________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- સંતોષ એ પરમસુખ છે
શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ “સાહિત્યચંદ્ર
સંતોષ કે સમાધાન આત્માને સુખ આપે છે, સારામાં સાર અને ઊંચા પ્રકારનું સુખ છે. કારણ કે સુખનું લક્ષણ જ આત્મતૃપ્તિ છે અને જ્યાં માટે જ કહ્યું છે કે, આત્માને તૃપ્તિનું સમાધાન મળતું ન હોય ત્યાં ન સંતવાપરું કુલમ્ અથવા સુખનો અભાવ હોય છે. સુખનો અભાવ થતાં તે
. संतोप एव पुरुषस्य परं निधानम् । મેળવવા માટે પ્રયત્ન કરે છે અને એ પ્રયત્નની
એટલે સંતોષ કરતા વધારે શ્રેષ્ઠ બીજું કોઈ દિશા ભૂલભરેલી હોય છે ત્યારે સુખ મેળવવાની
સુખ નથી અને માટે જ તેવું એ જ મનુષ્ય માટે આતુરતા વધી પડે છે અને એની આતુરતાની
મોટામાં મોટું નિધાન છે. આમાને સાચા સુખનો પાછળ જ અઘટિત અને અનિચ્છનીય માર્ગો મ.નવ
જ્યારે અનુલાવ થાય છે ત્યારે તે નાચી ઉઠે છે. શોધે છે. એવા ખોટા માર્ગને જ પરિણામે મનુષ્ય
એને પરમ આનંદનો આસ્વાદ મળે છે અને એ નહીં કરવા ગ્ય કાર્યો કરવા માંડે છે, અર્થાત્ એના બોન કે
બીજી કોઈ વસ્તુની અપેક્ષા રાખતો નથી. કેe!
વરસની પરિણામે બાટા જ આવે એ સ્વાભાવિક જ છે.
મહાન વિજ્ઞાનને સંશોધક પોતાના સંશોધન કાર્ય માં અને પછી એ પરિણામે ટાળવા માટે મનુષ્ય બીજ લીન થઈ જાય છે, ત્યારે તેને ભૂખ કે તરસની પગ માગ શોધે છે. અને એ પરંપરા ચાલુ થતો નવા યાદ આવતી નથી. એ પિતાના ઊંચા વિચારોમાં નવા દુઃખોનો જન્મ થાય છે. એક દુઃખ ટાળવા એટલે તલ્લીન બની જાય છે કે, પોતે જો કે જતા બીજ અનેક દુઃખે ઉત્પન્ન થાય છે અને એ
ભૂખ્યો છે એનું એને ભાન હેતું નથી. એને જ્યારે દુષ્ટચક્ર હમેશ અખંડિતરૂપે ફર્યા જ કરે છે. ત્યારે એ
ભૂખનું ભાન પણ ન હોય ત્યારે એને ભૂખની પીડા ચક્રમાંથી છૂટા થવું અશકયપ્રાય થઈ પડે એમાં શી રીતે નડે? કવિ જ્યારે પિતામાં જાગેલી પ્રતિઆશ્ચર્ય ન કહેવાય. વિચાર કરતાં એ સ્પષ્ટ જણાય ભાની ધૂનમાં હોય છે ત્યારે જ એ સુંદર કાવ્યછે કે, એ બધી અનર્થ પરંપરાના મૂળમાં સતિષનો પંક્તિઓ લખી જાય છે. એ સમયે એને ખ કે અભાવ એ જ સ્પષ્ટ જોવામાં આવે છે. સંતેષ એ તરસની ક્ષુદ્ર વેદના શી રીતે નડે ? એને આત્મા
માત્રથી મેરુ જે મહાન પર્વત ડોલી ઊઠે તો પ્રભુ જેમ દિવાસળીના બંડલોના બંડલે ખડકેલા હોય
જ્યારે જમીન ઉપર ચાલતા હશે ત્યારે તો આખી પણ પ્રયત્ન વિશેષ સિવાય તે કાંઈ સળગતી-સળગાપૃથ્વી ડાલતી જ હશેને ? ના, પ્રભુ જ્યારે જમીન વતી નથી. તેથી કઈ એમ ન જ કહી શકે કે ઉપર ચાલતા હોય છે ત્યારે તેમની શક્તિનો પરિચય દિવાસળીમાં બાળવાની શકિત નથી. બાળવાની શકિત બતાવવાની ઈચ્છા નથી હોતી. જન્માભિષેક સમયે તે છે પણ ત્યાં પ્રયત્નવિશેષ નથી. પણ પ્રભુએ મેરુપર્વતને સ્પર્શ કર્યો તે ઈન્દ્રના તેમ પ્રભુમાં અનંત શકિત હોવા છતાં તેનો સંશયને દૂર કરવા; નહીં કે બીજા કોઈ હેતુથી. ઉપયોગ વિના કારણે તેઓ કરતા જ નથી. આવા તારક મહાપુરુષો આવશ્યકતા વિના કદાપિ સૌ શ્રેષ્ઠ આ વાતને સાચી શ્રદ્ધાથી સમજી
શકિતનો ઉપગ કરે જ નહીં અને જ્યારે કરે ત્યારે તેમાં રહેલ અસત્યાંશ દૂર કરી આમહિત સાધે - તેમની ભાવના લોકહિતની જ હોય છે.
એ જ ઈચ્છા. (૧૫૬)
For Private And Personal Use Only
