________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આદ્ય પદ્યને પરામર્શ
સત્ ” એટલે સત્ય. અને “દર્શન’ એટલે મત. લક્ષ્મી અને “શ” એ તોડનાર. સ્યાદાદને છેદનારની
આ ઉપરથી “ સદદર્શન’ના વિવિધ અર્થો નીચે લક્ષ્મીને એટલે કે એના મહિમાને નાશ કરનાર મુજબ રજૂ કરાયઃ
અર્થાત વિરોધીઓના વાદનું ખંડન કરનાર એમ (1) સદા વિદ્યમાન એવા કેવલજ્ઞાનથી યુક્ત, ‘ સ્વાદ્વાદદેશક ને બીજો અર્થ થયો. આ “જિન”નું (૨) પ્રશસ્ત કેવળજ્ઞાનથી યુક્ત, (૩) પ્રશસ્ત કેવલ- વિશેષણું છે. દર્શનથી યુકત, (૪) સકળ મનુષ્યાદિ વડે પૂજાયેલા સર્વ –સર્વ દર્શનથી તો અનંત દર્શન ગણાય. સિદ્ધાન્તવાળા અને (૫) સત્ય મતવાળા.
આથી મૂળભેદને લક્ષીને દર્શનોની સંખ્યા સમજવી. આ ઉપરાંતના અર્થ નીચે મુજબ છે – દેવતા અને તત્વની બાબતમાં મૌલિક ભેદ હોય એવાં
સત્' એટલે સતપુરુષ–સાધુ–મધ્યસ્થ ચિત્ત- દર્શને છ જ છેઃ (1) બૌદ્ધ, (૨) વૈયાયિક, (૩) વાળા જનો. “દર્શન' એટલે જ્ઞાન જેનાથી સતપુરુષોને સાંખ્ય, (૪) જેન, (૫) વૈશેષિક અને (૬) જૈમિનીય સયાસત્યનું જ્ઞાન થાય તે “ સદ્દર્શન', “ સત્ ' ( જુઓ લેક ૨ ). નયાયિક અને વૈશેષિકને એક એટલે “ સાધુ '. જેનાથી સાધુઓને તવાર્થ શ્રદ્ધાદિ. ગણુનાને લક્ષીને “ચાર્વાક” દર્શનનો નિર્દેશ હરિભદ્ર૩૫ દન-જ્ઞાન થાય છે તે “ સદર્શન'. સત એટલે સૂરિએ કર્યો છે. 'છ દર્શનોને ક્રમની સકારણુતા વિદ્યમાન એવા જીવાદિ નવ તત્તનું જેમાંથી દર્શન વિચારાની બાકી રહે છે. યાને અવલોકન થાય તે સર્શન
ચાર અતિશય-સર્વદર્શી અને સર્વજ્ઞ એ જિન-રાગ, દ્વેષ વગેરે શત્રુઓને જીતે તે જિન, અર્થસૂચક “સદર્શન ' વિશેષણથી મહાવીર સ્વામીને
“જિન” હોવાથી સ્યાદાદદેશક અને સ્વાદાદદેશક જ્ઞાનાતિશય, મનુષ્યાદિથી પૂજિત એ અર્થવાળા હેવાથી સર્શન.
સર્શન થી નૈલેયપૂજ્યતારૂપે પૂજાતિશય, રાગ “વીર આના બે અર્થ થાય છે: (૧) મહા- અને દ્વેષને જીતે તે “જિન” એ અર્થવાળા “જિનથી વીરસ્વામી અને (૨) સુભટ-શુરવીર.
અપાયાપરમતિશય, અને “સ્વાહાદના ઉપદેશક થી અવીર x_“ના વીર ” ને બદલે “નવા
વચનાતિશય એમ ચારે અતિશયો અત્ર દર્શાવાયા છે. વીર" ” વિચારતી વેળા ‘ અવીર ને અર્થ નીચે આ ચારને હેતુ હેતુમભાવ” નીચે મુજબ છે મુજબ કરાય છે –
સમસ્ત દોષરૂપ શત્રુઓના વિજેતા હોવાથી “સર્વસ આ==સ્વયંભૂ, અકૃષ્ણ અને ઉ=ઈશ્વર, આ છે; સર્વજ્ઞ હેવાથી “સબૂતાર્થવાદી” છે; ” અને અ-ઉ=એ. એ+ઈ =“ અવીર . સ્વયંભ યાને સંભૂતાર્થવાદી છે વાતે સૈાકયપૂજ્ય છે. પાકની બ્રહ્મા, કૃષ્ણ અને ઈશ્વર યાને મહાદેવના મતનું અનુબંધ-સામાન્ય રીતે અનુબંધ ચાર ગણખંડન કરી તેમને પરાસ્ત કરનાર તે “ અવીર'. વાય છે: (૧) અવિધેય યાને વિષય, (૨) સંબંધ, “ અવીર 'મે * જિન નું વિશેષણ ગણવાનું છે. (૩) પ્રોજન અને (૪) અધિકારી. આ ચાર
સ્યાદ્વાદેશક-આના બે અર્થ છે સ્યાદ્વાદ યાને | ( અનુસંધાન પેજ ૩૪ ઉપર ) અનેકાન્તવાદના ઉપદેશક એ એક અર્થ છે. બીજો નીચે પ્રમાણે સમજવાને છે:
1 ઉત્તરમીમાંસા ચાને વેદાન્તને ઉલેખ વદર્શન
સમુચયમાં નથી પરંતુ એ શાસ્ત્રવાર્તાસમુરચયમાં સ્યાદ્વાદશ જ્યાાદદ++શક. “સ્યાદ્વાદદ' એટલે
છે તેથી એ અહીં નથી એમ કહેવાય છે, પરંતુ પૂર્વસ્યાદ્વાદને છેદનાર અર્થાત અસદ્, વિરેાધી ઇત્યાદિ મીમાંસા અને ઉત્તરમીમાંસામાં મૌલિક ભેદ નથી એમ દેન ઘોષ વડે સ્યાદ્વાદને છેદનાર “ઈ” એટલે શા આધારે કહી શકાય ?
For Private And Personal Use Only
