________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સમકિત અંગે તાત્ત્વિક વિચારણા
અંક ૨]
લેખમાળાની શરુઆતમાં સમક્તિ વિષે સમજણુ આપતાં સમતિને આત્માના શુદ્ધ પરિણામ અથવા આત્મ દશ ન તરીકે એળખાવેલ છે, અને આત્માના તેવા શુદ્ધ પરિણામ અથવા સમતિ પ્રાપ્તિનૈસર્ગિક એટલે કુદરતી કારણાસર અથવા અધિગમ એટલે બીજાના ઉપદેશ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે તેમ કહેલ છે.
ધ
સમકિત પ્રાપ્તિની પૂર્વ ભૂમિકા તરીકે કુદરતી કારણે મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. પણ ઘણાખરાને ખરેખર સમકિત પ્રાપ્તિ અધિગમ અથવા ઉપદેશ દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે. તે ઉપદેશ જેના તેને લેવાનો નથી . નામે બીજાના ઉદ્ધાર કરવાનો ઉપદેશ આપનારા, પશુ પોતે જ કઇક રાગદ્વેષ મોહમાયાથી રંગાએલા, આત્માની વાર્તા કરનારા પણ દેહાધ્યાસથી વન પ ંત નહિ ફ્રુટનારા પેાતાના અને બીજાના ભૂત–વમાન ભવિષ્યના સંપૂર્ણ સત્ય જ્ઞાન વગરના અપરાએ પ્રવર્તાવેલ ધર્મ અને તેના ધર્મગુરુના ઉપદેશ આધારે સમકિત પ્રાપ્ત થતું નથી પણ જેએ! સર્વ પ્રકારના રાગદ્વેષ મેહમાયાથી મુક્ત છે, મેક્ષ પ્રાપ્તિ પહેલા જેઓએ શરીરધારી ઢાવા છતાં સર્વ પ્રકારના પૌદ્ગલિક ભાવ દેહાધ્યાસથી મુકત શુદ્ધ આત્મદશા પ્રાપ્ત કરી છે, તથા આ લેકના ન— અજીવ સર્વ તત્ત્વા પદાર્થોનું સર્વકાળનું સંપૂર્ણ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યુ છે તેવા તીર્થંકર જિનેશ્વર ભગવત પ્રણીત ધર્માંદેશ દ્વારા સમતિ પ્રાપ્ત થાય છે. તેમના વિરહકાળમાં તેમના પ્રવચન અનુસાર રચાયેલા સૂત્રે શાગ્ર થેના અભ્યાસ અને તે સૂત્ર અનુસાર્દન જ્ઞાન ચરિત્રના આરાધક સયધારી ધર્મ ગુરુઓના ઉપદેશ દ્વારા સમતિ પ્રાપ્ત થાય છે. આ પ્રમાણે સમકિત પ્રાપ્તિમાં સજ્ઞ ભગવંત તથા તેમના પ્રવચન અનુસાર ધ ગુરુએના ઉપદેશમાં શ્રદ્દાની વાત આવે છે. ઉપદેશ એમના જ લાગે કે જેમના ઉપર આપણને શ્રદ્ઘા બહુમાન ભક્તિભાવ હાય. જૈન દઈને અનુસારની શ્રદ્ધા એ પ્રકારની છે કે જેના ઉપદેશ પ્રમાણે ચાલવાથી આપણું સર્વશ્રેષ્ઠ કલ્યાણ થશે, આત્માને પરમ શાંતિ, પર્મ સુખ પ્રાપ્ત કરશે. તેના પ્રતાત હાય. આ પ્રકારની શ્રદ્દામાં એક બાજુ શુદ્ધ આમ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(૨૩ )
કલ્યાણ સાધવાની કુદરતી કૃત્તિ ભાવના જોઇએ અને બીજી બાજુ જેમણે સ ંપૂર્ણ આત્મકલ્યાણ સાધેલ છે, શુદ્ધ આત્મદશા પ્રાપ્ત કરી છે તેમના વર્તમાં અને તેમણે પ્રશ્નપેલ માર્ગોમાં શ્રદ્ધા જોઇએ.
આ સંસારના વ્યવહારમાં પણ શ્રદ્ધાની કેવી જરૂર છે તે માટે જીવનઉપયોગી વ્યવહાર દાંત વિચારીએ, અગાઉના વખતમાં પેાતાના જ ગામ કે દેશમાં ધનપાનની શકયતા ઓછી લાગતાં ઘણા સાહસિક પુરૂષો પરદેશ મુસાફરી ખેડતા. ધનમાલના ઢગલા પ્રાપ્ત થઇ શકે તેવા દૂર દૂરના દેશમાં જવા ગાઢ અરણ્યા જંગલોની મુસાફરી જીવને જોખમે કરતાં, અને તે વખતમાં ઘણી તેખમી મનાતી દરીઆઇ મુસાફરી પણ ખેડતા, અને તેમાંથી કેટલાક પુષ્કળ ધનમાલ મેળવી લાંબા વખતે સ્વદેશ પાછા કરતાં. આવું જુના વખતમાં ઘણુ બનતુ તેના દરેક દેશ ધર્મમાં પરદેશ મુસાફરીની સાહસ કથાના ઘણા દાખલા છે. આ કાળમાં પણ પરદેશ મુસાફરી ઘણી સુગમ હોવાથી દ્રવ્યેપાનના મુખ્ય હેતુથી વેપાર ઉદ્યોગ-ધંધા અભ્યાસ વગેરે માટે ઘણા માણુસા પરદેશ મુસાફરી હાલતાચાલતા કરે છે. જુના તેમજ હાલના વખતમાં પણ પરદેશ મુસાફરી પાછળ હેતુ દ્રવ્યાપાનના હતા અને છૅ. જુના તેમજ હાલના વખતમાં પણ પરદેશ મુસાફરી કરનારને સારા પ્રમાણમાં દ્રવ્યાપન કરવાની શ્રદ્ઘા હતી અને તેમની પાસે તેવા સાહસવીરોના સારા પ્રમાણમાં ધનમાલ કમાવાના અનુભવના દાખલા હોય છે. તેમના પગલે ચાલીને તે પણ સારા પ્રમાણુમાં ધનમાલ મિલકત કમાશે તેવી પાછી શ્રદ્ધા રાખી જુના વખતમાં પરદેશ મુસાફરીનું જાનના જોખમે સાહસ ખેડતા હતા, અને હાલ પરદેશ મુસાફ્રીમાં જાનનું જોખમ ઘણુ એછું છતાં હાલની રીતે મેટા ભાગે પૈસા કમાવા પરદેશ મુસાફરી ખેડાય છે. આ બધી પ્રવૃત્તિના મૂળમાં પોતાના જીવનભર અને કુટુંબમાં લાખે। વખત સુખી થવાય તે માટે ગમે ત્યાંથી કંન કમાવાની વૃત્તિ અને તે માટે શ્રદ્ધા તથા સાહસ કામ કરે છે. તેના બદલે બીજાએ માક
For Private And Personal Use Only
