Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
| જૈન ધર્મ પ્રકાશ,
પુસ્તક ૩૩ મું.
સંવત ૧૯૭૩ ના ચિત્રથી સંવત ૧૯૭૪ ના ફાગણ સુધી અંક ૧થી ૧૨.
વાર્ષિક અનુક્રમણિકા..
લેખક
)
વિષય. ૧ પધાત્મક લેખ. (૧૭)
૧ શ્રી સિમંધર જિન સ્તવન. સંસ્કૃત. શ્રી જિનસુંદરસૂરિકૃત, ૨ સ્વપ્ન સમ સંસાર.
રત્નસિંહ દુમરાકર. ૩ મનને શિક્ષા. ૪ કાળ-મહિમા. ૫ જીવોપદેશ. કવિત.
અમીચંદ કરશનજી શેઠ ૬. સ્વગુણ વિના હિનતા.
રત્નસિંહ દુમરાકર. ૭ જરા વન સંવાદ, ૮ કક્કા બત્રીશી.
જેનત મુનિકૃત પ્રાચીન ૯ ચેલાના ફુલડાં. (અર્થ યુક્ત હરીયાળી).. - પ્રાચીન. ૧૦ પુદગલની રચના વિષે લાવણી. અમીચંદ કરશનજી શેઠ. ૧૧ બેધદાયક અક. દુર્લભજી ગુલાબચંદ મહેતા. ૧૨ હિતોપદેશ-સત્સંગ.
મહુમ દિલખુશ. ૧૩ જ્ઞાનીને સુખ. ૧૪ મન અને માયા. ૧૫ સમીકી સૂક્તરત્નાવલી. શામજી હેમચંદ માસ્તર. ૧૬ વૈરાગ્યત્પાદક પધ. (બે). * પ્રાચીન.
૧૬. ૧૬૩ ૧૮ ૧૯૨ ૨૨૫ ૨૫૫ ૨૫૭ ૨૫૮ ૩૪૯
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૪ નૈતિક લેખે (૧૨)
૧૭ શુદ્ધ મુનિરાજ સ્વરૂપ, સ્ કથાનુંચાગના લેખે. ( ૨ )
૧ બુદ્ધિ સ્વરૂપ, ( ચાર પ્રકારની બુદ્ધિ ઉપર દષ્ટાંતા ) ૨. સુમિત્ર ચરિત્ર ભાષાંતર.
૩ ધાર્મિક લેખે (૩)
૧ શ્રી સિમંધર સ્વામીના સ ંસ્કૃત સ્તવનને સારાંશ ( મુ. ૩. વિ. ) ४ ૨ હિતશિક્ષાના રાસનું રહુંસ્ય, ૧૮-૫૮-૮૫-૧૧૬-૧૫૪-૨૪૩-૨૭૯-૩૭૫ ૩ પ્રશમરતિ પ્રકરણ ( મૂળ અર્થી-વિવેચન ચુક્ત. ) સન્મિત્ર કપૂરવિજયજી. ૩૪-૬૭-૮-૧૩૦ ૧૬૬-૧૯૫-૨૨૪
૧ વૈજ્ઞાનિક ચર્ચોપર વિચારી. સ્ મિત્રતા.
૩ સમાજસેવા–સેનીટેરીયમ, ૪ મૂર્ખ શતક ષવંશિકા સાથે
૫ નમૃતાથી ખેલવુ,
≠ સુસંપ કુસંપ વિષે બેધ,
૭ પરસ્ત્રી ગમન ( વ્યભિચાર ) ૮ બ્રહ્મચર્ય.
૯ અડીના વખતે ઉપયોગી થાય તેજ ૧૦ સ્વધમી ખંધુએ ને મ્હેનેાને શી ૧૧ ખાળલગ્ન અને વિધવા ૧૨ વિધવાઓનાં ધર્મ ( ક બ્ય ) ૫ ઉપદેશાત્મક લેખે, (૧૯) ૧ સાર શાસ્ત્ર શિક્ષા સગ્રહ ૨ બ્રહ્મચર્ચ્યાદિ ચાર આશ્રમેાના વિવેક ૩ શાંતવચનામૃત.
શ્રીમદ્યશવિજયજી,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮૧-૨૧૬-૨૪૯-૨૭૪-૩૬૫.
( મૈક્તિક ) નંદલાલ વનેચંદ દફ્તરી,
( મૈક્તિક ) (પ્રાચીન) મુ. કે. વિ. )
,,
23
મર્હુમ દિલખુશ. નંદલાલ વનેચ ંદ દફ્તરી. મિત્ર સાચા. ( મુ. ક. વિ. ) રીતે મદદ કરવી ? નંદલાલ વનેચંદ દફ્તરો.
27
( મુ. ક. વિ. )
૧૧-૪૪૭૭
ر
For Private And Personal Use Only
'
૪ સુમેધ વ્યાખ્ખાન
અમીચ'દ કરશનજી શેઠ.
૫ સ્વદય એ પર લખી રાખવા ચેાગ્ય બેધ વચનેા ( મુ. ૭, વિ.)
૬ જિનમંદિરમાં દેવદર્શને આવનારને નમ્ર સૂચના ૭ કોય.
૮ તત્વ જિજ્ઞાસુ જનને એ એલ.
← શ્રાવક,
""
નંદલાલ વનેચંદ દફ્તરી.
૩૫૦
૧૧૦-૧૪૮
૨૦૫૨૩૭
( મુ. કે. વિ. ) નંદલાલ લલુભાઈ વકીલ..
૨
૬૭
૨૩૬
૨૦૧
૨૬૮
૨૭૨
૩૫૩
૩પ૩
૩૫.
૩૫૬
૪૧
७४
૭૫
૯૦
૧૦૫
૧૦૭
૧૦૮
૧૩૬
૧૩૯
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૭૨
૧૦ જીવવિચારાદિ પ્રકરણના અભ્યાસ વિષે બે બેલ (મુ. ક. વિ.) ૧૩૭ ૧૧ આત્મબંધુઓ ને હેનને સક્ષેપ ખમખામણા. * » ૧૨ ખમવું ને ખમાવવું-એ સંબંધી આપણું કર્તવ્ય છે ૧૭૩ ૧૩ સુધ વ્યાખ્યાન. અમીચંદ કરશનજી શેઠ, ૧૪ સયમવંત સાધુ જનનું જગતને અનુકરણીય વર્ણન. (મુ. ક. વિ.) ૨૦૯ ૧૫ અવિવેકથી ખાનપાનની વસ્તુઓમાં થતો ભ્રષ્ટવાડે. " ૨૧૧ ૧૬ આત્મજ્ઞાન, આત્મશ્રદ્ધા, આત્મવિવેક વિષે પાંચ બેલ. , २६४ ૧૭ મોક્ષને સાચે સરલ માર્ગ–વિશુદ્ધ પ્રેમભક્તિ.
૩૫૧ ૧૮ પ્રભુ પૂજા ભક્તિ પ્રસંગે સાચવવાની ૭ શુદ્ધિ. ૧૯ શુલિભદ્રજીએ ગુણિકાને કરેલ બેધ. (અમીચંદ કરશનજી શેઠ). ૩પ૭ ૬ સામાજીક લેખે. (૧૧) ૧ સુરત આગમેદય સમિતિમાં આપેલ ભાષણ.
૬૨૧ ૨ આગોદય સમિતિની વાર્ષિક સાધારણ સભાને રીપોર્ટ ૩ શેઠ આ. ક. ના. સ્થાનિક પ્રતિનિધિઓની મીટીંગને હેવાલ. ૪ આગમદિય સમિતિ તરફનો ખુલાસે.
૧૯૦ ૫ શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર જૈન બાળાશ્રમને હિસાબી રીપોર્ટ.
૨૫૬ ૬ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયને રીપોર્ટ
૧લ્ટ ૭ અગ્યારમી જૈન વેતામ્બર કોન્ફરન્સને પ્રાથમિક હેવાલ. અંક ૯ ટાઈટલ. ૮ નામદાર હિંદી વજીરને આપવામાં આવેલ માનપત્ર,
૨૮૨ ૯ અગ્યારમી જોન કેન્ફરન્સને સવિસ્તર રીપેટ. ૨૯૦ થી ૩૪૮ ૧૦ આગમવાચના મુલતવી રાખતાં પં. આણંદસાગરજીનું વ્યાખ્યાન.. ૩૬૨ ૧૧ હિંદુ યુનિવર્સીટીમાં સહાય આપવા માટે થયેલ ફંડ.
૩૯ ૭ પ્રકીર્ણ લેખે. (૧૦) ૧ નવું વર્ષ. ૨ એક અનુકરણીય પગલું.
અંક ૧ ટાઈટલ ૩ પાટણ તાબે ચારૂપ કેસને ફેસલે. ૪ હારૂં તેત્રીસમું વર્ષ. નંદલાલ લલુભાઈ વકીલ. ' પ૩ ૫ તેત્રીશમા વર્ષના લેખમાં સુધારે. ૬ સાચા મિત્રનાં લક્ષણ.
(મુ. ક. વિ.) ૭ જિનપ્રતિમાના બાહ્ય દેખાવમાં થયેલ ફેરફાર
૧૮૬ ૯ પહેગને વખતે કરવા જોઇતા વિચારે. ૧૦ જિનપ્રતિમાના સંબંધમાં કંઈક વક્તવ્ય. (મુ. ક. વિ.) ૨૬૫
૧૨૭
૨૧૩
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ક વીકાર અને સમારવા. (૩) ૧ પુસ્તકની પહોંચ અનુગદ્વાર સૂત્ર સંક્ષિપ્ત સારાંશ ૧, પ્રકરણું પુષ્પ
માળ-દ્વિતીય પુષ્પ ૨, જિનભક્તિ આદર્શ ૩, જેનમાં મરણ પ્રમાણ
ઘટાડવા સંબંધી નેતાઓની ફરજ ૪, શ્રાવિકા-શ્રીસુખ દર્પણ પ. ૩૧ ૨ પુસ્તકની પહેચ-વિશેષશતક ૧, હૃદયપ્રદીપનું ઇંગ્લિશ ભાષાંતર ૨,
યશોવિજયજી કૃત ચોવીશી સાર્થ. ૩, ત્રિસ્તુતિક મતમિમાંસા ૪, પરિશિષ્ટ પર્વ હિંદી ભાષાંતર. ૫.
૧૫૮ ૩ મૂત્તિમંડન પ્રનત્તર.
અંક ૮ ટાઈટલ. દિ વર્તમાન સમાચાર, (૪) ૧ મહુવામાં બાળાશ્રમની સ્થાપના, મુનિરાજ શ્રી વૃદ્ધિચંદજી જયંતી,
કુંડલામાં ક્લેશનું નિર્મૂળ થવું. ૨ લીંબડી જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક બોર્ડીંગ. અંક ૬ ટાઇટલ. ૩ એક યુવાન જેનબંધુની વૈદિક વિદ્યામાં ફતેહ.
૪ ધોલેરા જેને જ્ઞાન પ્રવેશક સભાને વાર્ષિક મહેસવ. અંક ૫ ટાઈટલ. ૧૦ બેદકારક મૃત્યુની નેધ. (૯)
૧ શા. ભગવાનજી ઝવેરચંદ. રાજી. (સભાસદ) અંક ૨ ટાઈટલ. ૨ શા. ચુનીલાલ નાનચંદ.ગેઘા. ૩ શેઠ મેહનલાલ સાંકળચંદ. અમદાવાદ. ,
૧૫૯ ૪ મુનિરાજ શ્રી કેવળવિજયજીને સ્વર્ગવાસ. પ શા. જગજીવનદાસ નથુભાઈ, મહુવા. (સભાસદ) અંક ૬ ટાઈટલ. ૬ એક ગૃહસ્થ મહા પુરૂષનો સ્વર્ગવાસ. (બાબુસાહેબ બદ્રીદાસજી) રરર ૭ શા, નાગરદાસ વલભદાસ. ભાવનગર. (સભાસદ ) અંક ૭ ટાઈટલ ૮ એક માનવંતા પુરૂષનું મૃત્યુ. (શેઠ રામચંદ જેઠાભાઈ) અંક ૧૧ ટાઈટલ, ૯ સા. માવજી ગોવિંદજી. ભાવનગર. (સભાસદ)
પ્રગટકર્તા, શ્રી જૈન ધર્મ પ્રસારક સભા.
ભાવનગર,
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्री जैन धर्म प्रकाश.
