________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જિનદ
અંક ૧૦-૧૧]
એ નિષ્ણુપ્તપણે એવુ અત્યંત પરિસ્ક્રુટ કર્યુ જેથી આ નિશ્ચય-વ્યવહારના વિષયમાં કેને કોઈ પણ પ્રકારની કંઇ પણ ભ્રાંતિ રહેવા પામે
છે કે
પણ
નહિં
ક્રિયાજડ અને જીજ્ઞાની : વ્યવહાર નિશ્ચયના આગ્રહી મતાર્થી આમ હે ભગવન્ ! આપના મહાન અનેકાંત સિદ્ધાંતના અનન્ય પુરસ્કર્તા અમૃતચંદ્રાચાર્યજી જેવા મહાન્ આચાર્યએ આપની સાપેક્ષ અનેકાંત પ્રશ્નપણા શૈલી સ્પષ્ટ દાખવી છે, ફ્રૂટ સમળવી છે, છતાં કાઈ વા કવળ આવા ક્વિના આગ્રહીક્રિયાજા થા મેડા છે, તે કામ કેવળ શુષ્ક જ્ઞાની શુકની જેમ નિશ્ચયનયની માત્ર શબ્દની માંય ’ શુષ્ક વાતેઃ કરનારા ‘વાચાનાની થઈ પડચા છે, ને પોતે મેાક્ષમાર્ગ આરાધે છે એમ માની
આત્મસ ંતોષ અનુભવે છે ! કાઈ વે કેવળ નિશ્ચયને જ વળગી રહી વ્યવહારનો નિષેધ કરે છે, તે કાઈ વી વ્યવહારનો જ કદાચ ફરી નિયંને દુર્લક્ષ કરે છે, ને તે પ્રત્યેક પાતે મૅક્ષમાર્ગને અવ લખે છે. એન મિથ્યા અભિનાન ધરે છે, પણ વિરોધનું મન કરનારા અનેકાંત સ્યાદ્વાદની દૃષ્ટિએ તે તે એકાંતપક્ષવાદી ખોટા છે, કેવળ સ્વદે વર્તે છે એમ જણાય છે, કારણ કે જે વ્યવહારને છેડી દઇને યથાયોગ્ય આત્મદશા વિના કેવળ નિશ્ચયને જ રહે છે, તે સાધન વિના નિશ્ચય રૂપે સાધ્યને સાધશે શી રીતે ? તે તે જ્ઞાનદા પામ્યા નથી ને સાધનદશા છેાડી દે છે એટલે તે ઉભયભ્રષ્ટ થાય છે. જે નિશ્ચયને ઊંડી કેવળ વ્યવહારને જ વળગ્યા રહે છે, વ્યવહારરૂપ સાધનને સાધ્ય માને છે તે તો વ્યવહારના વર્તુલમાં જ ભમ્યા કરે છે. તે મધ્યબિન્દુરૂપ નિશ્ચય લક્ષ્યને ચૂકી જ અનંત પરિભ્રમણમાં જ ભમ્યા કરે છે પણ સ વ્યવહાર સાધનને એક નિયંરૂપ મધ્યબિન્દુના લક્ષ્ય પ્રત્યે—સાધ્ય પ્રત્યે જે દેરી ય છે, તે જ નિશ્ચયરૂપ આભવસ્તુની સિદ્ધિ કરે છે, તે જ પરમાર્થ રૂપ મોક્ષમાર્ગ ને પામે છે, તે જ સિદ્ધ બની કૃતકૃત્ય થાય છે.
નની તા
( ૧૫ )
“ અથવા નિશ્ર્ચયનચ ગ્રહે, માત્ર શબ્દની માંયઃ તાપે સદવ્યવહારને, સાધન રહિત થાય. જ્ઞાનદશા પામ્યા નહિં, સાધનદશા ન કાંઇ: પામે તેને સગ જે, તે મૂડ ભવમાંહિ. એ પણ જીવ તામાં, નિજ માનાદિ કાજ; પામે નિહું પરમાર્થ ને અનઅધિકારીમાં જ. નિશ્ચયવાણી સાંભળી, સાધન તજવાં નીચ; નિશ્ર્ચય રાખી લક્ષ્યમાં, સાધન કરવાં સાય, ”,
--રમત-સ્વષ્ટા શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી પ્રાણીન શ્રી આત્મસિદ્િ ઉભયનય વિરોધ ધ્વસિ સ્યાદ્વાદી જિનવચન
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આમ નિશ્ચય-વ્યવહાર બન્ને નય સાપેક્ષ છે, પણ તેમાં એકાંતિક પ્રહરૂપ નયપક્ષ ગ્રહણ કર્યાં, તા તત્ત્વદર્શીનની પ્રાપ્તિ દુર્લભ છે. કારણ કે હાગીતાથૈ મહાકવિ અમૃતચ’દ્રાચાર્યજીએ પરમ અમૃતસ ભૂત સમયસારકળાકાવ્યમાં અપૂર્વ ભાવથી સ'ગીત કર્યું છે તેમ ઉભય નયના વિરોધના ધ્વંસ કરનારા ‘સ્યાત્ ' પદાંકિત જિનવચનમાં જેએ સ્વયમા વી નાંખ્યા છે. એવા રમે છે, તે શીઘ્ર અનવમ નયપક્ષથી ઋણુ એવી સમયસાર પર્ જ્યોતિને દેખે જ છે, તેમજ− જે જ નયપક્ષપાત મૂકીને, વપક્ષ નિત્ય નિસે છે, તેઓ જ વિકલ્પ જાલથી સ્મ્રુત થવાથી શાંત ચિત્તવાળા સાક્ષાત્ અમૃત પીએ છે.'
" उभयनय विरोधध्वंसिनि स्यात्पदांके, जिनवचसि रमंते ये स्वयं वान्तमोहाः । सपदि समयसारं ते परं ज्योतिरुचैरनवमनयपक्षाक्षुण्णमीक्षंत एव ॥
य
एवमुक्त्वा नयपक्षपातं स्वरूपगुप्ता निवसंति नित्यं । विकल्पजाळच्युतशांतचित्ता, त एव साक्षादमृतं વિન્તિ || ઝ —મહર્ષિશ્રી અમૃતચંદ્રાચાય જીપ્રણીત સમયસાર ળશ
For Private And Personal Use Only
