________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પુખ્તવ્યમાં ઉત્સાહ,
૧૭
મુશ્કેલી ભરેલાં સત્કાર્યો કરવાનું માનસિક ખળ અપી તે તરફ પ્રયાણ કરવાની પ્રેરણા કરે છે.
કાર્યની શરૂઆતમાં, મધ્યભાગમાં અને છેવટે કાર્યના છેડા પર્યંત જે મનના ઉત્સાહ તેવા ને તેવા કાયમ રહે છે, તેની સાથે “આ કાર્ય તે અવશ્ય હું કરીશ” આવા પ્રકારના મજમુત માનસિક નિશ્ચય હાય છે તેા પછી કાર્યની અટકાયત કરનાર આડખીલીએ ગમે તેટલી આવે અને વિઘ્ના પણ ગમે તેવાં મજબુત આવે પણ ઉત્સાહ અને દ્રઢ નિશ્ચયની સામે તે વિઘ્ના બળહીન થઈ દીનની માફક એક ક્ષણમાં નષ્ટ થઈ જાય છે અને ઉભી થયેલી આડખીલીઓ દૂર થઈ જતાં કત્ત વ્ય સુખે સુખે સાધી શકાય છે.
જ્યાં સુધી કવ્ય ખજાવવાની ઇચ્છા પ્રમળ થઇ નથી, મનમાં પણ કેટલાએક સકલ્પ વિકલ્પે થયા કરે છે, દુર્બળતા સેવાતી હોય છે ત્યાં સુધી ચારે તરફથી વિઘ્ન આવવા માંડે છે અને પ્રખળતાથી કર્ત્તવ્ય ખજાવતાં અટકાયત કરે છે; પણ જ્યારે માણુસના હૃદયમંદિરમાં ઉત્સાહ અને દ્રઢ નિશ્ચય એ બે વસ્તુનુ મળ પ્રદીપ્ત થાય છે, અને શિથિલતા-દુર્ગંળતા-મંદરૂચ વગેરે દૂર ભાગી જાય છે ત્યારે વિઘ્ના એક ક્ષણભર ટકી શકતા નથી તેા પછી કાર્ય ને અટકાયત કરવાની તે વાતજ શી કરવી ? અર્થાત્ માણુસ ૬×ળ મની જાય છે તે વિઘ્ના જોર કરી જાય છે પણ સબળ અને છે તે વિઘ્ના કઇ કરી શકતા નથી.
ઉપર્યુ ક્ત વિષયમાં ઉત્સાહના અનુપમ સામર્થ્ય નુ વણું ન કરવામાં આવ્યું છે. સકલ્પવ્રુત્તિના તરંગ રૂપી સકલ્પને ચિત્તભૂમિકામાંથી ઉત્પન્ન થતા વિકલ્પ જો હરાવે છે તે મનુષ્ય ગમે તેવા શુશીલ, કર્તાને જાણનારા તથા નિર્મળ ચિત્તવૃત્તિવાળા હાય તે પણ તે કર્તવ્યમાં સ્થિર રહી શકતા નથી, સકલ્પ જો વિકલ્પને જીતી લે છે તેજ તે શુદ્ધ ચિત્તવૃતિની સાથે રહીને કત્તવ્ય બજાવવામાં ઉદ્યત થાય છે, પરંતુ એ પ્રકારના વિકલ્પાને હરાવીને ચિત્તવૃત્તિ તથા સકલ્પશકિતને વિજય કરાવવા માટે મનુષ્યમાં કેટલાક આંતરગુણાની આવશ્યકતા છે.
ઉત્સાહ એજ ખરૂ મળ છે. ઉત્સાહથી બીજી મેઢુ મળ એક પણ નથી. ઉત્સાહવાળા લેાકેાને કશું પણ દુર્લભ નથી. ઐહિક કર્તવ્યા મજાવવામાં ઉત્સાહ મનુષ્યને વિશેષ ખળ અપે છે અને તેથી ઉલટુ મનની નિળતાથી નિરાશા પ્રાપ્ત થવાને લીધે ક વ્યપથમાં વિચરતા મનુષ્ય પણ પથચુત થઇ જાય છે. આ પ્રમાણે જયારે ક બ્યપથમાં વિચરતાં મધ્યમાં કાંઈ આકસ્મિક વિઘ્ન આવી નડે છે ત્યારે અલ્પ સંકલ્પબળવાળાં મનુષ્યા નિરાશ થાય છે પરંતુ ઉત્સાહી માણસેા એવાં વિઘ્ન ઉપસ્થિત થતાં પેાતાના મનને સમાધીને કહે છે કે શીઘ્ર ઉઠે, નિશ્ચિત કરેલાં કાર્ય
For Private And Personal Use Only