पिता योगाभ्यास विषयविरतिः सा च जननी । विवेकः सोदर्यः प्रतिदिनमनीहा च भगिनी ॥ प्रिया क्षांतिः पुत्रो विनय उपकारः प्रियसुहृत् । सहायो वैराग्यं गृहमुपशमो यस्य स सुखी ॥ १ ॥
પુસ્તક ૩૩ મુ. ] ચૈત્ર. સ`વત ૧૯૭૩. વીર 'વત ૨૪૪૩,
श्री जिनसुंदरसूरिकृतम्
|| श्री सीमंधरजिन स्तवनम् ॥
For Private And Personal Use Only
[स
श्रीमन्तमर्हन्तमनन्तचिन्मयं । त्वां भक्तितो नाथ यथार्थ वाङ्मयम् । सीमन्धरश्री जिनमस्तदूषणं । स्तवीम्यहं पूर्ववदेहभूपणम् ॥ १ ॥ रक्तो गुणैः किं नतनाकिराज ते । सेवां श्रितोऽशोकतरुः सुराजते ।। आजानुनानाविधवर्णवन्धुरः । पृष्पत्रजोऽप्यद्भुतसौरभोध्रः ॥ २ ॥ सर्वागभाजां प्रतिकारक - स्तत्र ध्वनिः शान्तरसावतारकः ॥ चंचचलच्चामरराजिरुज्वला । पार्श्वेषु ते चन्द्रमरीचिमंजुला ॥ ३ ॥ तथांशुजालैर्जटिलं तवासनं । सिंहाञ्चितं भाति तमोनिरासनम् ॥ भामंडल भासितभूमिमण्डलं । वमस्ति पृष्ठे जितभानुमण्डलम् ॥ ४ ॥ सद्दुन्दुभिस्ते दिवि विस्मयप्रदो । नदन्न केषां ददते च संमदम् ॥ छत्रत्रयं कुन्दवरेन्दुसुन्दरं । विश्वाधिपत्यं तव सूचयत्यरम् ।। ५ ।। स्फुरज्ज्ञानसन्तानलक्ष्मीनिधानं । भजन्तेऽत्र ये ते पदाब्जं प्रधानम् ॥ अरं तेष्वमेया रमन्ते विरामं । सहर्ष विशेषा रमाया निकामम् ।। ६ ।
1
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
जैन धर्म अव
अवाप्य मा भूरिमायैकलभ्यं । भजन्ते भवन्तं विभो शर्मलभ्यम् || किमु स्थूललक्षं लसत्कल्पद्यक्षं । लभन्ते न वा नरा मक्षु सौख्यम् ||७|| लसत्केवलज्ञान नव्यांशुमाली | मरालावलीमंजुलश्लोकशाली ॥ धरावी सीमन्वरत्वं लुनी । जनैनांसि यस्मान्न के कं पुनीषे ॥ ८ ॥ प्रभो प्रातरुत्थाय यो नमीति । भवन्तं न सोगी भवे वंभ्रमीति ॥ त्वदुक्तेषु येषां मनोरंस्मीति । भयेनैव तेभ्यो भयं दन्दमीति ॥ ९ ॥ अविश्रामहरूपेय लावण्यगेहं । भवन्तं निभालय प्रभो हेमदेहम् || कृतार्थानि कुर्वन्ति ये नित्यमेव ! स्वनेत्राणि धन्यास्त एवेह देव || १० || महामैश्वर्यमत्वदीयं । ममोमुद्यतेऽवेक्ष्य चेतो यदीयम् ॥
न केषां भवेयुस्तमां माननीया । धनश्लोकभाजच ते श्लाघनीयाः ॥ ११ ॥ आपत्तापाङ्क्षितारं क्षितारं । भव्यवातं विश्वविश्वेशितारम् || सेवन्ते त्वां के न मर्त्या अमर्त्या । मूर्चे धर्म नाथ मुक्तान्यकृत्याः ॥ १२ ॥ नीरागोऽपि ग्रामरागं गुणासि | सन्मायोऽपि व्यक्तमायां मृणासि || नित्रैगुण्यः सद्गुणौयं च धत्से । कस्याश्रयै तेन नेतर्न दत्से ॥ १३ ॥ सीमातीतां विश्वहर्षप्रणालीं । कोऽन्यस्तेऽलं स्तोतुमास्ते गुणालीम् ॥ लोकालोकाफाश सर्वप्रदेशा-नीष्टे ज्ञातुं को बिना श्रीजिनेशाद् ॥ १४ ॥ भावारिभ्यो भूरिभीत्याऽवसन्ना । देवाः सर्वे यस्य सेवां प्रपन्नाः ॥ दीनं दीनं देव सीमंधराख्य । स त्वं रक्षादक्ष मां रक्ष रक्ष ॥ १५ ॥ प्रत्यूषे त्वां ननमन्नाकिनार्थं । क्षोणिख्यातं केवल श्री सनाथम् || के के धन्या नैव मिथ्यात्वसार्थं । संसेवन्ते सन्ततं तीर्थनाथम् || १६ || इति सुमधुरत्वोऽमन्दमानन्ददायी । सुरनरवतिर्यग् सर्वभापानुयायी ॥ वसति मनसि नेतध्वस्तमाहेप्रमादस्तव कृतसुकृतानां देशनाया निनादः || १७ || अमरनरगणानां संशयान् संहरन्ती । शिवपुरखरमार्गे देहिनां व्याहरन्ती । भवति शरणहेतुः कस्य तो नाथवाणी । भवभवभयभाजस्तेऽघवलीकृपाणी ॥ १८ ॥ असुरसुरतिरथां यत्र वैरोपशान्तिः। स्फुरति हृदि वरिष्ठाऽऽनन्दचित्तमशान्तिः ॥ समवसरणभूमिर्विश्व विश्वासभूमि — जंगति जनशरण्या तेऽस्त्यवानामभूमिः।। १९ ।।
-
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી સીમંધરજિન સતવનમ.
अनुसरति तपोथै काननं वा धनं वा । त्यजति मृजति जन्तुः संयमीवं घनं वा।। तव वचनविलासर्यद्विना देवदेव । भवति जिनपते तनिष्फलं सर्वमेव ॥२०॥
भक्तिप्रवत्रिदशविसरं घोरसंसारसिन्धु। भ्रान्त्वा प्रापं शरणमधुना त्वामहं विश्ववन्धुम् ॥ श्रीमन् सीमन्धर जिन तथा तत्प्रसीद त्वमेव । यद्दीनः पुनरिह भवे नो विपीदामि देव ।।२१।। दुःस्थावस्थास्थपुटितभवापारवन्या विहीनः । सम्यग्मागोंद भ्रमणवशतो दुर्दशां देव दीनः ॥ नाऽऽप्तः कां कामिह पुनरवाप्तेऽपि गन्तुं प्रमादः । तस्मिन् दत्ते न मम हृदये तेन नेतर्विषादः ॥ २२ ।। सेवं सेवं तव पदयुगं स्यां कृतार्थः कदाऽई । पीत्वा वाक्यामृतरसमहं स्वं क्षिपे कर्मदाहम् ॥ इत्येवं मे सदभिरुचितं देव पादप्रसादात् । पूर्वीथीमनुसरतु ते दत्तदुःखावसादात् ॥२३॥ राज्य राज्यैरिव विपयुतैनाथता विश्वनेतभॊगै रोगैरिव मम सृतं सर्वदोपापनेतः ।। दिष्ट्या दृष्ट्वा तव परपदाम्भोजयुग्मं कृतार्थः । . प्रेक्ष्य प्रेक्ष्य क्षापितदुरितः स्यां नु लब्धार्थसार्थः ॥२४॥ एवं निर्भरभक्तिसंभृतहृदा नोऽतिक्रियाकर्मतां । नीतः स्फीततमप्रभावभवनं वं नाथ सीमन्धर । तद्वत्तन्मयदेव सुन्दरतरं कुयोः प्रसादं यथा । भूयासं भवदुक्त शासनवराऽऽसेवाविधौ सोद्यमः ||२५||
।। इति श्रीसीमन्धरस्वामिस्तवनं ।।
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
ક
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તુ નું કા
श्रीसीवर जिन संस्कृत स्तवन सारांश
——
૧ અેક વૃક્ષાદિક સ્પા પ્રાતિહાર્ય પ્રસુખ અનેક અતિશયે કરી યુક્ત, ત્રિજીવન પૂજ્ય, અનંત જ્ઞાનમય, અને યથાર્થવાદી એવા શ્રી સીમંધર પ્રભુ કે જે સમસ્ત દોષરહિત સતા પૂર્વી વન્દેહના ભૂષણરૂપ છે તેને હું સ્તવુ છુ.
૨ જેને ઇન્દ્રાદિક દેવે નમી રહ્યા છે એવા આપના Jાવડે રક્ત થયેા સતા અશેકવૃક્ષ આપની સેવા કરવા આવ્યા હોય તેમ તે સારી રીતે શાલે છે; તેમજ અદ્દભુત ખુશબોદાર અને વિધવિધ વર્તુથી શેાલતા પુષ્પાના સમૂહ પણ ઢીંચણપ્રમાણ ( દેવતાઓએ વર્ષાવેલા ) આપની પાસે શાણી રહ્યા છે.
૩ મૂત્તિ માન શાન્તરસ જ હેાય ( શાન્તસ રૂપ ) એવા આપના દેશના– ધ્વનિ સ` કાઇ પ્રાણીઓને પ્રતિબેાધ કરી રહ્યા છે; અને રાતરફ આપની અને આજુએ ચંદ્રમાનાં કિરણા જેવી મનોહર અને ઉજ્જળ ચામરેાની શ્રેણિ વીંજાઈ રહી છે.
૪ તથા નિર્મળ કિરાથી વ્યાપ્ત સતુ અંધકારને ફેડી દેનાર્ આપનુ સ હાસન શેાભી રહ્યું છે; તેમજ સૂર્ય મડળના ગવ હરનાર' અને ભૂમિમડળને લાસિત કરનાર્ ભામડળ આપની પુ કે પ્રકાશી રહ્યું છે.
૫ વિમય પમાડતા અને આકાશમાં થતા દેવદુ દુભીના નાદ કાને કાને હ ઉપજાવતે નથી ? અર્થાત્ તે સહુ કોઈને હર્ષ ઉપજાવે છે, અને મચકુ દનાં પુષ્પ તથા ચંદ્ર સરખા સુદર ( ઉપરાઉપર રહેલાં ) ત્રણ છÀા સમ પણે આપનુ સર્વેશ્વર્ય સૂચવે છે.
હું જે ભવ્યજના જાજવલ્યમાન જ્ઞાનલક્ષ્મીના નિધાનરૂપ આપના શ્રેષ્ઠ ચર્ ણુકમળને અત્ર સેવે છે તેમને માપ વગરની ( અતુલ ) લક્ષ્મી સહ સહેજે જ આવીને વરે છે, અને એમનાથી કદાપિ વિખુટી પડતી નથી. .
છ મહુાભાગ્યે-પૂરા પુન્યયેાગે જેની પ્રાપ્તિ થઇ શકે એવા આપને પામીને જે (ભાગ્યશાળી ) પ્રજાજના આપનું ભજન કરે છેતે શ્રેષ્ઠ સુખને પામે છે, શુ' મનાહર કલ્પવૃક્ષને સાક્ષાત્ પામ્યા પછી પ્રાણીઓને શીઘ્ર સુખ મળતુ નથી ?
૮ હું પ્રત્યે ! મહા યશસ્વી અને દૈદીપ્યમાન કેવળજ્ઞાનદિવાકર એવા આપ ભવ્ય જનાનાં પાપ-પકને ટાળી ને કાને પાવન કરતા નથી ? મતલમ કે આપ આપના સહુ સેવકેાના પાપ-પકને નિવારી તેમને પાવન કરી છે.
૯ હું પ્રલે ! જે કોઇ ભવ્યાત્મા પ્રભાતે ઉઠીને આપને વારંવાર પ્રણામ કરે
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બાં સાજન મ
છે. તેને ભવભ્રમણ કરવુ પડતુ નથી હું જરૂર મરજીના ફેરા ફરવા પડતા નથી. ) અને જેમનુ મન આપનાં અમૃત વચનમાં લાગી રહ્યું છે તેમનાથી ભય માત્ર દૂર પલાયન કરી જાય છે-તેમની નજદીક કોઈ પ્રકારના ભય આવી શકતા નથી.
1)
૧૦ હું પ્રભા ! અનિમેષ લેાચનવર્ડ નિરખવા યોગ્ય લાવણ્યથી ભરેલા સુવર્ણ ટ્રુડુવાળા આપને નિરખી નિરખીને જે ભવ્ય જને પેાતાનાં નેત્રને સફળ કરે છે તે ભાગ્યવંત જનાજ જગતમાં ધૈન્ય-કૃતપુન્ય છે એમ હે દેવ ! હુંં માનું છું,
૧૧ હે ઈશ ! આપની અતિ અદ્દભુત ઐશ્વર્યતા અવલેાકી જેમનાં ચિત્ત પ્રમુ નિંત થાય છે તે પ્રશંસનીય પુરૂષો પ્રકર્ષ કરી કાને કાને માનનીય-સકારણીય અને પુષ્કળ સ્તુતિપાત્ર થતા નથી ? પિતુ સહુ કોઇ તેમને બહુ માને છે. વિગેરે વિગેરે,
૧૨ હે નાથ ! ભવ્ય પ્રાણીઓને આપદાના તાપથી રક્ષતા, કરિપુના ક્ષય કરતા અને સમસ્ત જગતનું પાલન કરતા મૂર્તિવંત ધ સ્વરૂપ આપને સહુ કોઇ માનવે અને દાનાદિક દેવા સઘળાં કામ તને સેવે છે.
૧૩ હું પ્રભા ! આપ નીાગી છતાં ઉપદેશ સમયે ગ્રામ રાગ ગાએ છે, સન્માય એટલે સત્પ્રાતિહાર્ય રૂપી લક્મીને પ્રાપ્ત થયા છતાં વ્યક્ત માયાને કાપે છે, અને ત્રિગુણુ--રજસ્ તમે અને સત્વગુણુ રહિત છતાં સદ્ગુણુ સમુદાયને ધારા છે, તેથી આપ સહુ કાઇને આશ્ચર્ય પમાડા છે.
૧૪ હે નાથ ! જગતને હુ દાયક અને જેની ગણત્રી કરી ન શકાય એવા આપના ગુણાની શ્રેણને સ્કવવા કોણ સમર્થ થઇ શકે એમ છે ? લેકાલીક આકાશના સર્વાં પ્રદેશોને શ્રી જિનેશ વગર કાણુ જાણવા સમર્થ છે ?
