________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૩-૪ ]
જૈન ધર્મ સ્વતંત્ર ને પ્રાચીન ધર્મ છે
દર્શનમાં નથી કરવામાં આવ્યું. જેને જીવન્ય પ્રાણીઓને ઇન્દ્રિયની સંખ્યા (number of sense organs ) પ્રમાણે વિભાગ પાડે છે. એકેન્દ્રિય પ્રાણીઓથી માંડીને પંચેન્દ્રિય પ્રાણીઓ સુધીનું વર્ગીકરણ જૈન ગ્રન્થમાં છે. એકદ્રિય ને વિચાર જૈન દર્શનની એક વિશિષ્ટતા છે, એકેન્દ્રિય જીવોને માત્ર પશેન્દ્રિય જ હોય છે. નાના છોડવા એટલે કે રોપાઓ એકેન્દ્રિય જીવે છે. રોપમાં જીવે છે. એ માન્યતા ભારતના દરેક દર્શનમ છે, પણ જેનોએ એ માન્યતાને જે વિકાસ કર્યો છે તે જે સિવાય ઈતર દર્શનમાં નથી. જેને કહે છે કે કેટલાક રોપામાં અનેક જીવાત્માએ હોય છે અને તે બધા જીવાત્માઓ શ્વાસોશ્વાસ તથા પિષણ આહારનું કામ ભેગું કરે છે.
જૈન દર્શન (૮) કમપુદ્ગલને સિદ્ધાન્ત અને (૬) લેયાને સિદ્ધાન્ત જૈનેના ખાસ બે સિદ્ધાન્ત છે.
૫. જૈન નીતિશાચ, જેન નીતિશાસ્ત્રનું ધ્યેય નિર્વાણ એટલે મોક્ષ છે. નિર્વાણુ સાધન સમ્યગ જ્ઞાન, સમ્યગુ દર્શન, સમ્યફ ચારિત્ર છે, એ ત્રણને ત્રિરન (Three jewels) કહેવાય છે.
આ ત્રિરત્ન પિતામાં પ્રકટ કરવા માટે જૈન ગ્રન્થમાં “પંચ વતે” બતાવ્યા છે, (1) અહિંસા, (૨) સત્ય, (૩) અસ્તેય, (૪) બ્રહ્મચર્ય, (૫) અપરિગ્રહ. આ આચારના નિયમો છે, બૌદ્ધ અને બ્રાહ્મણોના પાંચ વતમાં શૌચ આવે છે, જ્યારે અહીં
અપરિગ્રહ ” નો ઉપદેશ છે. જૈન સાધુઓએ આ વ્રતો અક્ષરશઃ સંપૂર્ણ રીતે પાલન કરવાના છે, માટે તેમને માટે આ પાંચ મહાવ્રત છે. જેન ગૃહસ્થોએ આ પાંચ વત મર્યાતિ રીતે શરૂ કરીને ધીરે ધીરે વધારતા જવાના છે, માટે ગૃહસ્થો માટે આ બતે અણુવ્રત છે. . આ ઉપરાંત માત્ર શ્રાવકે માટે ત્રણ ગુણવ્રત ને ૪ શિક્ષાવત પણ છે. હારિક
ને ઊંઘોવાણ શબ્દો ધણા જૈનેતર ભાઇઓ જાણતા હશે. એ બે શિક્ષા (disciplinary vows ) છે. સામાયિકને અર્થ સ્થિર આસને બેસી ૪૮ મિનિટ સુધી પવિત્ર વસ્તુઓનું ધ્યાન ધરવું, અને તે સમયે તમામ પાપકર્મો ત્યજી દેવાં. પં પવાસ એટલે શુકલ પક્ષની અષ્ટમી, ચતુર્દશી અથવા પૂર્ણિમાને દિન, મહિનામાં એક વાર પણ જેને સાધુની જેમ રહેવું.
ગૃહસ્થાને સંન્યાસ લેવાની ફરજ પાડ્યા વિના સાધુ જીવન(monastie life નું પુણ્ય અને પવિત્રતાને લાભ સહેલાઈથી મળી શકે, એવી આ એક યોજના છે. બીજા ધર્મમાં અકસ્થાનું જીવન સંન્યાસીના friends કે patrons જેવું છે, જ્યારે જૈન ધર્મમાં ગૃહસ્થ ને સંન્યાસી બને એક જ પંચ વ્રત પાળે છે, એટલે જૈન ગૃહસ્થ જૈન સાધુએથી જુદા-તદ્દન જુદી ભૂમિકા ઉપર હોય તેવા લાગતાં નથી. હિન્દુઓમાં વાનપ્રસ્થાશ્રમ હતો ત્યારે અને હાલ પણ ગૃહસ્થ સંન્યાસીથી જૂદા પડી જાય છે, તેવું જેમાં ન હતું. આ કારણસર જૈનોને સુધારા કરવાની જરૂર ન જણાઈ ને બે હજાર
For Private And Personal Use Only
