Jain_Satyaprakash 1943 09

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 22

જૈન દર્શનની લોકોત્તર આસ્તિતાં
લેખકઃ—પૂજ્ય મુનિમહારાજ શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી, જીન્નેર.
જીવ છે, પરલેાક છે, પુણ્ય છે, પાપ છે, સ્વર્ગ છે, નરક છે લેાકેાત્તર આસ્તિકતા પ્રાપ્ત થઇ શકતી નથી. જેએ જીવ, પરલેાક, નરકાદિ અતીન્દ્રિય વસ્તુના અસ્તિત્વને સ્વીકારતા જ નથી, તેમે તેા પરન્તુ જેઓ જીવ, પરલેાક, અને પુણ્ય, પાપાદિની સત્તાને સ્વીકારવા જેવી રીતે તે છે તેવી રીતે માનતા નથી પણુ અન્ય અન્ય રીતિએ સ્વીકારે છે તેઓ પણ લેાકેાત્તર દષ્ટિએ નાસ્તિક જ છે.
એટલું માનવા માત્રથી પુણ્ય, પાપ, સ્વર્ગ કે પરમ નાસ્તિક છે જ, છતાં તેના સ્વરૂપને
જીવને માનવા છતાં જેએ તેને પાંચભૂતમાત્ર સ્વરૂપવાલા માને છે, પાણીના પરપાટાની જેમ કે કાષ્ટના અગ્નિની જેમ ભૂતમાત્રમાંથી ઉત્પન્ન થઈને ભૂતમાત્રમાં વિલય પામી જનારા માટે છે, તેઓ તે નાસ્તિક છે જ, પરન્તુ જેએ જીવતે ભૂતથી અતિરિક્ત અને કદી નાશ નહિ પામવાના સ્વભાવવાળા માને છે તેએ પણ જો તેને ફૂટસ્થનિત્ય કે સર્વથા અલિપ્ત સ્વરૂપવાળા માને તેાપણુ જીવના પ્રત્યક્ષસિદ્ધ કાદિ ધર્મના અપલાપ કરનારા થાય છે. ભૂતાતિરિક્ત જીવને નિહ માનવામાં જેમ નાસ્તિકતા રહેલી છે તેમ ભૂતાતિરિક્ત જીવમાં રહેલા કર્તુત્વાદિ ધર્મને નહિ સ્વીકારવામાં પણ નાસ્તિકતા છુપાયેલી જ છે.
જીવ નિત્ય છે તેમ આકાશ પણ નિત્ય જ છે. પણ જીવની નિત્યતા અને આકાશની નિયતા વચ્ચે માટું અંતર છે; આકાશ નિત્ય છતાં ત્રિકાલ અલિપ્ત છે, તેમ જીવ નથી. સકર્મીક જીવ બાહ્ય પદાર્થો અને સંયેાગાથી અવશ્ય લેપાય છે. તે તે પદાર્થ અને સંચાગાનાં પરિવતાની વધી–એછી અસર જીવ ઉપર થાય જ છે. પરન્તુ આકાશ ઉપર થતી નથી.
જીવ જેવા સયેાગે!માં મુકાય છે તેવી અસર તેના ઉપર થાય જ છે. સયેાગી અવસ્થામાં પ્રતિ સમય જીવ કર્યાં કર્યા જ કરે છે. વિગ્રહગતિમાં પણ કર્મબંધ કરે છે. આહારાદિ છ પર્યાપ્તિમાં કાઇ પણ પર્યાપ્તિ શક્તિ રૂપે કે પ્રવૃત્તિ રૂપે હોતી નથી, છતાં વિગ્રહગતિમાં જીવતે કર્મબંધન થાય જ છે. કાયિદિ બાહ્ય વ્યાપાર ન હેાય ત્યારે પણ પૂર્વ પ્રયાગાદિથી ચક્રભ્રમણાદિની જેમ વિગ્રહગતિ આદિમાં કાઁબંધ થયા કરે છે. એવું શાસ્ત્રવચન છે. ક`બધરહિત અવસ્થા માત્ર સિંદ્યોને અથવા અયેાગીને અથવા કૈવલી સમુદ્ધાત સમયે યેાગવ્યાપાર નહિ હોવાના કારણે કૈવલીને અમૂક સમય સુધી હાય છે. છતાં જે જીવને આકાશની જેમ ત્રણે કાળ અને સર્વ અવસ્થામાં અક્રિય અને અલિપ્ત તરીકે માને છે તેએ પ્રગટપણે સ’પૂર્ણ રીતે નાસ્તિક નહિ હૈ।વા છતાં અંશતઃ નાસ્તિક જ છે.
સક ક અવસ્થામાં જીવ જેમ શુભાશુભ કર્મોના કર્તા છે તેમ તેના સારાં-નરસાં ફળના ભાક્તા પણ છે જ છે. શરીર છૂટયું એટલા માત્રથી કઈ છૂટયાં એમ સંસારી જીવ માટે બનતું નથી. અથવા કમ બાંધે ખીજો અને તેનું ફળ ભાગવે બીજો એવું પણ કદી બનતું નથી. કુટુ’બાદિક માટે પાપકર્મ કરનારાનાં પાપકર્મનું ફળ કુટુંબાદિક ભાગવતું