________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
()
શ્રેયસ અને પ્રેયસ છે
લેખક : શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ “સાહિત્યચંદ્ર” જે વસ્તુ અગર કાર્ય અને આચરણાનું પરિણામ
પ્રિય થઈ પડે છે. પણ તે આપણા માટે નુકશાન
કરનારું નિવડે છે અને અંતે આપણે પસ્તાઈએ છીએ. આપણા આત્માના કલ્યાણમાં પરિણમે છે તે શ્રેયસ, આપા અંતિમ કલ્યાણ કરનારું હોય છે. અને જે
શ્રેય અને પ્રિય એવી બને ભાવનાઓ આપણામાં કાય અગર આચરણનું પરિણામ અને આપણું
સાથે જ રહેલી હોય છે. ત્યારે આપણું કલ્યાણ કરનારું નાશમાં પરિણમે છે તે પ્રેયસ હોય છે. કામાં
કયું કાર્ય અને આપણું નુકસાન કરનારું કયું કાર્ય એને એ અર્થ જણાય છે કે, કોઈ પણ કાર્ય પ્રથમ
એ આપણે શી રીતે ચૂંટી શકીએ? દરેક પ્રસંગે દર્શને આપણને અહિતકર લાગે છે અગર કર્યું અને તે
અને શ્રેય અને પ્રેયની ચૂંટણી કરનારું સાધન કયું ? એવો કડવું ભાસે છે, પણ પરિણામે આપણું ભલું કરનારું
વિચાર મનમાં આવી જાય છે. એવું કઈ સાધન હાય તેમજ શ્રેય કરનારું અગર કલ્યાણ કરનારું કાર્ય
- આપણી પાસે હોય તે જ આપણે આપત્તિમાંથી છૂટી ગણવું જોઈએ. અને જે કાર્ય દેખીતી રીતે મનને રી?
શકીએ. એવું સાધન છે વિવેકનું. આપણો શ્રેયસની આકર્ષણ કરનારું, ગમી જનાર અને આનંદ ઉપજાવ- ૩ી વિ4
ચુંટણી વિવેકદ્વારા કરી શકીએ એમ છીએ એટલે નારું જણાય છે, પણ અંતે આપણો સર્વનાશ
દરેક વખતે આપણે જે વિવેકને આશ્રય લઈ કાર્ય
- નેતરનારું હોય છે તે પ્રેય અગર પ્રિયકર લાગનાર કરતા રહીએ તે જ આપણું હાથે આપણું કલ્યાણ છતાં તે આપણા શત્રુનું કામ કરનારું હોય છે, એ
થાય. તે વિના આપણું હાથે મોટી ભૂલ થવાને નકકી સમજી રાખવું જોઈએ. આપણને કોઈ જાતનો સંભવ છે. કારણ આપણું શ્રેયસ અને પ્રેયસ એ રોગ થએલે હોય તે મટાડવા માટે વૈધ કડવી દવા અને વસ્તુઓ એવી છે કે, તેમાં ચેકસ ચુંટણી આપે અને આપણાં ખાનપાન ઉપર સખત પ્રતિ કરવી ઘણી મુશ્કેલ છે. અજવાળું અને અંધારું એ બંધ મૂકે અને ચરી પાળવાનું ફરમાવે એ આપણને બન્ને તદ્દન ભિન્ન વસ્તુઓ છે. છતાં આપણે એ ગમી જનારી વસ્તુ હોતી નથી. વી દવા લેતા પારખવામાં પ્રસંગે ભૂલ કરી બેસીએ છીએ. આપણું હાં વાંકુ ચુકુ થઈ જાય છે. દવા લીધા પછી આપણું શ્રેયસ એટલે કલ્યાણ શેમાં છે એ કિઈ સાકર જેવી મીઠી વસ્તુ મોંમાં નાખવા માટે ઓળખવા માટે વિવેકને નિકવું જોઈએ. એ જાણવા આપણે તૈયાર રાખીએ છીએ. અને ચરી પાળવામાં છતાં એ નિકા અગર કદી કયાંથી મેળવવી એ કેટલીએક છૂટછાટ મેળવવા માટે વૈદ્યને આ મેટો પ્રશ્ન અણુઉકેલાએ રહે છે, તેને આપણે કરીએ છીએ. વાસ્તવિક એ બધું કટુ કર્તવ્ય આપણે
વિચાર કરીએ. રોગ મટાડવા માટે કરવાનું હોય છે. અર્થાત પરિણામે અગ્નિને અડતાં આપણે દાઝી જઈએ છીએ, આપણું શ્રેય અને કલ્યાણ થવાનું હોય છે. પણ એ એ અનુભવ મેળવવા માટે જો આપણે અગ્નિને આપણને ગમતું નથી, તેમાં આનંદ આવતો નથી. અડવું જ જોઈએ, એમ ધારી અશ્ચિને અડી દાઝીને અને આપણા મનને પ્રિય લાગનારું, આપણા મનને પછી જ પરિણામ ભોગવીએ, એમ દરેક વખતે કરવા રીઝવનારુ કે કાર્ય હૈય, આપણે તેનું પરિણામ એસીએ તે એવા ખોટા અનુભવો મેળવવા પાછળ જ જાણતા હોઈએ છતાં આપણે ટાળી શકતા નથી આપણું જીવને પૂરું થઈ જવાનું અને આપણે જેવા ને અને આનંદપૂર્વક સેવન કરીએ છીએ એ પ્રેયસ, તેવા કેરા રહી જવાનું. એટલું જ નહીં પણ આપણે
For Private And Personal Use Only