૧૫ કામ ક્રોધાદિક અંતર'ગ શત્રુથી ભારે ભીતિ પામીને શિથિલ થઈ ગયેલા સઘળા દેવાએ જેની સેવાના આશ્રય કરેલા છે એવા હે શ્રી સીમ ધર પ્રભુ ! આપ સર્વનું રક્ષણ કરવા સમર્થ છે, તેથી અત્યંત દીન એવા મારી રક્ષા કરી ! કરા ! ! સહુનુ' રક્ષણ કરવા સમર્થ એવા આપને મારૂં રક્ષણ કરવુ સુલભ છે.
૧૬ સદાય પ્રભાતમાં જેમને ઇંદ્રો અત્યંત આદરથી નમસ્કાર કરે છે, જે કેવ ળજ્ઞાનલક્ષ્મી ર્હિત: હાઇ વિશ્વ વિખ્યાત છે અને જે તત્ત્વવિપર્યય રૂપ મિથ્યાત્વને કૂંડી નાખે છે એવા શ્રી તીનાને સહુ કાઈ ધન્ય-ધૃતપુન્ય આત્માએ સંદાય સાવધાનપણે સેવે છે.
For Private And Personal Use Only
૧૭ હે નાથ ! અમૃત જેવી મધુરતાથી અતિ આનન્તદાયક, સહુ દેવ મનુષ્ય અને તિર્યંચ આપ આપણી ભાષામાં સમજીજાય તેવા અને મેહ પ્રમાદના વ સ કરે એવા આપની દેશનાના ગંભીર ધ્વનિ પુન્ધવત પ્રાણીઓના મનમાં વાસ કરી રહે છે.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ ફાગ
૧૮ દેવતાએ! અને માનવેના સશાન ફડી દેતી, ભવ્પનાને સાકા ઉત્તમ માર્ગ બતાવતી અને પાપી વેલીનુ હèદન કરતી એવી ભવભવના ભયને ભજન કરનારા એવા હું નાથ ! આપની અમૃતવાણી કને રૂચિકર થતી નથી ? અર્થાત્ એ આપની અમૃત સમાન મીઠી અમેઘ વાણી સહુ કાઈ ભવ્યાત્માઓને ચિકર થાય જ છે.
૧૯ હે પ્રભુ ! જ્યાં દેવ દાનવા અને તિર્યંચાનાં અતિવર શમી જાય છે . અને શ્રેષ્ઠ આનંદ વાળી ચિત્તસમાધિ હૃદયમાં સ્ફુરે છે, એવી આપની નિષ્પાપ સમયસરણભૂમિ સહુ કોઇ પ્રાણીઓને વિશ્વાસદાયક હોવાથી જગતમાં પ્રાણી માત્રને
શરણ કરવા લાયક અને છે.
૨૦ હે દેવાધિદેવ ! હૈ જિનપતે ! કોઇ પ્રાણી તપસ્યા માટે વનવાસ આદરે છે, ધન તજે છે, અથવા બહુ આકરૂં સંયમ પાળે છે; પરંતુ તે આપના વચનથી નિરપેક્ષ-વિરૂદ્ધપણે હોય તે તે સઘળું નિષ્ફળ જ જાય છે.
૨૧ સત્ પ્રાતિહાર્ય પ્રમુખ અતિશય સમેત હું સીમ ધર પ્રભે ! ટ્વાર સમુદ્રમાં ભટકી ભટકીને હુવે જેને દેવતાઓના સમૂહ ભક્તિથી નમી રહ્યા છે એવા અને વિશ્વના અધુરૂપ આપને શરણે આવ્યો છું તેથી આપ મારા ઉપર એવી કૃપા કરે કે જેથી ફરીવાર હેદેવ! ટુ' દીન-દુ:ખી છતે આ સંસારસાગરમાં વિષાદ પામું નહિ.
૨૨ હે પ્રભો ! સમ્યગ્ માર્ગ રહિત દીન--દુ:ખી છતા હું ભીષણ ભવઅટવીમાં ભ્રમણુ વશ કઇ કઇ દશાને પામ્યા નથી ? વળી હે નાથ ! ભાગ્યયેાગે ખરા માર્ગ હાથ આવ્યે છે, તે પણ મને પ્રમાદ તે સાચામા માં ચાલવા દેતે નથી તેથી મારા હૃદયમાં ખેદ રહ્યા કરે છે.
૨૭ હે નાથ ! આપના ચરણુયુગલને સેવી સેવી હું કયારે કૃતાર્થી થાઉં ? અને આપના ઉપદેશ રૂપ અમૃત રસનું પાન કરી કરી કયારે હું કર્મદાહને ટાળુ ? એજ મારા ઉત્તમ મનોરથ સર્વ દુ:ખને દળી નાંખનાર આપના ચરણ પસાયથી પૂર્ણ તાને પામે ! એટલુંજ હું માગું છું – પ્રાર્થુ છું.
૨૪ હું વિધ્રુવ નાયક ! હે સર્વ દાટાળક ! વિષયુક્ત ઘી ની જેવાં રાજ્ય સુખનું મારે કામ નથી, રાગની જેવા ભાગની પણ મારે ગરજ નથી, સદ્દભાગ્ય યાગે આપનાં ઉત્તમ ચરણ કમળને નિરખી નિરખી કૃતાર્થ છતા હું સઘળા પાપના ક્ષય કરૂ એટલે મને સર્વ ઋદ્ધિ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થઇ ચૂકી એમ હું માનું છું.
૨૫ અતિશય પ્રભાવંત હું સીમ ધર પ્રભા ! આ રીતે અત્યંત ભક્તિયુક્ત હૃદચથી લગારે અતિશાક્તિ કર્યાં વગર મે` આપના સદ્ભૂત ગુણુાનીજ સ્તુતિ કરી છે,
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
તેથી હે નાથ ! આપ મારા ઉપર એ ઉત્તમ પસાય કરો કે જેથી હું આપે ફરમાવેલી ઉત્તમ આજ્ઞાઓનું યથાવિધિ પાલન કરવા ઉજાળ બનું. ઈતિશ.
સન્મિત્ર કવિજયજી.
નવું વર્ષ.
પરમઉપકારી સર્વોત્કૃષ્ટ ગુણગણાલંકૃત પરમપૂજ્ય પંચ પરમેષ્ટિને શુદ્ધ અંત:કરણપૂર્વક ત્રિવિધે ત્રિવિધે નમસ્કાર કરીને હું નવા વર્ષમાં પ્રવેશ કરૂં છું. આજે મને બત્રીશ વર્ષ પૂરાં થઈ તેત્રીસમું વર્ષ શરૂ થાય છે. મનુષ્ય તેમજ અન્ય સર્વ પ્રાણીઓ જેમ જેમ વયમાં વધતા જાય છે તેમ તેમ આયુષ્યની મર્યાદામાં ઘ. ટતા જાય છે તેમ મારે માટે નથી. કારણકે મારી આયુમર્યાદા કાંઈ મર્યાદિત નથી, એટલું જ નહીં પણ હું તે જેમ જેમ વયે વૃદ્ધિ પામું છું તેમ તેમ મારા અંગભૂત લેઓનું એકંદર સાહિત્ય સંગ્રહિત કરતું જાઉં છું કે જેથી મારી જીંદગી સફળ ગણાય છે. વળી હું તે જિનવાણીના નિર્મરણ રૂપ છું, મારા અંગમાં તેનાજ રજકણ ભરેલા છે તેથી મારી સ્થિતિ અનાદિ અનંત તેમજ અમુક ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ સાદિસતિ ગણાય છે. આ મારૂં મૂળ સ્વરૂપ છે અને તેથી જ જિનવાણીથી વિરૂદ્ધ એક અક્ષર પણ જે પ્રમત્ત ભાવથી. મારા અંગમાં પ્રવેશ પામી જાય તો તેટલું સારું અંગ શ્યામભાવને-મલિનભાવને પામી જાય તેને માટે સતત્ ઉપયોગ રાખસાવધાન રહેવું-જિનવાણી વિરૂદ્ધ લેખ કે લેખાંશ પણ આવવા ન દે એજ મારા પ્રકાશનું લક્ષ્ય છે.
દર વર્ષની માફક ગત વર્ષમાં પણ અમુક પૃષ્ટોના વધારા સાથે એકંદર ૪૦૨ પૃટનું વાંચન મેં મારા ઉત્સાહી વાંચનારાઓને પૂરું પાડ્યું છે. તેની અંદર જુદા જુદા ૧૦ વિભાગમાં એકંદર ૭૫ લેખો આપવામાં આવ્યા છે. તેમાં પણ સંવાદસુંદર અંતર્ગત બે લેખ અને જેની અહિંસાની અંતર્ગત પાંચ લેખ પૃથક પૃથક હોવાથી એકંદર લેખની સંખ્યા ૮૦ ની થાય છે. તેમાં પ્રકીર્ણ લેખમાં છે અને સ્વીકાર ને સમાલોચના વિગેરે ત્રણ વિભાગના પેટાના ૧૫ લેખો નાના છે, તેમજ દશ લેખ ઘણા મોટા વિસ્તારવાળા છે. દશમી જેન કોન્ફરન્સના રીપોર્ટવાળા લેખે ૪૮ પૃષ્ઠ ક્યા છે અને અંદરાજાના રસવાળે લેખ ૬ અંકમાં, પ્રશનરતિવાળો ૮ અંકમાં, બુદ્ધિસ્વરૂપ ૨ અંકમાં, યોગ્યયોગ્ય શિષ્ય પરીક્ષા ૪ અંકમાં, સમયસાર પ્રકરણ ૩ અંકમાં, જેનું અધ્યાત્મશાસ્ત્ર ને નિતિશાસ્ત્ર ૨ અંકમાં,
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
¿
સત્ય પ્રકાર
ગારના અજન્યવાળા લખાણ લેખ ૪ અંકમાં, જિનરાજકિતા ! ૨ મટમાં અને નેના આસ્તિકયવા! લેખ ૨ અંકમાં આવેલા છે, આ ધા લેખા જેવા લિકરવાના છે તેવાજ શાસ્ત્રીય હોવાથી ખાસ વાંચવા લાયક છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઉપર બતાવ્યા પ્રમાણે એક દર ૮૦ લેખે પૈકી ૨૬ લેખ બંધ છે અને ૫૪ ગદ્યખંધ છે. પદ્યમધના લેખકમાં આ વર્ષ મુખ્ય ભાગ રત્નસિંહ દુમરાકર નામના કડી ખંધુએ લીધા છે, તેના ૧૨ લેખે છે, ૬ પ્રસિદ્ધ કવિ સાંકળચંદના લેખ છે, ૩ દુર્લભજી ગુલામચંદ મહેતા વળા નિવાસીના છે, ૩ અમીચ ંદ કરશનજી કોડના છે અને ૨ મર્હુમ દિલખુશ ઉર્ફે દલસુખભાઇના છે. એની અંદર દુમરાકરના કેટલાંક પદ્ય બહુ જ અસરકારક છે, દુર્લભજી મહેતાનું વ્યભિચાર દ્વાષવાળું પદ્મ અસરકારક છે અને કવિ સાંકળચંદનુ આશાની અભિલાષાવાળુ પદ્ય અસરકારક છે. બીજાં પદ્મા પણ વાંચતાં તદ્રુપ બનાવી દે તેવા છે.
