________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
થી ન ધર્મ પ્રકાર
મા, મારી જનને નેડ શાય નહિં હતાં . લાંબો સમય ટકી ન શકશે. ફરી વખત શ્રીપાળની સજજનતાથી સ્નેહના તુટેલ તંતુઓનું અનુસંધાન થયું અને એ કેનેડ લંબાયો તે પણ ધવલશેડની દુનતાથી–રમાં અને રામા ( લક્ષ્મી અને સ્ત્રીઓ ) ના લેભથી એ કૃત્રિમ ને આખરે નિષ્ફળ નીવડ્યો. અર્થાત્ કાયમ ભલું કરનારનું બુરું ચિંતવ્યું. પરિણામે શ્રીપાળને મારવા જતાં પિતાનું જ મૃત્યુ થયું.
સત્પષના કોપની સરખામણી અત્ર દુર્જનના કનેહની સાથે કરી છે તેથી આપણે દુર્જનના સનેહનું ન હોવાપણું હોય તો ચિરકાળ ન ટકવાપણું, કદી ચિરકાળ ટકે તો ફળ રહિત હોવાપણું જોઈ ગયા છીએ. એ પ્રમાણે સત્યુપોને કેપ પ્રાય: હેતે જ નથી. શાંતતા એ પુરુષનું મુખ્ય લક્ષણ હોય છે. સર્વ જગજંતુઓ ઉપર ક્ષમાભાવ રાખે એ પુરુષને ખાસ કર્તવ્યરૂપ હોય છે. અપકારી ઉપર પણ ઉપકાર કરવાનું લક્ષ, સપુરુષને સદાકાળ વર્તતું હોય છે ત્યાં પછી કોપને સ્થાન જ ક્યાંથી મળી શકે ? ચંડકૌશિકે પ્રભુ વીરને ઉગ્ર કોધથી ડંશ માર્યો, છતાં પ્રભુએ તે ક્ષમા અને અપૂર્વ શાન્તિથી તેને બોધવાક્યો સુણાવી તેને ઉદ્ધાર કર્યો. આ પ્રમાણે પુરુષને કપ ચાય જ નહીં. કદી સંજોગાનુસાર થઈ જાય તો ચિરકાળ ટકે નહિ. જેમ શ્રી પ્રસન્નચંદ્ર રાજર્ષિએ પિતાના બાળ રાજપુત્રને પીડતા એવા મંત્રીઓ ઉપર માત્ર મનથી ક્રોધ કર્યો, પણ તે કોધ ક્ષણસ્થાયી નીવડ્યો અર્થાત્ બીજી જ પળે પરિણામ પલટાઈ ગયા. કદી સપુરુષનો કેપ ટકે તો પણ તેનું માથું ફળ ન જ મળે. જો કોપનું ફળ પ્રગટે તે તેને યથાર્થ પુરુષ ન જ કહી શકાય. જેમ શ્રી વાલી મુનિએ અષ્ટાપદ પર્વતને ઉખેડી, સમુદ્રમાં ફેંકી દેવાના અવિચારી કાર્યથી રાવણને દંડ દેવા વિચાર કર્યો, પરિણામે તેમણે ડુંગરને ચરણથી દબાવ્યા, રાવણ ઉપર અગણિત ભાર આવી પડ્યો અને તેથી રાવણ રડવા લાગ્યા. બસ, તુરતજ શ્રી વાલી મુનિએ તેને મુક્ત કરી દીધો. એટલું જ નહિં પણ તેમના મનમાં કોપને અંશ પણ રહ્યા નહિં. આટલું કરવું પડ્યું તે પણ ન-છૂટકે અને મહાન તીર્થના રક્ષણાર્થે જ. - આ ઉપરથી એ ઉત્તમ બોધ નીકળી શકે છે કે પુરુષને કોપ હેય નહિં અને હોય તો નિષ્ફળ હોય; તેમજ દુર્જનની મૈત્રી થાય નહિં અને થાય તે પણ તે વ્યર્થ હોય. શ્રી યશોવિજયજી ઉપાધ્યાય કહે છે કે
ન હોયે હોય તે ચીર નહિં. ચીર રહે તે ફળ છે રે સજજન ધ તે એહ. જે દુર્જન નેહે રે.
રાજપાળ મગનલાલ વોરા
For Private And Personal Use Only
