________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
M) છે
3 3 1 3 વાદ
, એ છે કે તે સત્પરુપને કેપ કેવો હોય ? દાર્જનની મૈત્રી જે હોય
દુર્જનને પ્રાય: નેહ હોય જ નહિ તેમ પુરુષને પ્રાયઃ કેપ હાય જ નહિ. કદી દુર્જનને નેડ થાય તે પણ તે લાંબો સમય રહે નહીં તેમ સજન કોપ પણ લાંબો સમય ટકે નહિં. કદાચ દુર્જનને નેહ ચિરકાળ રહે તે પણ તે ફળે નહિં. અર્થાત સનેહનાં જે મીઠાં ફળે, તે તે તેનાથી પ્રાપ્ત ન જ થાય. તેવી જ રીતે કદી પુરુષને કેપ લાંબો સમય રહ્યો હોય તે પણ તેનું ફળ-કંધના જે ઉગ્ર અને કટુ ફળો છે તે તે સજજનના કોપથી ન જ નીપજે. આ પ્રમાણે સપુરુષનો કોપ, દુર્જનની મૈત્રી સદશ, સુભાષિતકારોએ વર્ણવેલ છે તે યથાર્થ જણાય છે. તેને આપણે સહજ વિસ્તારથી જોઈએ.
નીચની સામાન્ય વ્યાખ્યા એવી થઈ શકે કે-જેઓ નીચ-હલકા કર્યો કરનાર હોય, નીચા વિચારે ધરાવનાર હોય, નીચું જીવન જીવનાર હોય તેઓ નીચ ગણાય છે. બીજા શબ્દોમાં તેને ખળ યાને દુર્જનના નામથી પણ સંબોધવામાં આવે છે. આવા માણસોને પ્રથમ તે કોઈની સાથે અને થતો જ નથી, કારણ કે તેવાઓનાં હૃદયમાં સ્વાર્થભાવની અતિ માત્રા હેવાથી, નિસ્વાર્થ નેહને ત્યાં સ્થાન જ નથી હોતું. સ્વાથી સનેહને યથાર્થ સનેહ કહી શકાય જ નહિ, તેથી જે કદાચ તેવાઓને સનેહ જણાય તેનું કારણ એમ જ જાણવું કે-આ નેહના મૂળમાં સ્વાર્થનું મિશ્રણ જરૂર સિંચાયેલ હોવું જોઈએ, તેવા લેને એ નેહ પણ કાયમ ટકતા નથી, કારણ કે-જે સૌજન્યતા, ઐક્યતા, વિગેરે ગુણે નેહના નિભાવ માટે હોવા જોઈએ તેને તો ત્યાં સદંતર અભાવ જ વર્તતે હોય છે. પછી તેવો નેહ ક્યાં સુધી ટકી શકે ? કદાચ સંજોગવશ તે સ્નેહ લાંબો સમય રહ્યો હોય તે પણ તે નિષ્ફળ નીવડે છે. અર્થાત નેહ વૃક્ષના જે મિષ્ટ ફળો-ઉદારતા, એકતા, સમર્પણ, અનન્ય ભ્રાતૃભાવ ઇત્યાદિ છે તે ત્યાં હોતા નથી. ફળ વિનાના વૃક્ષને કેણ સેવે ? બસ, દુર્જનને સનેહ હેય નહિં અને હોય તે વ્યર્થ હોય એ અત્ર જાણી શકાય છે.
લકમીવંત ધવલશેઠ શ્રીપાળકુમાર સાથે સ્નેહ કરવા ઇચ્છતા ન હતા, પણ સંજોગે તેમ કરવા તેમને પ્રેર્યા, પણ દુર્જનને સનેડ લાંબો સમય ક્યાંથી ટકી શકે ? તક મળતાં જ તેણે શ્રીપાલને દુ:ખમાં નાખવા પ્રયત્ન ક્યો. આ
For Private And Personal Use Only