ગદ્ય લેખા પૈકી મોટા ભાગ તત્રીને લખેલા છે, પરંતુ તેમાં નાના નાના લેખાની ભરતી વિશેષ છે. સુનિરાજશ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજની લેખ સંખ્યા માત્ર પ ની છે, પરંતુ તેમના લેખા વિના એક પણ અક ખાલી હાતેજ નથી. પ્રશમતિ વાળા તેમના લેખ ચાલુ છે. સમયસાર પ્રકરણના રહસ્યવાળા લેખ તે આ વર્ષના ત્રણ કમાજ સાથત અપાયેલા છે અને બાકીના ૩ નાના લેખેા છે. સાત્વિક સાજન્યવાળો લેખ આ વર્ષે સમાપ્ત કર્યા છે. તેના ૧૨ વિભાગો પૈકી ઠેલા વિભાગ આરનું સાજન્ય (દુ:ખિતેષુ પુરૂ યામ ) એ ઘા વિસ્તારથી લખ્યા છે. તેણે ૪ માસિકના ૪ થી પ કારમે શકયા છે. મૈક્વિકના લઘુ બધુ નૅમળ્યું ઢ ગીરધરલાલ કાપડીઆએ સ્વતંત્ર લેખ લખેલ નથી, પરંતુ ઇંગ્રેજીમાં લખાચેલા ઘણા ઉપયેગી લેખાતુ ભાષાંતર ગુજરાતીમાં કરી આપી તેવા અપૂર્વ લેખાને લાભ મારા વાંચનારાઓને આપ્યા છે. તેમણે જૈનાનું આસ્તિય, નાનું અય્યાત્મશાસ્ત્ર ને નીતિશાસ્ત્ર તથા જૈની અહિંસાના ૪ લેખ મળી ૬ લેખેનું ભાષાંતર આપેલુ છે. સૈક્તકે એક લેખ ‘એક સ્મરણીય દિવસ ’ ના લખ્યું છે તે પણ બહુજ અસરકારક છે. વકીલ ન દલાલ લલ્લુભાઇએ મારૂં ૩૨ મું વર્ષ અને જૈની અ હિંસા એ એ લેખે લખ્યા છે. માકીના છ જુદા જુદા લેખકના એકેક લેખ છે. તેમાં પ્રાકૃત ભાષાના મહત્વવાળા લેખ મુનિરાજ શ્રી વિદ્યાવિજયજીને લખેલા વાંચવા લાયક છે. મુનિ રત્નવિજ્રયે તે સૂચના રૂપે એક નાના સરખા લેખજ લખ્યા છે. ખાકી અમીચ’દ કરશનજી, વેણીચ દ સુરચંદ, ડાહ્યાભાઇ મેાતીચંદ, પાનાચંદ કરમચંદ્ર અને ન દલાલ વહેંચના લેખા નાના નાના છતાં પણ વાંચવા લાયક છે. એ બધા લેખકાએ મારી ઉપર સારા ઉપકાર કર્યા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નવું વ
ይ
તંત્રી!! નાના મોટા ૩૧ લેખે પૈકી ચદરાજાના ઘાસ ઉપરથી નીકળતા સર વાલે લેખ દ સ્ત્રકમાં આપી આ વર્ષે સમાપ્ત કરવામાં આવ્યા છે. તેની જુદી જીક પશુ છપાય છે કે જેની અંદર મૂળ રાસ પશુ આવનાર છે. સંવાદસુંદર નામના ગ્રંથમાંથી ખાકી રહેલા એ સાદેનુ ભાષાંતર આથી તે ગ્રંથ પૂર્ણ કર્યા છે ચાળ્યાચેાગ્ય શિષ્યપરીક્ષા અને બુદ્ધિસ્વરૂપવાળા લેખ શ્રીનદીસૂત્રની ટીકામાંથી ભાષાંતર કરાવીને આપવામાં આવેલ છે. તેમાં પહેલે લેખ પૂર્ણ કર્યાં છે અને બીજે ચાલુ છે. જિનરાજ ભક્તિવાળા લેખ ગત વર્ષમાં ભક્તિ મિષે થતી આશાતનાવાળા લેખ જુદી છપાવવાના ઇ૰કે કરેલી માગણી ઉપરથી તેના પ્રારંભમાં આપવા માટે લખ્યો છે. આછી એ લેખ તા જૈન કોન્ફરન્સમાં. અને મહાવીર વિદ્યાલયમાં તેમણે આપેલા ભાષષ્ણુના છે. સામાજિક લેખે ૪ પૈકી એક મુનિરાજશ્રી કપ્રવિજયજીના છે. બાકીન ૪ માં મોટા લેખ દશમી જૈન કોન્ફરન્સના રીપેર્ટ ના છે અને ત્રણ લેખો પ્રસંગાનુસાર લખવામાં આવ્યા છે. પ્રકીશુ લેખામાં લેખકના નામ વિનાના પલેખા તંત્રીના છે. તેમાં ખમતખામણાના પત્રા અને સિદ્ધાચળ ઉપર મૂળનાયકજીની પૂજવાળે લેખ ખાસ ધ્યાન ખેંચવા લાયક છે, હજી પણ તે અને લેખ ઉપર લક્ષ આપવાની વિનંતિ કરવામાં આવે છે. ત્યારપછીના સ્વીકાર ને.સમાલેાચનાવાળા ૩ લેખે તંત્રના છે. તેમાં પાટણની પ્રભુતાવાળા લેખ ખાસ ધ્યાન આપવા ચાગ્ય છે. વર્લ્ડમાન સમાચારના પેટામાં લખેલા સાતે લેખે ખાસ નોંધ રાખવા લાયક હકીકતાને અ ંગેજ લખાયેલા છે. છેવટમાં ૫ ખેદકારક નોંધ છે. તેમાં એક ઉત્તમ મુનિરાજની અને ૪ સભાસદોના મૃત્યુની નોંધ છે. ઉત્તમ મુનિરાજના અભાવ થવાથી શાસનને ખામી લાગે છે તેમજ લાયક સભાસદોને અભાવ થવાથી સારી સંસ્થાને પશુ ખામી આવે છે પરંતુ કાળની ગતિ નિવાર્ય હાવાથી તેને સહન કરી અન્ય ઉત્તમ સભાસદોની વૃદ્ધિ કરવી એજ લક્ષ્ય રાખવા યોગ્ય છે.
ઉપર પ્રમાણે તત્રીના ૩૧ લેખાનું,'ગદ્યમાં લખાયેલા પત્રલેખોનુ અથવા એકદર ગદ્યપદ્યાત્મક લખાયેલા ૮૦ લેખાનુ રહસ્ય છે. એની શ્લકર માત્ર પ્રશ્નમ રતિ અને બુદ્ધિસ્વરૂપવાળા લેખ સિવાય તમામ લેખે પૂણું આપવામાં આવ્યા છે.
હવે પ્રસ્તુત વને માટે મારા ઉત્પાદક, પેષકો અને લેખરૂપે સહાયકોને આંતરિક હેતુ મારા સમજવામાં એવે આવ્યે છે કે પ્રસ્તુત વર્ષમાં પ્રશમતિવાળા લેખ પૂર્ણ કરવા, બુદ્ધિસ્વરૂપમાં ચારે પ્રકારની બુદ્ધિ ઉપરના છાંતા આપવા, રાસના રહસ્ય તરીકે હિતશિક્ષાના રાસ લેવા અને તેની અંદર શ્રાવકનુ કર્તવ્ય ' યથાર્થ સમજાવવુ. પ્રસ ંગેાપાત નાની નાની કથાએ પણ મૂકવી. એકાદ કથાનકના ગ્રંથની નવી યોજના કરી દરેક અંકમાં કથારસીંક વાંચનારાએની ઇન્દ્રા સ
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધ
ડારા.
કર્યા કરવી, સુક્તમુક્તાવાળીની અંદરના પૃથક પૃધઃ વિશ્વના માલિની વૃત્તેિ લઈને તેના પર સારું વિવેચન લખવું, સચિત નવીન પ્રનાલિકાએ કેટલાક લેખો લખવા,
ડીબુ વિગેરે ઇંગલિશ માસમાં આવતા ઉપયોગી લેખના ભાષાંતરો આપી તે પ્રકારની ખામી પણ ન આવવા દેવી, ઈત્યાદિ અભિલાષા મારા સમજવામાં આવી છે. તદુપરાંત નવીન નવીન લેખકેને લેખો લખવાનું આમંત્રણ કરીને વાંચની દરેક પ્રકારની અભિલાષા તૃપ્ત કરવાની ધારણા છે એમ હું સમજી શકું છું.
આ મારા અત્યંતર સ્વરૂપના લક્ષ્યની જે હકીકત રેશન કરવા ગ્ય મને લાગી તે મેં રોશન કરી છે. મારી ગતિ બહુ ધીમી અને શાંતિ તેમજ જુની ઢબની ઘણા બંધુઓ તરફથી કહેવામાં આવે છે અને તે વાત અક્ષરશ: સત્ય પણ છે. પરંતુ હવે કેટલાએક ઉત્સાહી લેખકે મારી દ્વારા અવનવું વાંચન પૂરું પાડવા અભિલાષા ધરાવે છે; હું તેને સ્વીકાર કરવાને પણ તૈયાર છું, પરંતુ તેની અંદર એટલું ખાસ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે કે કઈ પણ વ્યક્તિવિરૂદ્ધ કે શાસ્ત્રવિરૂદ્ધ લખાણ ન આવવું જોઈએ. મારા પિષકોએ અદ્યાપિપર્યત તેજ બાબતમાં વિશેષ લક્ષ રાખ્યું છે અને તેથી જ મારામાં એ દોષ કઈ પણ વખત ઉફલ નથી. મારી મારા ઉપકારી લેખકો પ્રત્યે એજ પ્રાર્થના છે કે તેમણે બીજું સ્વાતંત્ર્ય ભલે સ્વીકારવું, પરંતુ શા અને રાંગે તો પારકંચનો જ સ્વીકાર કરે. એ સંબંધમાં સ્વાતંત્ર્ય હિતકારક નથી.
પ્રારંભમાં મારા ઉત્સાહી વાંચકોને વધારે વખત ન રેકતાં અદ્યાપિપર્યત જેવી સુષ્ટિ તેમણે રાખી છે તેવી જ કાયમ રાખવા પ્રાર્થના કરી મારા પિષકોના અંતરમાં જિનવાણીનું ખરું રહસ્ય પરિણમે અને તે મારી દ્વારા અન્યને ઉપકાર કરવા બહાર આવે તેને માટે પરમાત્માની પ્રાર્થના કરી, સર્વ પ્રજામાં શાંતિ વિસ્તાર પામે અને અવિશ્રાંત વિગ્રડ ઉપશમી જાય તેને માટે પરમાત્માની સ્તુતિ કરી અંતઃકરણ પૂર્વક મારા ઉત્પાદકે, પિષક, સહાયકે વિગેરેને આશીર્વાદ આપી હું નવા વર્ષમાં પ્રવેશ કરું છું અને મારા વાંચનારાઓને વધારે સંતોષ આપનાર થઈ પડું એમ ઈચ્છું છું.
બોલે શ્રી ત્રિશલાનંદન ચરમતીર્થનાથની જય ! ”
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
बुद्धि स्वरूप.
(અનુસંધાને પુ. ૩૨ ના પુષ્ટ ૩૯૩ થી ) ઓત્પત્તિકી બુદ્ધિ સંબંધી અન્ય દષ્ટાંત સુચક બીજી ગાથા.
महसित्य मुदि अंके, नागाएँ भिक्खु चेडगनिहाणे ।
सिरकायें अथ्यसर्थे, इच्छायमई सयसहस्से ॥२॥
આ ગાળામાં પ્રથમ મઘુસિય એટલે મધપુડાનું દષ્ટાંત કહેવું છે તે અહીં લિપ્યું નથી.
૨ હવે એટલે મુદ્રિકા તેનું દષ્ટાંત આ પ્રમાણે --
કોઈ એક નગરમાં એક પુરોહિત હતું. તેની એવી પ્રસિદ્ધિ હતી કે–આ પુ. સહિત એટલે બધો પ્રમાણિક છે કે બીજાની થાપણે લઈને પછી ઘણે કાળ વીતી ગયા છતાં પણ તેની તેજ સ્થિતિમાં તેની થાપણ તેને પાછી સેપે છે. આવી તેની પ્રસિદ્ધિ, જાણીને કઈ રંક પુરૂષ તેને પોતાની થાપણ સંપીને પરદેશમાં ગયા. પછી ઘણે કાળે તે પાછે તે જ નગરમાં આવ્યે. ત્યારે તેણે પુરોહિત પાસે પિતાની શાપણ માગી. તે વખતે પુરોહિતે મૂળથીજ તે થાપણ ઓળવવાના હેતુથી કહ્યું કે“અરે ! તું કોણ છે ? તારી થાપણ કેવી ? તારી પાસે દ્રવ્યજ કયાંથી હોય ?” આ પ્રમાણે કહીને તેણે તે રંકને તેની થાપણ આપી નહીં, તેથી તે શૂન્ય ચિત્તવાળ (નિરાશ) થઈ ગયે. એક દિવસે તે રંકે માર્ગમાં પ્રધાનને જતો . તે વખતે તેણે પ્રધાન પાસે યાચના કરી કે-“પુહિત પાસે મારી એક હજાર સોનામહોરની થાપણ છે, તે મને અપાવો.” તે સાંભળીને અમાત્યનું ચિત્ત તેના પર દયા થયું. તેથી તેણે રાજા પાસે જઈ તે વાત નિવેદન કરી. અને તે રંકને રાજનું દર્શન કરાવ્યું. રાજાએ તેની વાત સાંભળીને પુતિને કહ્યું કે, “આ રંકને તેની થાપણ આપી દે.” ત્યારે પુરોહિતે કહ્યું કે-“હે સ્વામિન્ ! તેનું મેં કોઈ પણ લીધું નથી.” તે સાંભળીને રાજા મૈન રહે. પછી પુરેડિત પિતાને ઘેર ગયે ત્યારે રાજાએ તે રંકને બોલાવીને પૂછયું કે-“તું સત્ય વાત કહે,” ત્યારે તેણે માસ, દિવસ, સમય, સ્થાન તથા પાસે રહેલા મનુષ્ય વિગેરે સર્વ હકીકત નિશાની સહિત કહી બતાવી. ત્યાર પછી એક દિવસ રાજા પુરેહિત સાથે ક્રીડા કરવા બેઠે હતા, તે વખતે પરસ્પરની નામાંકિત મુદ્રાને અદલો બદલે ક્યું. અને રાજાએ પુહિ. તને ખબર ન પડે તેવી રીતે પોતાના એક સેવકના હાથમાં પુરોહિતની નામાંકિત મુદ્રા આપીને કહ્યું કે તારે પુરોહિતને ઘેર જઈને તેની સ્ત્રીને કહેવું કે મને પુરા
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જેના '
મા.
ડિતે મોકલે છે, અને તેની નાજમુદ્રાની નિશાની આપીને તમને કહેવરાવ્યું છે કે
ક દિવસે અમુક વખતે એક કિની હજાર સયાની નળી (વાંસળી) તમારી સમક્ષ અમુક ઠેકાણે મૂકેલી છે, તે જલદીથી આ માણસ સાથે કહી દે.” પછી તે મુદ્રિકા લઈ જઈને પેલા રાજપુરૂષે રાજાની આજ્ઞા પ્રમાણે કર્યું. પુરોહિતની સ્ત્રીએ પણ પિતાના પતિની નામમુદ્રા જેવાથી તથા તેની કહેલી સર્વ નિશાનીઓ મળતી આવવાથી ખરેખર આ પુરુષને પુરોહિતે જ એક છે એમ માન્યું. તેથી તેણીએ તે રંકની થાપણ તે પુરૂષને આપી. તેણે લાવીને રાજાને આપી. રાજાએ બીજી ઘણી નવાઓની સાથે તે રંકની નળી રાખીને તે રંકને બોલાવ્યે અને પાસે પુરોહિતને પણ બેસાડ્યું. તે રંક બધી નળીમાં પોતાની નેળી પણ જોઈને મનમાં આનંદ પામે. તેનાં નેત્ર વિકસ્વર થયાં, અને તેના ચિત્તની શૂન્યતા જતી રહી. પછી રાજાએ તેની નળી ઓળખવાનું કહેતાં તેણે રાજાને વિજ્ઞપ્તિ કરી કે-- “હે દેવ ! આપની પાસે પિલી અમુક આકારવાળી નેળી છે તે જ મારી નળી છે.” તે સાંભળીને રાજાએ તે નળી તેને આપી, અને પુરેહિતને શિક્ષા કરવા માટે તેની જિન્હાને છેદ કરાવ્યું. અહીં રાજાની નિકી બુદ્ધિ જાણવી.
