________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
-
( ૧૨ )
શ્રી જૈન ધન પ્રકાશ
[ શ્રાવણ-ભાદ્રપદ
નગમાદિ નયપ્રકાર ઉત્તરોત્તર સુકમગચરx છે, એટલે એ તે તત્વરૂપ તીર્થફલને લક્ષ્ય નહિં હોવાથી, આ નયને પ્રયાગ વસ્તુના ઉત્તરોત્તર સુમ બોધરૂપ વ્યવહાર લક્ષ્મ વિનાના બાણની જેમ નિકળે થાય. પરમાર્થ પ્રત્યે લઈ જવા માટે આમાથીને અવશ્ય માટે પરસ્પર સાપેક્ષપણે યથાસ્થાને પોતપોતાની ઉપયોગી–ઉપકારી થઈ પડે છે. આત્માની ગુણદશા- મર્યાદા પ્રમાણે તે તે પાત્રવિશે ને અનુલક્ષીને વિનિ૩૫ વિકાસક્રમમાં અને પ્રકૃતિથી પ્રાપ્ત ભાવ- રોજિત નિશ્ચય-વ્યવહાર માનવા હોય છે. કારણ સેવારૂપ આમપ્રગતિ આદિમાં નગમાદિ સાતે નયની નિશ્ચય-ત-સ્વરૂપ સાધ્યને નિરંતર ઉદયમાં રાખી, સુંદર રસપ્રદ અને બોધપ્રદ પરમાર્થ ઘટન કરી વ્યવહારરૂપ તીર્થને જે સેવે છે, તે તીર્થક,૩પ ર શકાય છે.
તત્વને-સમયસારને પામે છે. આ પ્રમાણુવાર્તા છે. વ્યવહાર તીર્થ: નિશ્ચયતવરૂપ તીર્થ કુલ ૮ રાકી ધરમ તીસ્થતણે, તીરથ ફલ તત્ત સાર રે,
તેમજ-હે ભગવન ! આત્માથી જીવન પારમાર્થિક તીર્થ સેવે તે લહે, આનંદઘન નિરધર રે.... કલ્યાણાર્થે રાપે નિશ્વએ અને વયવહાર એ અને
, ધરમ પરમ અરનાથને.” નયની સાપેક્ષ સમ્યક્ પ્રણા કરી છે. આપસૂત્રમાં
(શ્રી આનંદધનજી ) કહ્યું છે તેમ—“ farશું ઘas7, 11 FT વૈદુ - નિશ્ચય-વ્યવહારના અધિકારી शिन्छए मुयए । एगेण विणा छिज्जइ तित्थं अण्ण
હે ભગવાન ! આપને અનન્ય ભકત મહર્ષિ ”—જે તમે જિનમતને અંગીકાર કરતા
હરિભદ્રાચાર્યજીએ તેમના અનેક ગ્રંથમાં પ્રકાશ્ય હ-માનતા હૈ, તે દયવહાર અને નિશ્ચય મ મૂકજો;
છે તેમ—“ મયિ જાવશાત્ જ્ઞાનેં ધર્મધન : ' . કારણ કે એક (વ્યવહાર ) વિના તીર્થને છેદ થાય
અધિકારી વશે શ સ્ત્રમાં ધર્મ સાધનાની સંરિથતિ છે, અને બીજા (નિશ્ચય) વિના તત્ત્વને છેદ થાય
સાફ સ્થિતિ છે. અને સમયસાર જેવા નિશ્ચયછે. અર્થાત્ “તીર્થ ” એટલે તરવાનું સાધન, તારે
નયપ્રધાન શાસ્ત્રમાં પણ નિશ્ચયનયન અને વ્યવહાર તે તીર્થ, સંસારસમુદ્રને કાંઠે આણે તે તીર્થ.
નયના યથાયોગ્ય અધિકારીની સમુચિત મર્યાદા કઈ વ્યવહાર છે તે તરવાના સાધનરૂપ હોઈ તીર્થ છે,
કઈ છે તેની સ્પષ્ટ પ્રરૂપણા મહાન કુંદકુંદાચાર કે જેના વડે કરીને તન્વરૂપ તીર્થફલ પ્રાપ્ત થાય છે;
' તેની સુપ્રસિદ્ધ બારમી ગાથામાં કરી છે.-આન
. અને નિશ્ચય છે તે તો ફલરૂપ તત્વ છે, વસ્તુનું
વસ્તુનું શુદ્ધસ્વરૂપ આદેશના શુદ્ધાદેશ” “શુદ્ધન. ” નિજ સ્વરૂપ છે. જે વ્યવહારને મૂકી દઈએ અને
નિશ્ચય, પરમ ભાવદર્શીઓએ જાણ થગ્ય છે, એકાંત નિશ્ચયને ભજીએ, તે તીર્થને ઉછેદ થાય
પણ “જેઓએ અપરભ ભાવમાં સ્થિત છે. તેઓ અને તીર્થરૂપ નિશ્ચય-તત્વે પણ પમાય નહિ;
S; તે “ વ્યવહારથી જ ઉપદેશાય છે. આ પરથી અને જો નિશ્ચયને મૂકી દઈએ અને એકાંત વ્યવહારને
“સ્પષ્ટ સમજાય છે કે અધિકારી વિશેષ પ્રમાણે x" एषु पूर्वः पूर्वो नयः प्रचुरगोचरः परः परस्तु - નિશ્ચય-વ્યવહારનયનો ઉપદેશ પ્રજનભૂત છે,
ઘરિમિતfar: ” અને તે અગ્નિતાપથી સુવર્ણશુદ્ધિના પ્રસિદ્ધ દષ્ટાંત -શ્રી યશોવિજયજીકૃત નયપ્રદીપ દ્વારા સાંગોપાંગ સુધમાનપણે અનન્ય અદ્ભુત + રમાત્મામાં નયધટનાનું ઉત્તમ ઉદાહરણ– એવંભૂત અનુપમ લાક્ષણિક શૈલીથી વિવરી દેખાડી સમયદષ્ટિથી ઝાડુત્ર સ્થિતિ કરે છે. શ્રીમદ રાજચંદ્રજી- સારના મહાન ટીકાકાર મહર્ષિ અમૃતચંદ્રાચાર્યજી ના પરમાઈ ગભીર સૂરોમાં જોવા મળે છે; પ્રભુભક્તિમાં – નયઘટનાનું ઉત્તમ ઉદાહરણ શ્રી દેવચંદ્રજી મહા- * યુદ્ધા થ શો :વ્યો ઉત્તમ માવરિલif મુનિના ચંદ્રપ્રભજિન સ્તવન તથા વિગતિન વર્વાાિ પુન હૈ ટુ અને ક્રિયા મા !” જીવનમાં પ્રાપ્ત થાય છે.
1 -શ્રી સમયસાર, ગાથા ૧૨
For Private And Personal Use Only
