________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જપ અને ધ્યાન (૧૭)
લેખક : દીપચંદ જીવણલાલ શાહ જૈન ધર્મમાં આત્મ કલ્યાણ કરવાના ધણા બે પ્રકાર છે. (૧) ધષ્ટિ (૨) યોગદષ્ટિ. માર્ગો જ્ઞાની પુરૂએ બતાવ્યા છે. તેમાં જે આધદષ્ટિમાં આત્માનું વલણ સંસાર તરફ સાધકને જે માગ અનુકુળ આવ્યો હોય તે હોય છે અને ગણિમાં મોક્ષતરફ હોય છે. સાધકને માટે તે માર્ગ ઉપયોગી છે છતાં એધદષ્ટિમાં સંસાર તરફનું વલણ છતાં આવયેગ માગ ટુકે છે. દઢપ્રહારી અને ચિલાતી રણના તરતમ ભાવે (ઓછા વત્તા પ્રમાણે ) પૂત્ર જેવા કુર કર્મો કરનારા પણ વેગના જ્ઞાન તારતમ્યવાળું હોય છે. અવલંબનથી તે જ ભવમાં મોક્ષ મેળવી શકયા આ જીવે જે જે ધર્મ અનુણાનો કર્યા છે તે છે. ગ માટે ચગદષ્ટિ સમુચ્ચય નામને માટે અંશે એધદષ્ટિથી જ એટલે કે વગર ગ્રંથ શ્રીમદ્ હરિભદ્રસૂરિએ રચેલ છે તેમાં સમજણે કરેલ છે, તેથી જીવ આગળ આગળ જૈન દષ્ટિએ ગ શું છે તેનું વિશિષ્ટ સ્વરૂપે વધી શકેલ નથી. ત્યારે ભવ્યતાને પરિ. નિરૂપણ કરેલ છે. આ ગ્રંથની અંદર આઠ પાક થાય છે ત્યારે જીવને મિત્રાદિ દષ્ટિએ દૃષ્ટિ (૧) મિત્રા, (૨) તારા, (૩) બલા, (૪) પ્રાપ્ત થાય છે અને વાસ્તવિક રીતે ગુહુઠાણાની દીપ્રા, (૫) સ્થિર, (૬) કાંતાં, (૭) પ્રમાં અને ગણત્રી થાય છે. મિત્રાષ્ટિથી પ્રથમ ગુણસ્થા(૮) પરા ઉપર સંપૂર્ણ પણે વિવેચન કરેલ નકની શરૂઆત થાય છે અને ચોથી દીપ્રાષ્ટિ છે. જેના આઠ અંગે (૧) યમ, (૨) નિયમ, સુધી પ્રથમ ઉત્કૃષ્ટ સ્વરૂપનું પ્રથમ ગુલુ થાનક (૩) આસન, (૪) પ્રાણાયમ, (૫) પ્રત્યાહાર, હોય છે. તે વખતે સમ્યક્ત્વની પ્રાપ્તિ થઈ (૬) ધારણા, (૭) ધ્યાન અને (૮) સમાધિને હોતી નથી. જયારે પાંચમી સ્થિરાદષ્ટિ પ્રાપ્ત સમાવેશ આ આઠ દૃષ્ટિમાં અનુક્રમથી સમ- થાય છે ત્યારે જીવને સભ્યત્વની પ્રાપ્તિ થાય જાવેલ છે. તથા ખેદ આદિ આઠ દેશે આ
છે. એટલે કે આત્માનું સત્ય સ્વરૂપ સમજાય આઠ દૃષ્ટિમાં અનુક્રમે કેવી રીતે ચાલ્યા જાય
છે. ત્યાર પછી છઠ્ઠી કાંતાદષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય છે તે છે અને અદ્વેષ આદિ આઠ ગુણે કેવી રીતે વખતે દેશવિરતિ નામનું ચોથું ગુસ્થાન? પ્રાપ્ત થાય છે તેનું સુંદર રીતે વર્ણન કરેલ અને સર્વવિરતિ નામનું પાંચમું ગુણસ્થાનક છે. શરૂઆતમાં ચોગ પ્રાપ્તિના ઉપાયે નીચે
પ્રાપ્ત થાય છે અને જીવ નિરતીચાર રીતે પ્રમાણે છે.
ચારિત્ર પાળે છે. સાતમી પ્રભાષ્ટિ પ્રાપ્ત થતાં (૧) દેવગુરૂ પૂજન
સામર્થ્ય વેગને પ્રથમભેદ ધર્મ સંન્યાસ પ્રાપ્ત (૨) દાન
થાય છે. અહીં જીવ ક્ષપકશ્રેણી માંડે છે અને (૩) સદાચાર નીતિના ઉત્તમ નિયમને અપૂર્વાકરણ પ્રાપ્ત થાય છે અને જીવ આઠમાં અનુસરવા તેને સદાચાર કહે છે.
ગુણઠાણાથી આગળ આગળ વધતાં તેરમું
ગુણઠાણુ, અને કેવળજ્ઞાન અને કેવળદર્શન (૪) તપ: તપ કરવાથી ઈદ્રિયો પર સંયમ
- પ્રાપ્ત કરે છે. આઠમી પરાષ્ટિ પ્રાપ્ત થતાં આવે છે. વળી અત્યંતર તપથી માનસિક
સામવેગને બીજો પ્રકાર પ્રાપ્ત કરે છે અને વૃત્તિઓ ઉપર કાબૂ આવે છે.
ચૌદમાં ગુણઠાણે મન વચન કાયાના યોગનો દષ્ટિ એટલે દર્શન અથવા બોધ. તેના નિરોધ કરી મોક્ષ મેળવે છે.
For Private And Personal Use Only
