________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૨ જે. ]
ઉપાધ્યાય ધર્મસાગરગથિની જીવનરેખા.
૩૯
૩૨ દાંત બે એઠવડે શોભે એમ કહી બીજી બે ગાથા અપાઈ છે અને અંતમાં ઉપસંહારરૂપે બે ગાથા છે, આમ એકંદર ૩૬ ગાથાઓ છે, એમ એક સ્થળે ઉલ્લેખ છે.
ઉદિયમયઉસ્તુતકર્તાએ પોતે આ નામ પહેલી ગાથામાં આપ્યું છે. જઈશુમરહદીમાં ૧૮ ગાથામાં આ નાનકડી કૃતિ રચાઈ છે, ૧૮મી ગાથામાં “ ચામુંડિઅમયઉસુર” (. ચામુહિકમતેવ) એવું આનું નામાંતર અપાયું છે. ચાર પ્રકારના ઉત્સવની અહીં વાત છે. ન્યૂન-ક્રિયા, અધિક-ક્રિયા, અયથાસ્થાન-નયા અને અયથાર્થકથન, આ કૃતિ સંસ્કૃત અચૂરિ સહિત આગોદય સમિતિ તરફથી મંથક « તરીકે છે. સ. ૧૯૨૭માં પ્રસિદ્ધ કરાઈ છે, એ બાબત આપણે ઉપર નોંધી ગયા છીએ. આથી હું અહી એ ઉમેરું છું કે આ પાઈય કૃતિને નીચે મુજબના નામે પણ ઓળખાવાય છે – ' ઉસૂત્રખંડન, ઉપદેધાટનકુલક, ઔષ્ટ્રિકમસૂત્રદ્ધાટનકુલક,
પ્ર. ૫. મ.(પૃ. ૧૧)માં તેમજ જિનરત્નકેશમાં આ કૃતિ વિ. સં. ૧૬૧૭ માં રચાયાનો ઉલ્લેખ છે, પરંતુ મૂળ કૃતિમાં તે રચનાવર્ષને નિર્દેશ નથી.
ઉપર્યુક્ત જયસોમના શિષ્ય ગુણવિનયે આ ઉત્સવ–ખંડનના પ્રત્યુતર પે ઉત્સગોદધાટનકલક નવાનગરમાં વિ. સં. ૧૬૬૫માં રહ્યું છે એમ જે. સા. સં. છે. (પૃ. ૫૯૦ ) માં ઉલ્લેખ છે, પરંતુ આની પ્રશસ્તિ વિચારતાં ગુરુવિનવે ધર્મસાગર ઉપાધ્યાયે રચેલા ઉત્સાઇક્નકુલકના ખંડનરૂપે ઉર્દૂ ધન-કુલકનંદન નવ્યનગરમાં વિ સં. ૧૬૬૫ માં રચ્યું છે, એમ જાણી શકાય છે.'
બ્રિકમસૂત્રદીપિકા-શું આ કૃતિ તે ઉદ્રિયમયઉસુ (સં. ઓષ્ટિકમહેસૂત્ર)થી ભિન્ન છે? આ નામ વિચારતાં તે એ કઈ વતિ હોય એમ લાગે છે. આ ઍકિમતોત્સવદીપિકાને અંગે જૈ. સા. સં. ઇ.(૧. ૫૮૨)માં એ ઉલેખ છે કે 'ખરતર ' ગછના ખંડનરૂપે આ કૃતિ વિ. સં. ૧૬૧૭માં રાઈ છે અને એના કર્તા ધર્મ સાગરે પિતાને હીરવિજયસૂરિના શિષ્ય તરીકે ઓળખાવે છે. જૈન ગ્રંથાવલી ૫. ૧૫૮) પ્રમાણે ઓષ્ટિકમતોત્રસૂદીપિકા વિ. સં. ૧૬૧૭માં રચાયેલી છે અને એ ૭૧૬ લેક જેવડી છે, જયારે ઓષ્ટ્રિકમતસૂત્રોદ્ઘાટનકુલક ૨૨ માથાનું છે (નહી કે ૧૮).
ક૫કિરણાવલી-આ પેજસવણાકપ ઉપરની ધાં સંસ્કૃતમાં વિ. સં. ૧૯૨૮ માં ( રાધનપુરમાં રચાયેલી વૃત્તિ છે, અને એ જૈન સામાનંદ સભા તરફથી મુનિ રામ( હવે સરિ )વિજયજીની પ્રસ્તાવનાપૂર્વક ઇ. સ. ૧૯૨૨ માં છપરાઇ છે.
આ વૃત્તિમાંની કેટલીક બાબતે વાસ્તવિક નથી એમ વિનવિજયગણિએ વિ. સં. ૧૬૯૬ માં રચેલી સુબોધકામાં કહ્યું છે. આ સુબાધિકાના સંપાદક આગદ્ધારકે આને અંગે સંરકૃતમાં ટિપ્પણો આપ્યાં છે અને કેટલેક સ્થળે ધર્મ સામણિના વક્તવ્યનું સમર્થન કર્યું છે તે કોઈ કોઈ સ્થળે એમની વાત સમુચિત નથી એમ પણ કહ્યું છે.
૧ આ ઉપરથી એમ લાગે છે કે ઉત્સવોદ્દઘટનકુલક એ ઉદિયમયઉસ્યુત્તનું નામાંતર છે.
For Private And Personal Use Only
