમાં પ્રેમીજીએ ત-વાસૂત્રના શ્વેતાંબર ટીકાકાર ઋસિદ્ધસેનણુએ પેાતાની ટીકામાં અને નિશીથચૂર્ણિકાર જિનદાસગણુમડુત્તરે પેતાની ચૂર્ણિમાં પ્રશમતિની ૧૨ મી કારિકા આપ્યાનું લખ્યું છે. શ્વેતાંબર વિદ્વાનેા ભાષ્યને અને પ્રશમતિ વગેરેને ઉમાસ્વાતિકૃત જ માને છે એટલે એનું ઉદ્દરણુ આપે એ સ્વાભાવિક જ છે.
૫—આવી જ રીતે આચાય અમૃતચંદ્ર (દિગંબર ટીકાકાર) પશુ પોતાના તવાસારમાં ભાષ્યની બત્રીસ કારિકએમાંની ત્રીસ કારિકાઓ, તેના ક્રમમાં પણ ફેરફાર કરી જાણે એ બધો પોતે જ રચી હાય ઍવી રીતે, આપે છે.
૬—દિગંબરીય ટીકાકારામાંના સૌથી પ્રાચીન સર્વાર્થસિદ્દિકારે પણ ભાષ્યનાં પદનાંપદ્મ ઉતાર્યો છે. યાપિ તેમના ગ્રંથેામાં ભાષ્યનું ખંડન નથી, પરંતુ બન્ને 'થા સામે રાખીને જોવાથી બહુ જ સરસ રીતે સમજાય છે કે દેવનદીની સામે ભાષ્ય છે અને એમના પાઠના ઉપયેાઞ પણ થયા છે. પ્રેમીજીએ ફૂટનેટમાં ડા. જગદીશચંદ્ર શાસ્ત્રીના લેખના આધારે ઘેાડાં ઉદાહરણ પણ આપ્યાં છે. હજી આગળ દલીલ આપતાં પ્રેમજી લખે છે—
" भाष्यकी लेखनशैली भी सर्वार्थसिद्धिसे प्राचीन मालूम होती है । वह प्रसन्न और गंभीर होते हुए भी दार्शनिक दृष्टिसे कम विकसित और कम परिशीलित है xxx अर्थ दृष्टिसे भी सर्वार्थसिद्धि अर्वाचीन मालूम होती है । जो बातें भाष्य में हैं सर्वार्थसिद्धि में उसको विस्तृत करके और उस पर अधिक चर्चा करके निरूपण किया गया है । "
66
इस तरह हम देखते हैं कि भाष्य पूज्यपाद अकलंकदेव, वीरसेन आदि आचार्यों से पहले का है, और उससे उक्त सभी आचार्य परिचित थे । उन्होंने उसका किसी न किसी रूपमें उपयोग भी किया है और उसकी यह प्राचीनता स्वोपनताका ही समर्थन करती है ।
39
આ પછી પ્રેમીજીએ ભાષ્યની સ્વાષજ્ઞતાની બીજી દલીા મૂકી છે, તેમજ તે સમયના બૌદ્ધ વિદ્વાના નાગાર્જુન, વસુમન્તુ વગેરેએ અને વાચકવર્યાં પછીના શ્વેતાંબર દિગંબર વિદ્યાતાએ સ્વયં વૃત્તિ ભાષ્ય વગેરે રચ્યાં એમ જણુાવ્યું છે. ત્યારપછી પ્રેમીજીએ વાચક
For Private And Personal Use Only