૩ હવે બં એટલે ચિન્હ તેનું દ્રષ્ટાંત આ પ્રમાણે –
કઈ માણસે એક ગૃહસ્થની પાસે પોતાની હાર રૂપીયાની વાંસળી થાપણ તરીકે મૂકી. પછી તે થાપણ રાખનારે વાંસળીને નીચેના ભાગમાંથી છેદીને તેને માંથી તે રૂપિયા કાઢી લઈ બીજા ખોટા રૂપિયા તેમાં ભરી દઇ તેજ પ્રમાણે સીવી લીધી. પછ કેટલેક કાળે તેની પાસે થાપણ મૂકનારે પિતાની થાપણ પાછી માગી એટલે તેણે પાપી. તે વાંસળીને પિલે બરાબર જેવા લાગે તે પ્રથમ પ્રમાણે પિતાનાં કરેલાં સર્વ ચિન્હો જોયાં. પછી તે વાંસળીને છોલીને તેમાંના રૂપીઆ જુએ છે તે સર્વે રૂપિયા ખોટા જોવામાં આવ્યા. તેથી તે બનેની વચ્ચે કલહ ઉત્પન્ન થયો. તેને ન્યાય કરવા રાજકારમાં ગયા. તે વખતે અધિકારીએ થાપણ મૂકનારને પૂછયું કે તારી વાંસળીમાં કેટલા રૂપિયા હતા? ” તે બો-એક હજાર” ત્યારે તે અધિકારીએ એક હજાર રૂપિયા ગણીને તેમાં નવ્યા, તે તે વાંસળી પરિ પૂર્ણ ભરાઈ ગઈ. ફકત જેટલો ભાગ નીચેથી કાઢ હતો તેટલા ભાગ જ ઓછો થવાથી ઉપરને લાગે સીવી શકાય તેવું રહ્યું નહીં. તેથી અધિકારીએ જાણ્યું કે“ખરેખર આ થાપણ મૂકનારના રૂપિયા ચોરાયા છે.” પછી થાપણ લેનારની પાસેથી સાચા હજાર રૂપિયા થાપણું મૂકનારને અપાવ્યા. અહીં અધિકારીની - ત્પત્તિકી બુદ્ધિ જાણવી.
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
યુદ્ધસ્વરૂપ
આ હમે પણ એટલો નાકું, તેનું દૃષ્ટાંત આ પ્રમાણે ~~
કોઇ માલુસે કાઇ વેપારીની પાસે સેનાના પણથી ભરેલી વાંસળી ધાતુ તરીકે મૂકી. પછી તે દેશાંતર ગયે, તેને ઘણું! કાળ થવાથી થાપણુ રાખનારે તે વાંસળીમાંથી ઉંચી ન્તતના સુવર્ણના પણાને કાર્ડી લઇને તેને બદલે તેટલા જ પીજ હલકા ધ્રુવ ના પુણા મનાવી તેમાં નાંખ્યા, અને પ્રથમ પ્રમાણેજ તે વાંસળીને સીવી લીધી. પછી કેટલેક દિવસે તે વાંસળીના સ્વામી દેશાંતરથી આવ્યા, ત્યારે તેણે પેાતાની વાંસળી તેની પાસે માગી એટલે તેણે પણ તેને તે આપી. તેણે પેાતાની વાંસળી જોઇ તે પ્રથમ પ્રમાણેજ તેના પર મુદ્રા વિગેરે ચિન્હા યાં. પછી મુદ્રાને તેડીને જેટલામાં પણાને જુએ છે તેટલામાં હલકા સુવર્ણ ના જોવામાં આવ્યા. તેથી તેને પરસ્પર કલડુ થતાં તેના ન્યાય કરવા તેએ રાજદ્વારમાં ગયા. ત્યાં ન્યાયાધિપતિએ થાપણ મૂકનારને પૂછ્યુ કે “ તે થાપણ મૂકી તેને કેટલા વર્ષો થયા ? ” તેણે કહ્યું કે—“ અમુક વર્ષ અગાઉ મેં થાપણ મૂકી હતી. ” તે સાંભળીને ન્યાયાધિપતિએ કહ્યું કે તેને તા ઘણા કાળ વીતી ગયા, અને આ પણા તે હમણાના તાન્ત બનાવેલા જણાય છે, તેથી આ થાપણુ રાખનાર અસત્ય એલે છે.” એમ કહીને તેણે થાપણ રાખનારના દંડ કર્યો, અને તેની પાસેથી થાપણુ મૂકનારને તેટલા ઉચ્ચ સુવર્ણના પણા અપાવ્યા. અહીં ન્યાયાધિપતિની પાીિ બુદ્ધિ જાણવી.
પ હવે મિજી એટલે ભિક્ષુક, તેનું દૃષ્ટાંત આ પ્રમાણે:
?
કૈાઇ માણસે કઇ ભિક્ષુની પાસે હુન્નર સાનૈયા થાપણ તરીકે મૂકયા. પછી કેટલેક કાળે તેણે તેની પાસેથી પાછા માગ્યા. ત્યારે તે ભિક્ષુએ તેને આપ્યા નર્ડ. પશુ ‘ આજ આપીશ-કાલ આપીશ ' એમ કહીને તેને છેતરવા લાગ્યા. ત્યારે તેણે ધ્રુતકારા ( છુગારીએ ) ને . આશ્રય લીધે. તેઓ ખેલ્યા કે- અવસ્ય તને તારી થાપણ અને અપાવશુ ” એમ કડ્ડીને તે દ્યૂતકારા રાતા રંગના વસ્ત્ર પહેરીને સેનાની લાકડી લઇ તે ભિક્ષુ પાસે ગયા, અને તેને કહ્યું કે અમે યાત્તાને માટે દેશાંતર જવાના છીએ, તમે આ ગામમાં અત્યંત પ્રમાણિક છે, તેથી આ અમારી સેાનાની લાકડીએ અમે તમારી પાસે મૂકવા આવ્યા છીએ તે રાખા. ” આ પ્રમાણે તેઓ ખેલે છે, તેટલામાં પ્રથમથી સકેત કરી રાખેàા પેલા પુરૂષ આવ્યા અને તેણે ભિક્ષુ પાસે માગણી કરી કે“ હું ભિક્ષુ ! મારી થાપણ મને પાછી આપો.” તે સાંભળીને ભિક્ષુએ નવી થાપણ તરીકે મૂકાતી સુવર્ણની લાકડીઓના લાભથી વિચાર્ય ૧ એક તૃતનું નાણું,
,,
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાર
કું!ની બારણુ હું અત્યારે નહીં આપું તે આ લેકે પેલાની લાકડીએ વિબાલને કીધે મારે ત્યાં નહીં મૂકે. ” એમ ધારીને તેણે તે પુરૂષને તેની થાપણ આપી દીધી. પછી તે ધૃતકારા પણ કાંઈક સીધ કાઢીને પોતાની સુવર્ણની લાકડી લઇને પાછા જતા રહ્યા. અહીં ધૃતકારની ઔપત્તિકી બુદ્ધિ જાણવી.
૬ હવે બ્રેડ નિર્તન” એટલે બાળક તથા નિધાન એનુ દૃષ્ટાંત આ પ્રમાણે,—
27
કોઇ એ પુરૂષા પરસ્પર દઢ પ્રેમવાળા હતા. એકદા કેાઇક સ્થાને તેઓએ એક નિધાન જૈયુ. તે એકને તેમાંથી એક માયાવી હતા તેણે કહ્યું કે...” આવતી કાલે સારૂ નક્ષત્ર છે માટે કાલે જ આપણે નિધાન ગ્રહણ કરશુ. તે સાંભળીને ખીજ કે જે સરલ પ્રકૃતિવાળા હતા તેણે તેનું વચન અંગીકાર કર્યું. પછી તે માયાવીએ રાત્રીને સમયે તે સ્થાને જઇ નિધાનને લઇ તેને બદલે ફાયલા નાંખ્યા, ખીજે દિવસે અન્ને સાથે તે સ્થાને ગયા. તે વખતે ત્યાં અંગારા (કાયલા) તૈયા. તે જોઇને માયાવી માથુ ફુટવા લાગ્યા તથા રાવા લાગ્યા. અને એણ્યે કે...” આપણે હીનભાગી છીએ. ધ્રુવે આપણુને નેત્ર આપીને ફાડી નાંખ્યા કે જેથી તેણે પ્રથમ નિધાન દેખાડી ને પછી જે અંગારા કરી મૂકયા. ” આ પ્રમાણે વારવાર ખેલતા ખેલતા ખીજાના મુખ સામુ જોવા લાગ્યા. તેની ચેષ્ટા જોઇને ખીજએ જાણ્યુ કે—” ખરેખર આહોજ નિધાન લઈ લીધું છે. ” એમ વિચારીને તે પણ પોતાના આકાર ગેપીને તેને ધીરજ આપતા સતે કહેવા લાગ્યું કે...” હું મિત્ર ! ખેદ મ કર, કેમકે એક કરવાથી કાંઇ ગયેલુ નિધાન ફીથી મળી શકવાનું નથી. ” પછી ખન્ને જણા પોતપેાતાને ઘેર ગયા. હવે સરલ પ્રકૃતિવાળા ખીજાએ તે માયાવીની ત્રણે જીવતી જ હાય એથી લેપની પ્રતિમા કરાવી અને એ માંકડા પામ્યા. પછી તે પ્રતિમાના ખેાળા માં, હાથમાં, માથા પર, સ્કંધ ઉપર તથા બીજાપણુ ચેાગ્ય સ્થાન ઉપર તે માંકડાને ખાવાના પદાર્થા મૂક્યા એટલે તેએ આવીને તે પ્રતિમાના ખેાળા વિગેરે સ્થાનેામાં રહેલા ભાત્યને ખાવા લાગ્યા. એ પ્રમાણે હું મેશાં કરવાથી તે માંકડાઓને તેવી ટેવ પડી ગઇ. ત્યાર પછી એકદા તેણે કાઇ પ`ના મિષથી તે માયાવીના બન્ને પુત્રાને જમવાનું કહ્યં, તેથી ભાજનને સમયે તે છેકરાએ તેને ઘેર જમવા આાવ્યા. તેમને તેણે મેટી ગારવતાથી જમાડ્યા, ભેાજન કરી રહ્યા પછી તે અન્ને કરાએને તેણે અત્યંત સુખ ઉપજે એવા સ્થાનમાં સંતાડ્યા. સાય કાળે પેલા માયાવી પેાતાના કરાઓની ખબર કાઢવા તેને ઘેર આવ્યા. ત્યારે તેને ખીજાએ કહ્યું કે—” હૅમિત્ર! તે તારા બન્ને પુત્રો તે માંકડા થઇ ગયા છે. ” તે સાંભળીને તે માયાવી ખેદ સહિત મનમાં વિસ્મય પામીને તેના ઘરમાં પેઠી. તે વખતે ખીજાએ ગુપ્ત રીતે પેલાની લેપ્યુમય પ્રતિમાને લઇ લીધી અને તેને ઠેકાણે આ માયાવીને બેસા છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બુદ્ધિસ્વરૂપ.
પછી માંકડાઓને તેના સ્થાનથી પ્પા એટલે તે માંકડાએ દેહીને કીસ કીલ રાદ કરતા તેના ખેળામાં, મસ્તક પર, સ્કંધ પર અને હાય વિગેરે અવયવો ઉપર વળગી પડ્યા, સરલ માણસે માયાવી મિત્રને કહ્યું કે—“ હે મિત્ર ! આ તારા પુત્ર જ છે, તે! તેઓ તારી ઉપર કેવા સ્નેહ બતાવે છે.” તે સાંભળીને માયાવી આયે કે“ હે મિત્ર ! શું મનુષ્ય અકસ્માત્ માંકડા થઈ શકે ? ” તે સાંભળીને સરલ બાળ્યા કે—“ હે મિત્ર ! કર્મની પ્રતિકૃળતાને લીધે થઇ પણુ શકે. જેને સુવર્ણ કાંઇ એકદમ અંગારા રૂપ થઈ જાય ? પરંતુ આપણા કર્મની પ્રતિકૂળતાને લીધે તેવું પણ થયુ. તેજ પ્રમાણે આ તારા પુત્ર પણ માંકડા થઇ ગયા. ” તે સાંભળીને માયાવીએ વિચાર્યું કે—“ ખરેખર આછું મારૂં કપટ જાણ્યુ છે. હવે તે હું કાંઇ વધારે મેલીશ તે! હુ` રાજાને ગુન્હેગાર થઇશ, અને વળી મારા પુત્રા મને મળશે નહીં. ” એમ વિચારીને તેણે સર્વ વૃત્તાંત સત્ય રીતે કહ્યા, અને નિધાનના અર્ધા ભાગ આપ્યા. ત્યારે સરલે પણ તેના પુત્રે તેને પાછા આવ્યા. અર્જુ આ ખીજાની ત્પત્તિકી બુદ્ધિ જાણવી.
