________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વાચક યશોવિજયજી ગણિની હિન્દી કૃતિઓ
લેખક : પ્રો. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા એમ. એ. ન્યાવિશારદન્યાયાચાર્ય યશોવિજયણિએ સંસ્કૃત ઉપાધ્યાયજીની આ હિન્દી કૃતિને હું પરિચય અને પાઈય (પ્રાક) ભાષામાં જ કતિઓ ન રચતાં આપતો નથી, કેમકે નિમ્નલિખિત ૧લેખ દ્વારા મેં એ બે ભાષાઓથી અનભિજ્ઞ જનોને પણ એ કૃતિ- એ વિષે માહિતી આપી છે અને યશદોહનમાં એમાંના મનનીય વિષયનું જ્ઞાન થાય એ ઈરાદે પણ મેં એ વિશે વિસ્તૃત નોંધ લીધી છે. ગુજરાતીમાં તેમજ હિન્દીમાં પણ કૃતિઓ રચી છે. “દિકપટ ચૌરાસી બેલ પ્રયુક્તિ (૮૪ બેલ અત્યાર સુધીમાં આ ગણિવર્યનું જેટલું સાહિત્ય વિચાર): રેખાદર્શન” મળી આવ્યું છે તે જોતાં જણાય છે કે એમની
જશવિલાસ-આ ૭૫ પદોની કૃતિમાં મોટે ભાગે હિન્દી કૃતિઓ અન્ય ભાષામાં રચાયેલી કૃતિઓના
આધ્યામિક પદો છે. “શ્રી યશોવિજય રસૃતિહિસાબે બહુ જ ઓછી છે.
ગ્રંથના અંતમાં યશવિજયકૃત ગ્રંથોની યાદી” - દિપ ચૌરાસી બોલ પ્રયુકિત-(૮૪ બેલે અપાઈ છે. એમાં (પૃ. ૧૯૫ મી) “જશવિલાસવિચાર) આ ૧૬૧ પઘની હિન્દી કૃતિ ગજેર
આધ્યાત્મિક પદો ૪૬. . ૨૮૨ ” એવો ઉલ્લેખ છે. સાહિત્ય સંગ્રહ(ભા. ૧, પૃ. ૫૭૨-૫૯૭)માં
ઉપર્યુકત હિન્દી કૃતિમાંનાં પદે ગૂ. સા. સં. પ્રકાશિત થયેલી છે ખરી, પરંતુ એ દિગંબર પંડિત
(ભા. ૧)માં સ્તવનો, આધ્યાત્મિક પદો અને ગીતે હેમરાજ પાંડેએ વેતાંબરને અંગે જે વિધાન
એમ ત્રણ વર્ગમાં વિભાગ કરી પૃથફ પૃથ રજૂ પિતાની હિન્દી કૃતિ નામે-સિતાર ચૌરાસી વોટ્સમાં
કરાયાં છે. કર્યા હતા તેના પ્રતિકારરૂપે જાયેલી છે, આથી એ
ઉપર્યુકત જશવિલાસ, વિનયવિલાસ અને પંડિતની કૃતિ પૂર્વપક્ષરૂપે રજૂ કરી એના ઉત્તર
જ્ઞાનવિલાસ તેમજ સંયમતરંગ અને પક્ષરૂપે વાચક વિજય ગણિની આ કૃતિ પ્રકાશિત
આનંદઘનજી અષ્ટપદી સહિત નિમ્નલિખિત નામથી થવી ઘટે. તેમ થતાં વેતાંબર અને દિગંબરની
એક જ પુસ્તકરૂપે ભીમસિંહ માણેકે એની બીજી માન્યતામાં કયાં કયાં ફરક છે તે જાણી શકાશે અને બંને સંપ્રદાયો વચ્ચેનું નિરર્થક સંધર્ષણ દૂર થશે
આવૃત્તિ ઈ. સ. ૧૯૦૨ માં છપાવી છે, પરંતુ સમી
ક્ષાત્મક પદ્ધતિએ વિશિષ્ટ પિનાદિ સહિત એનું અને બે વચ્ચે સુમેળ સાધવાને સુગ સાંપડશે. આગળ વધીને કહું તે યાપનીય શાકટાયને સ્ત્રીમુક્તિ
ફરીથી પ્રકાશન થવું જોઈએ. અને કેવલિભકિતનું પ્રતિપાદન કરનારી જે કૃતિ રચી
“વૈરાગ્યપદેશક વિવિધ પદસંગ્રહ” છે અને જેનો ઉપયોગ શ્વેતાંબર ગ્રંથકારોએ પિતાનો ૧ આ લેખ “ જૈન સત્ય પ્રકાશ” (વર્ષ ૨૧, એ, મંતવ્યની પુષ્ટિ માટે અને દિગંબર પ્રભાચન્દ્ર જેવાએ ૧૧)માં પ્રસિદ્ધ થયેલ છે ખંડનાથે ઉપયોગ કર્યો છે તે કૃતિ તેમજ એવું ૨ મારી આ કૃતિ અત્યારે તે અપ્રકાશિત છે. બીજું તમામ સાહિત્ય પ્રસિદ્ધ થવું ધટે જેથી ૩ આ યાદીમાં અકારાદિ ક્રમ પૂરેપૂરો સચવા નથી વૈમનસ્યનાં કારણે વિચારી, ક્ષલક મતભેદોને એટલું જ નહિ પણ કેટલીક કૃતિઓ(દા. ત. આદેશવટ દેવાય.
મુખમાં દર્શાવાયેલી કૃતિઓ)ની નોંધ નથી. વળી અન્ય
કતૃક સંકલનાને યશોવિજયની કૃતિ તરીકે ઉલ્લેખ છે, છે આ કૃતિ કઈ સ્થળેથી-કઈ દિંગબેરે પણ પ્રસિદ્ધ આ ઉપરાંત ગ્રંથોનો ‘ગ થ” તરીકે નિદેશ છે. કરી હોય એમ જણાતું નથી. આ કૃતિની એક હાથ- ૪ આથી શું પદ્યસંખ્યા સમજવાની છે કે કેમ પિથી અહીંના (સુસ્તના) સીમર્ધરસ્વામીના ભંડારમાં છે. એમ એક જણે પ્રશ્ન ઉઠાવ્યા છે.
(૩૦)
For Private And Personal Use Only
