________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૈજ્ઞાનિક પર વિચાર
તપાસી જવાની ઘણીવાર જરૂર પડે છે અને વિચારતાં કેટલીકવાર આપણને આ પણ વિચારે ફેરવવાના પ્રસંગો પણ મળે છે, તેમ ખાસ કરીને દરેક ચર્ચા ઉપસ્થિત કરનારે એટલું તે લક્ષ્યમાં રાવું જ જોઈએ કે તે પિતાને અતિપ્રાય લોકપર ઠસાવવા ચર્ચા ઉપસ્થિત કર્યો નથી, પરંતુ સત્ય શોધી કાઢવા અને દીર્થ દૃષ્ટિથી કમતિ-દેશહિતના સવાલ ચર્ચવા માટે નવા મુદ્દાઓ ઉભા કરે છે, જનાની ચર્ચા કરે છે અને તે કાર્યમાં પિતાની વિચારણશક્તિને ફાળે આપે છે. પિતાના વિચારો ફેરવી ન શકાય એક્ દઢ માનીનતાપૂર્વક જે ચર્ચા શરૂ કરે છે, અન્યના વિચારે શોધી–તારવી શકતું નથી, અન્યના અભિપ્રાય વિચારવાને પિતે બંધાયેલા નથી એમ માને છે અને વન્યના વિચારમાં કાંઈ દમ હોઈ શકે જ નહિ એવું ધારીને ચાલે છે તે ચર્ચા કરવા–ચર્ચા ઉપસ્થિત કરવામાં કે નિર્ણચે બાંધવામાં તદ્દન નકામે છે. એટલું જ નહિ પણ કેટલીકવાર તે સમાજમાં એ કચવાટ ઉત્પન્ન કરે છે કે એથી સમાજ કાંઈક કાગળ વધવાને બદલે પાછો હઠે છે. આથી પોતાના વિચારો કેમપર યેન કેન પ્રવેણુ ઠસાવવાના વિચારથી ચર્ચાન થવી જોઈએ પણ સત્ય શોધી કાઢી તે દ્વારા કેમ અને ધર્મની પ્રગતિ કરવાના શુદ્ધ વિચારથી ચર્ચાનું કામ હાથ ધરવું જોઈએ. આવી રીતે સત્યશોધન બુદ્ધિ અને સરલતા એ ચર્ચા કરનારને આભુષણરૂપ થાય છે. સમાજમાં ચર્ચા કરનારના સરલ સ્વભાવ માટે કિંમત અંકાય છે અને મમતી-રાગ્રહીપનો એક વખત તેનામાં અભાવ છે એ ખ્યાલ થવાથી તેના ચર્ચાના સ્થિત કરેલા વિષયે તરફ લોકેનું લફય ખેંચાય છે. વાસ્તવિક રીતે વિચારીએ તે કોઈપણ કામનુષ્ય પિતાના વિચારો સર્વવ્યાપી કે ખલના વગરના છે એ કહેવાનો દાવો કરી શકે જ નહિ. વિશેષ બુદ્ધિભવશાળી હોય તો તે વધારેમ વધારે એટલોજ દાવ કરી શકે કે તેના વિચારે ખાસ ધ્યાન પર લેવા ગ્ય છે અને એવા બુદ્ધિસામ્રાજ્યવાળાના વિચારે યોગ્ય ભાષામાં બતાવાયેલા હોય તે ર સમાજ તે પર લક્ષ્ય આપે જ છે; પરંતુ પિતે બતાવેલા વિચાર સત્ય છે, તે ફેરફાર હોઈ શકે જ નહિ, અને તેથી ઉલટા વિચાર કરનાર મૂર્ખ, અજ્ઞાની, તુચ્છ આગ્રહી છે એ દેવે કરીને ચર્ચા ઉત્પન્ન કરવી એ નુકશાનકારક છે એમ અનુરવથી જણાયું છે.
સમાજ કે ધર્મના વિષયની ચર્ચા ઉત્પન્ન કરતી વખતે બનતા સુધી કોઈ અંગત ટીકા કે દાખલા ન લેવા એ ક્યારે ઈષ્ટ છે. સંગીત ચર્ચાએકંદરે નુકશાનમાં જ પરિણમે છે, તેથી ચર્ચા સામાન્ય વિષયનીજ ચલાવવાથી સમાજસેવા બરાબર થઈ શકે તેમ છે, એમ આપણી કેમ પરિસ્થિતિ જોતાં જણાય છે. કેટલાક સવાલ એવા આવી જાય છે કે તે અંગત રસ ઉત્પન્ન કરે તેવાજ હોય છે, તે પ્રસંગે
For Private And Personal Use Only