છ હવે સિલ્ક એટલે શિક્ષા-ધવે, તેનુ ઉદાહરણ આ પ્રમાહો
,,
કાઇ પુરૂષ ધનુર્વેદમાં અત્યંત નિપુણ હતા, તે ફરતા ફરતા કોઇ એક નગરમાં જઇને ધનાઢ્યના પુત્રાને ભણાવવા લાગ્યા. તે કુમા પાસેથી ખાનગી રીતે તે ઘણુ દ્રવ્ય પામ્યા. તેથી તે કુમારાના પિતા વિગેરેએ વિચાર્યું કે આપણા કુમારે એ ઘણું ધન આપી દીધું છે, તેથી જ્યારે તે અહીંથી પેાતાને ગામ જાય ત્યારે આપણે તેને મારી નાંખીને સવ દ્રવ્ય લઇ લેવુ. ” આવા તેમના વિચાર પેલા અધ્યાપકના જાણુવામાં કાઈ પ્રકારે આવ્યે. તેથીતેણે ખીા ગામમાં રહેનારા પોતાના બંધુઓને તે વૃત્તાંત જણાગ્યે અને કહ્યું કે ટુ અમુક દિવસે રાત્રીને સમયે નદીમાં છાણુના પિડાને નાંખીશ, તમારે તે પિડા લઇ લેવા. ” તે સાંભળીને તેઓએ તે અંગીકાર કર્યું. પછી તેણે છાણુમાં દ્રવ્ય નાંખીને તેના પિડા તડકે સુકવ્યા. અન્યદા તેણે ધનાઢ્યના પુત્રને કહ્યું કે- અમારા એવે! એક વિધિ છે કે અમુક પણિએ સ્નાન કરી મંત્રપાઠપૂર્વક છાણુના પિડા નદીમાં નાંખવા. ” તે સાંભળીને કુમારોએ તે વાત કથુલ કરી. પછી નિશ્ચય કરેલી રાત્રીએ કુમારેાની સાથે નટ્વીપર જઈ સ્નાન કરીને મંત્રપાઠ ક સર્વે છાણુના પિંડા તેણે નદીમાં નાંખ્યા. પછી તે ઘેર આવ્યે, અને પેલા પિડા ( છાણા ) તેના બંધુએ નદીમાંથી પોતાના ગામમાં લઈ ગયા. ત્યારપછી કેટલેક દિવસે તે પુત્રાને તથા તેમના પિતા વિગેરેને મેલાવીને પેાતાની પાસે માત્ર પહેરેલાં વસ્ત્ર સિવાય ખીન્નુ કાંઈપણ નથી એમ દેખાડીને સ લેાકના દેખતાં તે પેાતાને ગામ ગયા. તે કુમારાના પિતા વિગેરેએ વિચાર કર્યો કેાની
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૮ હવે વાત -અર્થશાસ્ત્ર એટલે અર્થના વિવેચવાણું નીતિશાસ્ત્ર તેનું દાંત આ પ્રમાણે –
કેઈએક વણિકને એ સ્ત્રીઓ હતી. તેમાં એક પુત્ર હતો અને બીજી વધ્યા હતી. વધ્યા બીજીના પુત્રને એવી સારી રીતે પાળતી હતી કે તે પુત્ર “આ મારી માતા છે અને આ મારી માતા નથી ” એવો કાંઇપણ ભેદ જણને નહીં, એકદા તે વણિ પિતાની અને સ્ત્રી તથા પુત્ર સહિત દેશાંતર ગયે અને જ્યાં સુમતિનાથ નામના પાંચના તીર્થ કરની જન્મભૂમિ હતી તે ગામમાં જઈને રહ્યા. ત્યાં ગયા પછી તરતમાં જ તે વહિ મરણ પામ્યા. તેથી તેના અને સ્ત્રીઓને પરસપર કલહ થયે, તેમની એક કહેવા લાગી કે- “આ પુત્ર મારે છે, માટે હું ઘરની માલીક છું.” બીજી પણ તેજ પ્રમાણે કહેવા લાગી. તે બનેની રાજકારમાં ફરીયાદ ગઈ. તેમાં રાજના અધિકારીઓ તથા રાજા કાંઈપણ નિર્ણય કરી શક્યા નહીં, આ વૃત્તાંત સુમતિનાથસ્વામી ગર્ભ માં હતા ત્યારે તેની માતા મંગળાદેવીએ જાસાંભળે. તેથી તેણીએ તે અને શોકને બોલાવીને કહ્યું કે કેટલાક દિવસ પછી મારે પુત્ર થશે, અને તે મેટ થશે ત્યારે આ વૃક્ષની નીચે બેસીને તમારો ઈસાફ કરશે, માટે તેટલો વખત તમે બંને સરખી રીતે ખાઓ, પીઓ ને આનંદથી રહે.” તે સાંભળીને જેણીને પુત્ર ન હતો તેણીએ વિચાર્યું કે-“આટલે કાળ તે આનંદ કરવાને મળે. પછી શું થશે તેની કેને ખબર છે?” એમ વિચારીને તેણીએ હસતે મુખે અંગીકાર કર્યું. તે જોઈને દેવીએ જાણ્યું કે આ પુત્રની ખરી માતા નથી.” એમ જાણીને તેનો તિરસ્કાર કર્યો, અને બીજીને ઘરની સ્વામિની કરી. અહીં મંગળાદેવીની પરિકી બુદ્ધિ જાણવી. ૯ હવે ગ્રામ જે હું ઈચ્છું તે આપુ. આ દાંત આ રીતે છે–
કે એક સ્ત્રી હતી. તેનો પતિ મરણ પામ્યા. તે લોકોને વ્યાજે આપેલું ધન તેણીને સ્ત્રીને) કેઈ આપતું નહોતું એટલે તેણીએ પિતાના પતિના એક મિત્રને કહ્યું કે-“તમે મને લેકે પાસેથી મારું ધન અપાવે. ત્યારે તે બે કે-“જે મને તું ભાગ આપે તે આપ.” ત્યારે તે બોલી કે-“તમે જે ઇચ્છો તે મને આપજે.” તે સાંભળીને તેણે લોકો પાસેથી સધન પ્રયાસ કરીને ઉદ્યરાવી લીધું. પછી તેમાંથી તેને તેણે ઘણું ધન આપવા માંડ્યું, એટલે તેટલું થોડું દ્રવ્ય એ લીધું નહીં. તે બનેને તકરાર રાજદ્વારમાં ગયે. ત્યાં
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ન્યાયાધિપતિએ જેટલું ઉઘરાવેલું દલ નું તે સર્વ મંગાવી તેના બે લ ગ . તેમાં એક મોટો ભાગ અને બીજે ના કર્યો. પછી ન્યાયાધિપતિએ તે પુરુષને પૂછ્યું કે-“આમાંથી તું કયે ભાગ છે છે?” તે કે “હું મોટા ભાગ ઇચ્છું છું.” તે સાંભળીને ન્યાયાધિએ તે અનેના કેલકરારને અક્ષરાર્થ વિચાર્યો. તેમાં તે સ્ત્રીએ કહ્યું હતું કે “અમે જે ઈચ્છો તે મને આપજો.” એટલે પિલા પુરૂષને કહ્યું કે તું મોટે ભાગ છે, માટે એ ભાગ આ સ્ત્રીને અને નાને ભાગ તારે.' એમ કહીને તેના વિવાદને નિર્ણય કર્યો. અહીં ન્યાયાધિપતિની ઐત્પત્તિકી બુદ્ધિ જાણવી.
૧૦ હવે સવા સો હજાર અને એક લાખ-તેનું દ્રષ્ટાંત આ પ્રમાણે –
કોઈ એક પરિવ્રાજક હતા. તેને પાસે બેયનામનું એક મોટું રૂપાનું પાત્ર હતું. તે પરિવ્રાજક જે કઈ પણ એક વાર સાંભળે તે સર્વ સ્થાર્થ રીતે ધારી લેતો હતો. તેથી પિતાની બુદ્ધિના પાવર વહન કરતાં તેણે સર્વજને સમક્ષ પ્રતિજ્ઞા કરી કે-“જે કઈ માણસ મને કાંઈ પણ અપૂર્વ સંભળાવે તેને આ મારૂં રૂપાનું પાત્ર આપી દઉં.” પરંતુ તેને કોઈ પર અપૂર્વ વાત સંભળાવવાને શક્તિમાન થયું નહીં. કેમકે તે જે કાંઈ સાંભળે તે સર્વ અખલિતપણે તેજ પ્રમાણે બોલતો હતા, અને કહેતો હતો કે-“આ તે પહેલાં પણ સાંભળ્યું હતું, નહીં તે હું અખલિતપણે શી રીતે બોલી શકું?” આ વાવ સર્વત્ર પ્રસિદ્ધિને પામી. ત્યાર પછી એકદા કેઈ સિદ્ધપુત્રે તેની પ્રતિ જાણીને તેને કહ્યું કે-“હું તને અપૂર્વ વાત સંભળાવીશ.” એટલે તે આશ્ચર્ય જોવા માટે ઘણા લોકો એકત્ર મળ્યા અને રાજાની સમક્ષ તે બન્નેને વાણવ્યવહાર. સિદ્ધપુર બોલે કે–
"तुझ्झ पिया मह पियुगो, धइ अन गगं सयसहस्सं ।
जइ सुयपूव्वं दिजउ, अह न नुयं खोरयं देप्नु" |१||
તારા પિતા પાસે મારા પિતાના અન્યૂન (સંપૂર્ણ સો હુાર પેવે એક લાખ રૂપિયા લે છે, આ વાત જે તે પૂર્વે સાંભળી હોય તે તે રૂપીયા મને આપ, અને ન સાંભળી હોય તે આ તારૂં ખો નામનું પાત્ર દે.”
આ વચનથી પરિવ્રાજક પરાજ્ય એ અને પાત્ર આથી દેવું પડ્યું. અહીં સિદ્ધપુત્રની ઔત્પનિકી બુદ્ધિ જાણવી.
ત્પત્તિની બુદ્ધિ ઉપરના દષ્ટાંત સંપૂર્ણ.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિરો હાથ / જી.
માનની. આ રાસ ભદાસ નામના શ્રાવકનો બનાવેલો છે. તે શ્રી વિજયસેનરીર મહારાજના પરમભક્ત હતા, બાર વ્રતધારી હતા, દરરોજ બેસણું કરતા, ચાર નિરામ ધારતા, બે ટંક પ્રતિક્રમણ કરતા, દરરોજ દશ જિનમંદિર જુડારતા, પર્વતિથિએ વિવધ કરતા, ગુરૂતિમાં તત્પર હતા. તેમણે લંબાવતી અથવા ખંભાયતમાં રહીને સંવત ૧૯૮૨ માં આ રાસ રમે છે. તેની અંદર શ્રાદ્ધ વિધિ, વિવેકવિલાસાદિ શ્રાવકના આચારને બતાવનારા ગ્રંથોમાંથી રહસ્ય લઈને દાખલ કરેલ છે. રાસની ભાષા જુની ગુજરાતી છે. આ અંકમાં આવી ગયેલા શ્રીપાળ ને ચંદરાજાના રાસની જે કથાનુગરૂપ આ રાસ નથી. આ રાસમાં ખરી રીતે તે શ્રાવક ચોગ્ય ચરણકારાગ જ સમાવેલ છે. રાસ ખાસ વાંચવા લાયક છે, પરંતુ વહુની ગુજરાતી ભાષા સમજનારા અને તેવી તસદી લેનારા જૈન બધુ થોડા લેવાથી આ રાસમાં બતાવેલું શ્રાવકની કરણરૂપ રહસ્ય સર્વે જૈન બંધુઓના ધ્યાનમાં આવે એટલા માટે આ રાસનું રહસ્ય આપવા ધાર્યું છે. પૂર્વે આપેલા રસના લેખની જેમ આમાં પ્રથમ કથાનક અને પછી તેનું રહસ્ય એમ આવવાનું નથી, આમાં તે રાસની અંદરથી રહસ્યજ આપવાનું છે.
સ પ્રારંભ. રસના કર્તા પ્રારંભમાં સરસ્વતિને નમસ્કાર કરે છે અને તેની સ્તુતિ કરે છે. રતિક્ના પ્રસાદથી જ મનુષ્ય બુદ્ધિશાળી થાય છે. બુદ્ધિ એ મતિજ્ઞાનને જ વિધ્યાગ અથવા પર્યાય છે. “જ્ઞાન વિના મનુષ્યો કરતાં દરિદ્રી મનુ પણ સારા' એ હકીકત સ્પષ્ટ કરતા સતા કર્તા કહે છે કે
તે દરિદ્રી જગમાં ભલા, જ્ઞાન સહિત દીસે ગુણનિલા:
અર્થ સહિત ને જ્ઞાન રહિત, તે નર ના ભારે ચિત્ત. તે દરિદ્રીઓ પણ આ જગતમાં એ છે કે જેઓ જ્ઞાન સતિ હેવાથી ગુણવાન દેખાય છે, પરંતુ અર્થ એટલે દ્રવ્ય સહિત હોય પણ જ્ઞાનહિત હોય તે તે શ્રેષ્ઠ નથી. તેવા માણસો કર્તા કહે છે કે મને ગમતા નથી–સારાં લાગતાં નથી.” આગળ ચાલતાં કર્તાએ જ્ઞાનીનું ઘણું બહુમાન કર્યું છે–
જ્ઞાની નર સઘળે પૂજાય, નરપતિ નિજ નગરેજ મનાય; સાની ભલે નર જહુ રૂપ, કે જુએ કેયલનું રૂપ.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હિતાની રોનનું રહસ્ય.
