________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અ મૃત
લેખક : શ્રી બાલચંદ હીરાચંદ ‘સાહિત્યચંદ્ર અમૃત શબ્દ ઘણું પ્રાચીન કાળથી સાહિત્યમાં સાથે મૃત્યુ જોડાએલ જ છે એ સ્પષ્ટ છે. મરવું કાઈવાપરવામાં આવેલું છે. અમૃતન અર્થ ધણા ભાગે ને ગમતું નથી, માટે એ આવે જ નહીં, અગર અત્યંત મધુર સ્વાદિષ્ટ પેય પદાર્થ તરીકે વપરાએલો આવવાનું જ હોય તે ધણુ મેડુ' આવે એ માટે છે અને તે પીધા પછી જીવને અમરપણું પ્રાપ્ત થાય અનેક પ્રયોગો માણસ કરે છે, વૈદ્યક અને વિજ્ઞાને છે, એવી માન્યતા છે. અમૃતથી મરેલા માસને એની પાછળ પિતાની શક્તિ ખાઈ છે, પણ પ્રશ્ન ફરી સજીવન કરી શકાય છે, એવી પણ ક૯૫ના રૂઢ જેવો ને તે જટિલ જ રહે છે. છેવટ એમાં છે અર્થાત અમૃત પીધા પછી મરણ આવતું નથી, યશ મળશે કે કેમ અને અમૃત જેવી કઈ વસ્તુ એવી માન્યતા પ્રવર્તે છે. દેવતાઓને અમૃત પીવા હાથ લાગશે કે કેમ એ પ્રશ્ન અનિષ્ણુત જ રહેવાના મળે છે અને એટલા માટે જ દેવતાઓને અજર અને જણાય છે. છેવટે મૃત્યુના અમેઘ પડદા પાછળ જરા અમર ગવામાં આવે છે, અને દેવતાઓની નગરીને ડકિયું કરી કાંણ માહિતી મળે છે કે કેમ એ માટે અમરપુરી કહેવામાં આવે છે, દેવતાઓને મરણ પણ લેકેએ. અનેક ખરાખરા પ્રયત્ન કરી જોવા, ન જ હોય એમ કઈ માનતું નથી. તેઓ ફરી જન્મ પણુ એમાં પણ પ્રશ્ન અનિશ્ચિત જ રહ્યો લાગે છે. ધારણ કરે છે એવી માન્યતા બધે જ પ્રચલિત છે.
વારંવાર આપણને અથૉત્ આત્માને વિવિધ દેવતાઓની આયુમર્યાદા લાખો કરડે નહીં પણ
છે શરીરે દ્વારા અને વિવિધ યોનિઓમાં જન્મવું પડે સાગરોપમ, પલ્યોપમ જેટલા વર્ષોની હોવાથી તેમને
છે. એવો નિર્ણય માણસે મેળવી લીધેલો જણાય છે. અમર જેવી માનવામાં આવતા ઉમે અમ જીભ અને આમ વારંવાર જન્મ એટલે વારંવાર મૃત્યુ છે. દેવ અને દાનવોના યુદ્ધમાં દાન ને ગુરુ જે
એવું કષ્ટ ચક્ર અનિવાર્ય પગે આપણે શરૂ રાખેલું શુક્રાચાર્ય તેની પાસે સંજીવની નામની વિદ્યા હતી
છે, એ વસ્તુ કબૂલ કરી લીધેલી જણાય છે. અને તેને લીધે તે મરેલા રાક્ષસને જીવિત કરતે
માણસ ઠંમેશા સ્થિતિચુસ્ત રહેવા માગે છે. હતે એવી કથા પુરાણમાં પ્રચલિત છે. એ સંજી
એને નવી સ્થિતિમાં પ્રવેશ કરવો ગમતો નથી. જેવું વની વિદ્યા પ્રાપ્ત કરવા માટે કચદેવને દેવતાઓએ મોકલેલો હતો. અને કચદેવે શુક્રાચાર્ય પાસેથી તે
ને તેવું જ હંમેશ ચાલુ રહે એવું એ ઇચ્છે છે.
એમાંથી જ જિજીવિષા જ મેલી જણાય છે. એને મળવી હતી, એવી કથા પ્રચલિત છે. એ કથામાં
મરવું ગમતું નથી અને પોતાની સ્થિતિ બદલાય અમૃતને જ સંજીવનીનું નામ આપેલું જણાય છે.
તે મોટી આપત્તિ આવી પડશે એવું લાગવાથી જ સમુદ્ર મંથન કરીને વિષ્ણુએ અમૃત મેળવ્યાની કથા
એને મરણ ઉપર દેશ છે. અમૃત જેવી કઈ વસ્તુ પણ જણાય છેએ ઉપરથી અમૃતની કથા જૂની
મળી જાય તો કેવું સારું થઈ જાય, એવું એને લાગે છે અને એનું અસ્તિત્વ મનાએલું છે, એમાં શંકા
છે. અને મૃત્યુંજય જેવી કોઈ દવા કે ચમત્કાર અને નથી. હવે અમૃત એ વસ્તુ શું છે અને શું હોઈ
મંત્ર જેવી કલ્પના કરી એ પિતાના મનને આશ્વાશકે તેને આપણે વિચાર કરીએ,
સન આપવા માગે છે. એમાંથી જ અમૃતની ઉત્પત્તિ મૃત્યુ એ મેટી સમસ્યા છે. અનંત જ્ઞાનીઓએ થએલી જણાય છે. તે સ્પષ્ટ કરી તેને ઉકેલ મેળવવાનો પ્રયત્ન કર્યો અમૃત કોને મળ્યું છે કે કેમ અને તેથી છતાં એ એવી ને એવી જ અણઉકેલાયલી જ રહી કોઈએ મૃત્યુ ઉપર વિજય મેળવ્યું છે કે કેમ એને છે. મૃત્યુ એ દેહધારીઓ માટે અનિવાર્ય છે. જન્મની વિચાર કરતાં જોવામાં આવે છે કે, અમૃતને
( ૧૭ )+૩
For Private And Personal Use Only
