________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
માનવતા અને દાનવતા
સ્ત્ર॰ સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હીરાચંદ માલેગામ
કરે છે. આમ માનવામાંથી દાનવા તારવા કાઢવા એ અશક્ય ભલે ન હેાય પણ મુશ્કેલ તેા છે જ. સીધા સરળ સજ્જતાતે પેાતાની મીડી વાણીથી મેહુ પમાડી તે સજ્જન માનવા પોતાના પાશમાં જકડી
નાખે છે. એવા દાનવેાને ઓળખી કાઢવા માટે તેમના માથે શીંગડા કે એવુ બીજુ કાઈ ચિન્હ હેત તા દાનવે ઓળખવા સુલભ થઈ જાત. પણ વસ્તુસ્થિતિ તેવી નથી. આપણે જો દાનવાથી બચવુ હાય તે આપણે વધુ સાવચેત રહેવુ જોઇએ. અને આપણામાં ભુલેચુકે દાનવતા આવી ન જાય. તે માટે સનત સાવધાન રહેવું જોઇએ. એક સુભાષિતકારે કહ્યું છે કે, स्वार्थी यस्य परार्थ एव स पुमानेकः सतामग्रणी તે સિન્તિ ૨ મધ્યમા: નરહિત સ્ત્રાર્થાવિરોપ્લેન ચે तेऽमी मानबराक्षसाः परहितं स्वार्थाय निघ्नन्ति ये ये तु घ्नन्ति निरर्थकं परहितं ते के न जानीमहे ।। એટલે જે પારકાનું ભલું કરવું એમાં જ પોતાના સ્વાર્થ સધાય છે એવું માની પોતાનું બધુ આચરણ રાખી અખ ંડિત રીતે પારકાનું ભલુ ચિંતવી તે માટે મરી ફીટનારા કૈક જ સત મહાત્મા જોવામાં આવે છે. અને એવા સંત પુરૂષો ભલે સાધુ હા કે ગૃહસ્થ હા લેકમાં પૂજનીય થાય છે. અને તે માનવતાને આદર્શ જગત આગળ રજુ કરે છે. સાચા માનવા તેા આવા જ હોય ! એવા નવપુંગવાથી ઉતરતા પણ માનવતાને કાંઈક ઓળખનારા મધ્યમ પુરૂષા હોય છે. તેએ પારકાનું
માનવતા કે દાનવતા એ સાચી રીતે શરીરની આકૃતિ કે બાહ્ય આચરણથી ઓળખાતી નથી દરેક જ્ઞાતિ કે સમુદાયમાં સત્ પ્રવૃત્તિવાળા સાધુચરિત માનવા હોય છે. તેમ દુષ્ટ પ્રવૃત્તિવાળા, અન્યને પીડા આપનારા બીજાના દુઃખમાં આનંદ માણનારા માનવ દેહધારી રાક્ષસ કે દાનવા પણુ હોય છે. આપણી આસપાસ જેમ પ્રામાણિક અને સજ્જન માણસાહિત થતુ હાય તેા તે બગાડે તે નહીં જ. પણ હરેફરે છે તેમ દુષ્ટ વૃત્તિવાળા નીચ માનવા પણુ સાથે સાથે પેાતાના હિતમાં બાધ ન આવતા હાય જોવામાં આવે છે. દાનવા તે! કાતરની પેઠે પોતાના તો પારકાનું હિત અવશ્ય સાધે એટલે મધ્યમ પેટમાં કાઇને પણ ખેંચી તેના કટકા કરી નાંખે છે. માણસે હાય છે તેની ષ્ટિ માનવતાની હાવા છતાં સજ્જને કરતા તે વધારે 'આક લોકરંજન તે સ્વાર્થી નિરપેક્ષ નથી હતી. મતલ“ કે તેઓની કરવા માટે બાહર સ્વાંગ સજે છે. અને સજ્જન સામે પેાતાના સ્વાર્થ એ મુખ્ય વસ્તુ હોય અને ( અનુસ ધાન ટાઈટલ પેજ ૩ ા ઉપર )
કરતા વધુ વિનય દાખવી પેાતાનુ દાનવાચિત કાય
** ( ૮૪ ) 4
મનુષ્યનું શરીર ધારણ કરનારા બધાને આપણે માનવગણીએ છીએ. પણ દાનવ એટલે કોઇ ભયંકર અને વિચિત્ર શરીરધારી લાંબા દાંતવાળા અને ક્રૂર કામેા કરનારા માણેાને પણ ખાઈ જનારા મહાકાય રાક્ષસા દાવા જોઇએ આપણા જોવામાં એ આવતા નહીં હોય, પણ પૃથ્વીના કાઇને કાઈ ભાગમાં તેઓ વસતા હેાવા જોઇએ એવી આપણી કલ્પના દઢમૂલ થએલી છે, અને પુરાણામાં તેમના આપણુને ધ્રુજાવી મૂકનારા વર્ણને પણુ જોવા મળે છે. તે અનાજ તે। શું પણ જાનવરો અને માણસાને પણ ખાઈ જાય છે વિગેરે તેમના વિચિત્ર અને આપણને ક ંપારી છુટે એવા વણ ના જોવા મળે છે. એ દાનવે. કહા કે રાક્ષસો પરિચય આપણને મળતા હોય તા આપણુને તેમના સાચા સ્વરૂપના
કાંઇક ભાગ જાણવા મળે. તેમની સાથે આપણા સંપર્ક કાષ્ટ દિવસે થયા હેાય તે તેમની રહેણીકરણી અને ભાવનાઓને આપણને કાંઇક અનુભવ મળે અને તેમનાથી બચવા માટે આપણે સાવચેત રહીએ તા સારૂ એવે વિચાર કરીને જ અમે એ દાનવે કે રાક્ષસાના કંઇક પરિચય કરાવવા માગીએ છીએ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