પવિત્રતા નારીનું રૂપ, રૂપને વિધાજ સુરૂપ. અધિક રૂપ તે વિદ્યા કહી, ગુપ્ત ધન તે વિદ્યા સહી; યશ સુખની દેનારી એહુ, વાટે બાંધવ સરખી જેહ, વિદ્યા રાજભુવને પૂજાય, વિદ્યહીન અજ પશુઆ ગાય; લક્ષ્મી પણ જુગ તે શોભતી, જે ઉપર ડી સરવતી. નાણા ઉપર અક્ષર નહીં, તે નાણું નવિ ચાલે કહી
જિહાં અક્ષર તિહાં મહત્ત્વ તે બહુ ઉત્તમ અંગને પૂજે સહુ.
આ પ્રમાણે અનેક પ્રકારે જ્ઞાનનું બહુમાન બતાવ્યા પછી કહે છે કે “ગણઘર, આચાર્ય, ઉપાધ્યાય એ સર્વ પદવી પણ જ્ઞાનવડેજ પ્રાપ્ત થાય છે. વળી સ્વર્ગ ને નરક, પૃથ્વીને સમુદ્ર, નદી ને પર્વતો, નગર ને અટવી, પુણ્ય અને પાપ, જીવ અને અજીવ, ભવ્ય ને અભવ્ય, સાધુધર્મ ને શ્રાવકધર્મ ઇત્યાદિ સર્વ હકીકત જ્ઞાનીજ જાણે શકે છે અને જ્ઞાનીજ બતાવી શકે છે. સરસ્વતીના-જ્ઞાનના કે વિઘાના ગુણે વર્ણવતાં પાર આવે તેમ નથી. સર્વત્ર તેનું જ બહુમાન છે અને તેની જ અવશ્યક્તા છે. કવિઓને તે સરસ્વતીજ માતાતુલ્ય છે. રાસ, ચરિત્ર, કાવ્ય, નાટક કે કાંઈ પણ રચના કરતાં પ્રારંભમાં તેની જ આવશ્યક્તા છે, તેના પ્રસાદની જ જરૂર છે અને તેને જ નમસ્કાર કરવામાં આવે છે. તેને બ્રહ્માણી, શારદા, ત્રિપુરા, ભારતી, વિદુષા, સરસ્વતી વિગેરે અનેક નામવડે સંભારવામાં આવે છે.”
આ પ્રમાણે પહેલી ઢાળમાં સરસ્વતીનું અથવા જ્ઞાનનું બહુમાન કરીને પછી બીજી ઢાળમાં અભિધેય' કહે છે. આ રાસની અંદર કર્તાએ શું શું કહેવા લાગ્યું છે તે કર્તા ટુંકામાં બતાવી આપે છે. નીતિશાસ્ત્રના બોલ, સિદ્ધાંતના ભાવ, ચારિત્રના ભેદ, લૈકિક શાસ્ત્રની વાતો, વૈદ્યક શાસ્ત્રનું રહસ્ય, તિષના પ્રકાર, કવિઓની ઘટના, શ્રાવકની વિધિ, સાધુના માર્ગ, સ્વપ્નને વિચાર, જાગવાની વિધિ, નવપદ જાપનું વિધાન નવકારવાળીના પ્રકારનું પ્રતિકમણ કેમ કરવું, પણ ખાણુ શી રીતે કરવું, શંકાશ કેમ ટાળવું, વસ્ત્ર કેવી રીતે પહેરવાં, દહેરાસર શી રીતે જવું, ચૈત્યવંદન કેમ કરવું, પૂજન વિધિ, ભજન વિધિ, દાન દેવાને વિધિ, વાણિજ્ય વિધિ સભામાં કેમ બેસવું પાણી શી રીતે પીવું, કર્મ કેમ કરાવવું, નાન કેવી રીતે કરવું, શરમ (લજા) કેવી રીતે જાળવવી, કયે વખતે ન બોલવું, પુરૂ કઈ રીતે બોલવું, ભેગ કેમ ભેગવવા, સેવકે કેમ વર્તવું, સ્વામીએ કેમ વર્તવું, માગે કેમ ચાલવું, શુભ કરીના પ્રકાર, ગર્ભના વેદ, ઉપ
૧ કહેવાનું છે જે હોય તે. 2. વેપાર કેવી રીતે કરે છે કે હમત..
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
જૈન ધર્મ પ્રકાર
ના’ ભેદ, દંડ ( લાકડી ) ના ને, ઉપરાંત અન્ય પણ આને કહેવામાં આવશે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રસંગોપાત અનેક -
આ પ્રમાણે બીજી ઢાળમાં અભિધેય બતાવ્યા પછી ત્રીજી ઢાળમાં ઠાવકે વ્યવહારશુદ્ધિને માટે પ્રથમ ૨૫ ગુણ ધારણ કરવા જોઇએ તે બતાવ્યા છે. આ કુશે. માર્ગાનુસારીના કહેવામાં આવે છે. આ ગુડ્ડા પ્રાપ્ત થયા પછી જ આગળ વધી શકાય છે અને શ્રાવકપણું પ્રાપ્ત થાય છે. આ ગુડ્ડા વિના ખરૂં શ્રાવકપણ પ્રાપ્ત થતું નથી. આ ગુડ્ડા ખાસ આવશ્યકતાવાળા હોવાથી તેને કત્તાંએ અગ્રસ્થાન આપ્યુ છે, અને ત્યારપછીજ આગળ પ્રયાણ કર્યું છે. તે ગુણા આ પ્રમાણેના છે:-~~
rr
૧ શ્રાવકના વ્યવહાર શુદ્ધ હોય અાત્ ન્યાયયુક્ત વ્યાપાર કરીને દ્રવ્ય ઉ× પાજ ન કરનાર હોય, ૨ શિષ્ટ જનાના-ઉત્તમ મનુષ્યેના ઉત્તમ આચારની પ્રશંસા કરનાર હાય, ૩ એક આચારવાળા, એક ધર્મવાળા અને અન્ય ગોત્રવાળાની સાથે પુત્ર પુત્રીનું વિવાહ કાર્ય કરે, ૪ પાપથી મ્હીનાર હાય, ૫ દેશાચાર આચરે,૬ છતા યા અછતા કોઈના અવવાદ ન મેલે-નિ ંદા ન કરે; તેમાં પણ રાદિકને તે કદી પશુ અવર્ણવાદ ન મેલે, છ સારે ઠેકાણે, સારા પાડાશમાં, બહુ મારા વિનાના ઘરમાં રહે, ૮ ઉત્તમ મનુચૈાના સંગ કરે, હું માતપિતા અને ગુરૂ વિગેરે માનનીય પુરૂઅને માન આપે-માને, ૧૦ ઉપદ્રવવાળુ સ્થાન વર્જ-અન્યત્ર જઇને રહે, ૧૧ નિંદનિક ( લેાકવિરૂદ્ધ ) કાર્ય ન કરે, ૧૨ આયપત ( આવક ) ને અનુસારે ખર્ચ કરે, ૧૩ વિત્ત પ્રમાણે વેશ રાખે-ઉદ્ભટ વેષ :ન પહેરે, ૧૪ મુદ્ધિ મેળવવાના આઠ ગુણુને દરે, ૧૫ નિરંતર અવકાશ મેળવી ધર્મકથા સાંભળે, ૧૬ અજીર્ણ થયુ હોય ત્યારે ભાજન ન કરે, ૧૭ શરીરને માફક આવે તેજ પઢાઈ -પ્રમાણમાં ખાય, તેમાં પણ લેલુપતાથી વિશેષ ન ખાય. ૧૮ ધર્મ, અર્થ ને કામ એ ત્રણે વર્ગ એક ખીજાને બાધ ન આવે તેવી રીતે સાધે. ૧૯ અતિથિ, સાધુ અને દીન ક્ષીણુ વિગેરેનું ઉચિત માન જાળવે, ૨૦ અનુભવેશી હાય-દુરાગ્રહી ન હેાય, ૨૧ ગુજીવતને નિર ંતર આદર કરે-ગુણના પક્ષપાતી હોય, ૨૨ અફાળે ગયત્ન ન કરે, ૨૩ પોતાના બળાAછળના વિચાર કરીને કેઈ પણ કાર્ય આદરે, ૨૪ જ્ઞાનવૃદ્ધી પૂૠભક્તિ કરે, ૨૫
ીયાક્રિકને પ્રતિબંધ ન કરે-ગુણવંત સાથે પ્રતિષ્ઠધ કરે, ૨૮ દીર્ઘ દૃષ્ટિ વાપરીને કઈ પણ કાર્ય કરે-સર્વ કાર્યની પ્રથમથી આલેચના કરે, ૨૭ કુચા ને મરાબર સમજૈ, ૨૮ કોઇએ ગુગુ કર્યો હોય તે તેને જાણે કે નહીં, ૨૯ વિનયાદિ ગુણુ ધારણુ કરે -કુળમર્યાદા-લજાળુપણુ તરે નહીં, ૩૦ ટ્વીન ઉપર દયાળુ હાય, ૩૧ સામ્ય આકૃતિવાળા હોય, ૩૨ કેમળ વચન એલે--ક રા ન બોલે, ૩૩
૫ પગરખાં.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વીનર ચર્ચાપર વિચાર,
પરને ઉપકાર કરે, ૩૪ કામ, કેક, મદ, મેહ, લેાભ વિગેરે અંતરંગ ઘેરીને છો જીતવાના પ્રયત્ન કરે, ૭પ પાંચ ટ્રીઓને પોતાના વશમાં રાખે-પેાતે વશ ન થાય,
આ પ્રમાણેના ૩૫ ગુણ કત્તાએ અહીં સંક્ષેપમાં કહ્યા છે, તેના વિશેષ વિસ્તાર શ્રાદ્ગુણ વીવરણ, ધમિદુ વિગેરે ગ્રંથોથી જાણી લેવા. આ ગુણ ઉપરાંત સમકિત ગુણુ અને ખાર વ્રતાદિક કે અંગીકાર કરવા યોગ્ય છે, તે સ્વશક્તિ નુસાર અંગિકાર કરે. શ્રાવકના સર્વ ગુણુ સંપન્ન આન’દાદિક શ્રાવકો થઇ ગયા છે. તેના અધિકાર–તેનું ચરિત્ર શ્રીઉપાસકદશાંગ સૂત્રથી તેમજ વધુ માન દેશના વિગેરે ગ્રંથાથી જાણી લેવું. કો કહે છે કે
અ
નર જે કડવાં તુ બડાં, ગુણે કરીને મીઠ; તે માણસ કેમ વીસરે, જેહુ તણા ગુણ દી.
“ જે માણુસા કડવાં તુખડ ં જેવાં હાય કે જે પેતે કડવાં હેય અને અન્યના પ્રાણ લે તેવા હેાય; તેથી બીજી રીતે જે માશુસે ગુણે કરીને મીડાં હાય, જેના ગુણા દેખવામાં આવેલા હાય, તે બંને પ્રકારના માણસે કેમ ભૂલાયન જ ભૂલાય.'
33
કેટલાક અજાણ્યા માણસા-ઝુથુને એળખ્યા જાણ્યા સિવાય માત્ર ઉપરના દેખાવથી માચે છે તે પતંગ જેમ ઢીવાને જોઇને તેમાં પડવાથી પ્રાણુ ખુએ છે તેમ ઘણીવાર ભૂલ ખાઇ જાય છે. કર્તા કહે છે કે-એકવાર તે સજ્જનના મેળાપ થઇ જાય તે પછી તેની સ ંગતિ ખનતા સુધી છેાડવી નહીં,કારણ કે સત્સંગતિ ઘણી દુર્લભ છે.
છેવટે કર્તાનું કહેવુ એ છે કે ઉપર જણાવેલા ૩૫ ગુણ્ણા પૈકી જેટલા ખની શકે તેટલા ગુણ! અવશ્ય આદરશે. જો તે ગુણેા પ્રાપ્ત થશે . તે પછી તમે શ્રાવક પણામાં આગળ વધી શકશેા, શ્રાવકધર્મને યોગ્ય થશે, તે વિના ખરા શ્રાવકપણાની યેાગ્યતા પણ તમારામાં આવશે નહીં.
