Jain Dharm Prakash 1968 Pustak 084 Ank 10 11

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

યશવિજયગણિ અને હરિભદ્રસૂરિ
(લેખક : . હીરાલાલ ૨, કાપડિયા એમ. એ. ). યશવિજય” નામની એક કરતાં વધારે કરનારા તરીકે હરિભદ્રસૂરિ પ્રથમ છે, તો વ્યક્તિ થઈ ગઈ છે. એ પૈકી અહીં તો ન્યાય- વેતાંબર સાહિત્યમાં નવ્ય ન્યાયના વિશિષ્ટરૂપે વિશારદ અને ન્યાયાચાર્યના બિરુદથી વિભૂષિત શ્રીગણેશ માંડનાર તરીકે યશોવિજયગણિ યશવિજયગણિ પ્રસ્તુત છે. એવી રીતે પ્રથમ છે. “હરિભદ્ર” નામની વ્યક્તિઓમાંથી સમભાવ
(૪) બંને મુનિવરોએ મોટા પ્રમાણમાં ભાવી અને અનેક પ્રત્યે રચનારા હરિભદ્ર
સાહિત્યનું સર્જન કર્યું છે હરિભદ્રસૂરિએ સૂરિ અત્ર અભિપ્રેત છે.
ચૌદસે ચુમ્માલીસ ગ્રંથ રચવાનું મનાય છે (૧) આ બંને જૈન છે–વેતાંબર છે અને અને એમાંના લગભગ પિણા ગ્રંથ આજે મુનિવર છે.
મળે છે. એવી રીતે વિજયગણિએ બે (૨) એ બંને પોતપોતાના યુગના મહાર- લાખ લેક જેટલા ન્યાયવિષયક ગ્રંથ રચા થીઓ છે. હરિભદ્રસૂરિએ બૌદ્ધોની અનેકાન્ત છે અને એમની ઈચ્છા ‘રહસ્ય” પદથી અંકિત વાદને લગતી દલીલેનું ખંડન કર્યું છે ખરું, ૧૦૮ બુથ રચવાની હતી. એમણે લગભગ પરંતુ એ એ બૌદ્ધ સાહિત્યના ષી નથી. એમણે ત્રણ ગ્રંથ રચ્યા છે તે પૈકી મોટે ભાગ દિનાગે રચેલી ન્યાયપ્રવેશ નામની બૌદ્ધ કૃતિ નાશ પામ્યા હોય એમ લાગે છે. ઉપ૨ શિષ્યહિતા નામની વ્યાખ્યા રચી છે. (પ) અને મુનિવરે સિદ્ધહસ્ત લેખક છેએવી રીતે યશવિજયગણિએ દિગંબરેની સમર્થ કવિ છે. કેટલીક માન્યતાઓનું ખંડન કરી કેવલિમુક્તિ અને સ્ત્રીમુક્તિની સિદ્ધિ કરી છે તેમ છતાં (૬) બંને મુનિવરેએ સંસ્કૃત તેમજ અણુસહસી નામની દિગબર કૃતિનું વિવરણ પાઇયમાં કૃતિઓ રચી છે. યશોવિજયગણુએ પણ રચ્યું છે એ એમની મનોદશા કેવી તે જઈશું અરહદૃી જેવી પાઇયમાં જ કૃતિ ન ઉદાર હતી તે સચવે છે, એ યશોવિજયગણએ રચતાં ગુજરાતી અને હિન્દી જેવી પ્રાદેશિક લુપકેની સામે પણ પ્રબળ પ્રહાર કર્યો છે ભાષામાં પાયિની–અપભ્રંશની પુત્રી સમી અને એ દ્વારા મૂર્તિપૂજા પાછળના રહસ્યનું ભાષાઓમાં પણ કૃતિઓ રચી છે. ઉદ્દબોધન કર્યું છે.
(૭) બંને મુનિવરેએ જૈન સાહિત્ય (૩) બને મુનિવરોએ જૈન સાહિત્યમાં ઉપરાંત અજેનોના પ્રૌઢ અને પ્રાચીન ગ્રંથેનું નવીન અને સંગીન ઉમેરો કર્યો છે. દા. તે ઉપ પરિશીલન કર્યું છે. યશોવિજયગણિઓ ઉપલબ્ધ જૈન સાહિત્યમાં આઠ દૃષ્ટિનું નિરૂપણ નિષદો, ભગવદ્ગીતા અને ગવસિષ્ઠને એક
શ્રી વદ્ધ માન-મહાવીર (પેજ ૭૯ થી ચાલુ ) ત્યારે તે પાપમાં ઘણું કરીને પડતો નથી. આવા પ્રકારના હતા એ ખાસ નોંધવા જેવું તેની Conscience (કેન્સ્પેન્સજ) પાપમાં છે. એ પાપભીર આત્મા પાપથી ડરી જઈ પડવાની ના પાડે છે અને તે જાતે પાપ લાગે કે પાપ આદરતા જ નહિ અને તેથી એવા કામમાં પડતાં ધ્રુજી ઊઠે છે. મહાવીર આચરતા જ નહિ.
(ક્રમશઃ)