________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સ્થા ૫ ના
લેખક : શ્રી ખાલચંદ હીરાચંદ “ સાહિત્યચંદ્ર છે
કાઇ પણ વસ્તુની સાચી ઓળખાણુ મેળવવા માટે જૈન શાસ્ત્રકારએ ચાર નિક્ષેપની જના કરી છે. નામ, આકૃતિ, દ્રવ્ય તે ભાવઅે ચાર નિક્ષેપે છે. અહીં આપણે સ્થાપના નામક નિક્ષેપ માટે થે। ુવિવેચન કરીશું.
કાપ વિચારક જ્ઞાતીને જ્યારે કાઇ ઘટના તેવામાં આવે છે ત્યારે તેની ભાવનાએ ઉત્તેજિત થાય છે અને એ ઘટનાના સાક્ષાત્કાર બીન આપણા સહધર્મીઐાતે પશુ થાય તે માટે તે ભાવનાને શબ્દનું રૂપ આપી એકાદ નિબંધ, પ્રબંધ કે કાવ્યમાં તે ગૂંથી લે છે, અને ઍમ કરીએ ઘટનાને તે શબ્દથી મૂત્યુ સ્વરૂપ આપે છે. કવિઝ્મા પોતાની શૈલીથી માલ કારિક શબ્દરચના કરી, વાચકના હૃદયમાં મનેાદુર સવેદના ઉત્પન્ન કરી વાચકનું હૃદય જીતી લે છે. તેમજ જ્યારે જ્ઞાનીતે મનમાં અમુક ભાવના જાગૃત થાય છે ત્યારે તે તેના પણ અનુભવ બીએને સુલભ કરી અપવા માટે સાક્ષાત એ ભાવનાતે તાદારી શબ્દમાં ગૂંથી એક સુંદર ભાવનાને મહેલ વાચકના હૃદયમાં ઊભા કરે છે. એવા પ્રબધા કાવ્યો. વાચક કુ શ્રોતાઓને પ્રસન્ન કરે છે, સાથે છે, રડાવે છે, મુગ્ધ કરે છે, વિત કરે છે અને એવી એવી અનેક રસયુક્ત ભાવનાગાને નગૃત પ્રેરે છે. તિહાસ, થા, શાસ્ત્ર કે બીજા ગમે તે વિષ્યમાં તેના નિષ્ણાત શબ્દાના મહેલે ચગ્યે જ નય છે અને એવા સહેલા સંભળનારી અને મનની માંખે ોનારતે પોતાના જીવનમાં માર્ગદર્શક અને ઉષા થઈ હું છે, ભગવાન ગૌતમ ગજ્જુર મહારાન જેવા જ્ઞાનસ્વરૂપ મહાન પુરુષે પ્રભુ મહાવીરના ઉચ્ચરેલા ગળ્યું જ પદેમાંથી અદ્ભૂત એવી ગ્રંથસપત્તિ નિર્માણ કરી જગત આગળ આત્માની ભૂખ અને શાંત ર નાના અખંડત નિર્દેશ નિર્માણ કરેલા એવી એ રા પ્રપેયની કૃતિ એ સ્થાન
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પશુ સાક્ષાત્ પ્રભુદર્શન કરાવી રાકી છે અને અનંત આત્માને મુક્તિપુરીને નિવાસ સુલભ કરી આપ્યા છે. વિચારેયનો શબ્દરૂપમાં સ્થાપનાના એ કેવા હિંમા છે! એવી શબ્દરૂપે સ્થાપનાના શબ્દ બ્રહ્મને અમારા કૅટિશ: નમન હૈ.
પૂર્વોકત શબ્દા રસની સુંદરતા, અલકારની દિવ્યતા અને સમુચિત શબ્દોની મૃદુ કલિથી એટલું તા માદક, પાકક અને આત્માને પરમાત્મા કે પદ્મા સમુધ્ન કરવામાં સમય હોય છે કે, ગમે તેવા હીન કૃતિવાળા અને હતભાગી માનવા પણુ તેમાં મેળ બની પોતાને જન્મ સફળ કરી ગા છે. એ શબ્દબ્રહ્મ દિવ્ય વલ્લી છે. તેના સેવનથી આત્માના અનેક જાતના લવીંગ દૂર થાય છે. જેમ એ શબ્દ એક ઉજવલ કાર્યસાધક સ્થાપના છે તેમ મીજી પણુ કાં સાધક સ્થાપના આપણે લલિતકલામાં એક શકીએ છીએ.
ચિત્રકાર પોતાની પીંછી અને રંગની મદદથી પેાતે જોએલ દિવ્ય દર્શનને સાકાર બનાવી શકે છે પાતાની પ્રતિભાદ્રારા એ પ્રેક્ષકને અનુપમ શક્તિને આવિષ્કાર નૃત કરી શકે છે. સાધકનું ધ્યાન સ્થિર કરી ચૈતન્યમય આત્માને પણ જાણે જડ હોય તેમ ગિત કરી ધ્યાનમગ્ન કરી મૂકે છે. એ સ્થિરતા સાધકને પરમપક સુધી લઇ જવા સપ્ત કરી શકે હ. પૂર્વે થઈ ગયેલા અને પોતાની અનુપમ સાધનાને રીવે જગતમાં પ્રસિદ્ધ જ્ઞાનીએ!ના મનના તાળા લેનારા મહેતાની પ્રતિમા અને તેમની સાધનાની કાર્યને સાક્ષાત્ પ્રગટ કરવાનું કાર્ય ચિત્રકાર પોતાની પીછાતી સહાયથી ભી શકે છે. કિંવની પેઠે ચિત્રકાર પશુ એકતાનતાનું દિવ્ય દાન મેળવી કલાની સા પી. સ્મૃતિત આત્મજ્ઞાન પ્રગટ કરે છે. નેક વિષ મુનિ અને ભકત જન ચગી સાકાર કરી તેમના
For Private And Personal Use Only