હવે શુદ્ધ શ્રાવકનાં લક્ષણ અને તેની દિનકરણી આગળ કોં ક્રમસર કહેશે, તેમાં મૂળ આધાર શ્રી રત્નશેખર સૂરીશ્વરના કરેલા શ્રાવિધિ ગ્રંથનો જ લેવામાં આવ્યું છે. હાલ તે ઉપર જણાવી છે તેટલી હકીકતનું મનન કરવાની જૈન બંધુએને ભલામણ કરી વીરનીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
(લેખક-મીચંદ ગિરધરલાલ કાપડિયા- સીટર. ) નાની કેમેએ જ્યારે જ્યારે પ્રસંગ મળે ત્યારે ત્યારે પિતાની પરિસ્થિતિ પર વિચાર કરી ભવિષ્યની રૂપરેખા દોરવી જોઇએ. ભૂતકાળના અનુભવથી વધારે નિપુણ અને સાવધાન થઇ વર્તમાન સંગ-દેશ કાળ લક્ષ્યમાં રાખી દીર્ઘ દૃષ્ટિ પૂર્વક ભવિષ્યના કાર્યો પર ખ્યાલ કરવામાં આવે, કલ્પના શક્તિ અને વિચારશક્તિને બરાબર ઉપગ કરવામાં આવે અને બાંધેલ અભિપ્રાય અને નિર્ણયને નિડરપણે કેમ સમક્ષ વિચાર માટે મૂકવામાં આવે તો એક પ્રકારનું એવું સુંદર વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરી શકાય છે કે તેને પરિણામે જરૂર કોઈ પણ પ્રગતિ થાય. કોઈ પણ પ્રગતિના સૂત્રમાં વિચાર કરવામાં આવશે તે જણાશે કે કાર્યક્રમમાં પ્રથમ વિચાર અને પછી કાર્ય થાય છે. કેમ અથવા દેશના ઈતિહાસમાં ઉલ્કાન્તિથી કાર્ય ચાલે છે. તેથી એક નિર્ણત કરેલા વિચારને અમલમાં મૂક્યા પહેલાં પ્રથમ વિચાર કરે જોઈએ, વિચારની સાથે વિચારણા અને તેની સામેની તથા તરફેણની દલીલ લક્ષ્યમાં લેવી જોઈએ અને એવી રીતે સર્વ દેશકાળ પરિસ્થિતિની તપાસણી પછી જે નિર્ણય થાય તેને ચર્ચા માટે વિશાળ પ્રસિદ્ધિ આપવી જોઈએ. એવા નિતિ વિચારને જ્યારે જાહેર ચર્ચાનું રૂપ આપવામાં આવે છે ત્યારે તેની સામે અથવા પક્ષમાં જે અન્ય અનુભવીના વિચારે હાય છે તે લક્ષ્યમાં આવે છે, ચર્ચા પ્રથમ ઉગ્ર આવેશનું રૂપ લે છે, પછી તેમાંથી તત્ત્વ રહસ્ય પર વિચાર થાય છે અને છેવટે એક નિર્ણય પર આવી શકાય છે. ગતિના નિર્ણયાત્મક રહસ્યની આ પ્રનાલિકા જો કે ઘણી વિકટ અને લંબાણ લાગે છે, ઘણી વખત તેમાં બહુ ટાઈમ પસાર થાય છે, અને ચર્ચા ઉત્પન્ન કરનાર શરૂઆતમાં કેટલીકવાર ગેરવાજબી ટીકાને પાત્ર પણ થાય છે તે પણ એવી રીતે જે ચર્ચા થઈને નિર્ણય થાય છે તે એટલા સ્થિર અને સંપાયે છે કે એના સંબંધમાં ભવિષ્યમાં પશ્ચાત્તાપ કરવાનું કારણ રહેતું નથી, ભરેલ પગલાંઓ પાછા ભરવાની દીલગીરી ભલી ફરજ પડતી નથી અને પ્રગતિને બદલે પશ્ચાત્ ગતિ થતી નથી. આથી કેાઈ પણ આબતમાં નિર્ણયામક પ્રગતિ કરવા માટે સમુચ્ચય સવાલેને અંગે વિચાર કરવાનાં સાધનો અને બન્ને પક્ષની અનુકૂળ પ્રતિકુળ દલીલો લેક સમક્ષ રજુ કરવાની ફરજ વિચારશીળ સમજુ માણસની છે.
જૈન કોમ ઘણી નાની છે, આખા આર્યાવર્તની નજરે જોતાં અઢી માણસે
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઈનિક પર વિચારે. એકની રાશિ તેની છે, માખી જયલી દુનિયાની નજરે જોતાં તેની નાની ૧૫૦ મનુ એકની રાશિ આવે છે. તેમાં સંપ્રદાય, ગ૭, સ્થાનિક તફાવત છે ને ગ૭ના પદો વિચારતાં અને તેની પરિસ્થિતિ વિચારતાં ઘણે અગત્યને વિચાર
જ છે. નાની કમાએ પિતાની હૈયાતિ જરૂરી છે એમ સ્વીકારવા માટે જેમ બાહ્ય પ્રયત્ન કરવો પડે છે તેમ તેના આંતરજીવનની સ્થિરતા માટે તેણે અંદરની સુધારણા અને નકામી ખટપટના સવાલોને શીદ્યપણે અને મક્કમ રીતે દાબી દેવાની જરૂર પડે છે. તેણે જે વખતે લેકરૂચિ ધર્મ તરફ બેદરકારીથી ભરપૂર થતી દેખાતી હોય તે વખતે નકામે શક્તિને વ્યય અટકાવી કઈ જગોએ વ્યાધિ લાગે છે તે શોધી કાઢવો જોઈએ. તેને માટે વિશાળ પાયા ઉપર ચર્ચા ઉપશ્ચિત કરવાની જરૂર પડે છે. જે કરડેની સંખ્યામાં ધર્મના અનુયાયી હોય, ધર્મના સિદ્ધાન્તને યોગ્ય પ્રસિદ્ધિ મળી ચૂકેલી હોય, સર્વ વ્યક્તિઓ નિયમસર વિચારણા કરી શકે તેવી સ્થિતિમાં હય, પ્રત્યેક વ્યક્તિ પોતાની શક્તિ અને અનુકુળતા પ્રમાણે ફરજ બજાવતી હોય ત્યાં આવી ચર્ચા ઉપસ્થિત કરવાની જરૂર રહેતી નથી, પરંતુ જેનકેમની સંખ્યા અને તેના નાના નાના ભેદ અને પેટા ભેદ જોતાં તથા તેની મોટી જવાબદારી લેતાં વિજ્ઞાનના નિયમ પ્રમાણે ચર્ચા કરવાની ખાસ જરૂર છે. જે એવી ચર્ચા વિચારણા પૂર્વક કરીને એગ્ય નિર્ણય કરવામાં નહિ આવે અથવા વધારે નહિ તો ચર્ચાનો વિષને માદા આકારમાં પક્ષની અને વિરૂદ્ધની દલીલે સાથે રજુ કરવામાં નહિ આવે તે જે મહાન તત્ત્વજ્ઞાન વર્તમાન કાળને ખાસ ઉપગી અને અનુકરણીય જણાયું છે, જેનાં નય નિક્ષેપના સિદ્ધાન્ત વર્તમાન તર્ક જ્ઞાનના સ્વીકારાયેલા સિદ્ધાને બરાબર જવાબ આપી શકે તેવાં છે, જેમાં કર્મના અવિચળ સિદ્ધાને ત્રણ કાળમાં ન્યાય અને તર્કની કટિઓને બરાબર ઝીલી શકે તેવા છે તે માત્ર પુસ્તકમાં રહી જાય, અને જૈનધર્મ પ્રાચીન કાળને ધર્મ હતો એ એક ઐતિહાસિક બાબતજ થઈ જાય. એ ભય અત્યારે ગ્ય રીતે ઉત્પન્ન થયો છે તેથી સ્વાત્મ જીવનને અંગે પણ આપણી વર્તમાન પરિસ્થિતિ પર નિડરપણે ચર્ચા કરવાની જરૂર છે.
રાવી ચર્ચા વિજ્ઞાનના નિયમ પ્રમાણે કરવામાં ચર્ચાતા વિષયોની સામેની અને પક્ષની દલીલ રજુ કરવા જતાં કેટલીકવાર ગેરસમજુતી ઉભી થવાને ઘણો સંભવ છે. એનું મુખ્ય કારણ એ છે કે હજુ આપણું કામમાં વિચાર બળ એવી સ્થિતિ પર પહોંચ્યું નથી કે જ્યાં પિતાને અનુકૂળ ન જાય એવા વિચારો પણ વિચાર કરવા ખાતર સમતાથી સહન કરી શકાય. એવી અસહિષ્ણુતાની સાથે વિ ચાર બતાવનાર ઉપર આક્ષેપ કરવાની પદ્ધતિ પણ હજુ આ નવીન યુગમાં આપણે
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ મહાર
હું
આ નદી જેવી ચા સ્થિત કરનાર ધાર નાની એવી ઝંડાને પાત્ર થાય છે અને માત્ર સિંહતાને પશુિમ નાના વાલે ચર્ચા ચા નાર ઉડી નય છે. ત્યાંસુધી અને પક્ષની દલીયે સમજી, તેનુ પ્રધરણ કરી, તેના પર લખાણ વિચાર કરી તુલના કરવાની આપણા સામાન્ય વર્ગને પણ ટેવ પડશે નિહ અને ખાસ કરીને જવામદાર આગેવાનો તેવી રીતિ અંગીકાર ક શે નિહ ત્યાંસુધી અનેક અનેક સુગધી વિચાર પુષ્પા અયેાગ્ય રીતે જંગલમાં સુકાઈ જવાના, કરમાઇ જવાના અથવા નામશેષ થવાનાં એમાં જરા પણ સંદેડ નથી. આપણી સરખા વિચાર ન કરનાર અયેાગ્યજ હાય, આપણા વિચારજ ધર્યું છે અને બાકી સર્વત્ર અણ્યજ છે એવા નિીત સિદ્ધાન્તથી ચાલવુ એ નૈતિક અને ધાર્મિક દ્રષ્ટિથી વિરૂદ્ધ છે, ગેરવ્યાજબી છે અને અકર્તવ્ય છે. જેએ પેાતાની કરજ અને જવાબદારી જરા પણ સમજતા હોય તેમણે આવા અધ:પાત કરાવનાર અને પ્રગતિના વિરોધક તત્ત્વને જાણી વિચારીને તે! આકરવું નજ ોઇએ. કેટલીકવાર વગર તણ્યે-સમજે એવા ખાડામાં પડાઇ જવાય છે. તેના ઉપાય એકજ છે કે પોતાના વિચારશીળ સહચારીઆને સૂચના કરી દેવી કે જ્યારે એવા પ્રસંગ જણાય ત્યારે ચેન્ગ્યુ ચેતવણી મળે, આમાંઅણઘટતી રીતે ઘણા સુ ંદર વિચારે અત્યારસુધીમાં માર્યા ગયા છે. એટલા ઉપરથી અન્યના વિચારો તરફ સહિષ્ણુતા મતાવવાની ખાસ જરૂર છે એમ ચર્ચામાં ભાગ લેનારે નિરતર લક્ષ્યમાં રાખવુ. એ ચેગ્ય ચર્ચાને અંગે ખાસ મહત્વના વૅજ્ઞાનિક નિયમ છે.
ચર્ચા કરવાની જરૂરીઆત સાથે વિચાર સ્વાતંત્ર્યના પણ ઘણાજ સંબંધ છે. ત્યાંસુધી ચર્ચામાં ભાગ લેનાર પેાતાના વિચારો નિરપણે ળતાવી ન શકે ત્યાં સુધી ચર્ચા જરૂર મુદ્દા વગરની થઇ ન્તય અને રસકસ વગરની લુખી જાય એમાં જરાપણ આશ્ચર્ય પામવા જેવુ નથી. અમુક પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થતાં તેની સામે અથવા તેના પક્ષમાં ખુઠ્ઠા હૃદયથી ખેલવાની છુટ હેાવી બ્લેઇએ. વિચાર સ્વચ્છંદતા ૫સંદ કરવા ચેગ્ય નથી; ધર્મના તત્ત્વને બાજુએ મૂકનાર, રહસ્યને ફેંકી દેનાર અને મુદ્દાને વીસરી મૂકનાર ચર્ચા નકામી છે એટલુ જ નહિ પણ કેટલીક વાર નુકશાન કરનારી થાય છે. કુશ વગરની અને મૂળને ક્ષતિ કરનારી ચર્ચા જેમ હાનિ કરનાર છે તેમજ ગેરવ્યાજબી અકુશવાળી અને ખેલનાર કે લખનારના માથાપર લટકતી તરવાર જેવી પરિસ્થિતિ પણ માટી હાનિ કરનાર છે. મજબુત પરિપકવ વિચારોને કામ સમક્ષ રજુ કરાવવા માટે સ્વછંદતાપર અકુશ રાખી સ્વતંત્રતાને ઉત્તેજન આપવાની જરૂર છે, જે પરિસ્થિતિ ભવિષ્યમાં ઉત્પન્ન થવાની છે એવુ દીર્ઘ દૃદ્ધિથી જોઇ શકાય તેવે વિચાર એક
For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ધાનિક વિચાર
ડાફ: વિસારકને મુકે તો તેને કેમ સર મૂકવાની તેને અબાધિત છુટ હોવી છેઇ. સ્વતંત્રતા અને સ્વછંદતા વચ્ચે રેલો બારિક તફાવત છે કે એની વચ્ચે રેખા દોરવી ઘણી મુશ્કેલ છે, છતાં સંજે લાભ પણ સ્વતંત્રતાને મળવો જોઈએ. નિર કુરા વિચારોથી કોઈવાર ન ઈચ્છવા પ્રસંગ ઉત્પન્ન થવા શક્ય છે, પણ તેની ખાતર વિચારેને અવકાશજ ન આપવા જવું ભયાત્રાનું રાજ્ય ઉત્પન્ન કરવું એથી થોડા હિતની ખાતર તંદુરસ્ત ચર્ચાને ઉખેડી નાંખવા જેવું થાય છે. એવી - સ્થિતિ કપી શકાય છે કે જ્યાં એગ્ય વિસ્તરણ કરવાથી સ્વતંત્ર વિચાર અને સ્વ
છંદ ખ્યાલો વચ્ચે તટસ્થ નજરે તફાસ્તુ માંકી શકાય. આ સૂવને બહુ લક્ષ્યમાં રાખવાની જરૂર છે. ચોગ્ય ચર્ચાઓને ગેબી રીતે વ્યક્તિગળથી દાબી દેવાના ન ઈચ્છવાજોગ પ્રસંગે પ્રાપ્ત થયા છે, તેનું પરિણામ બહુ અનિષ્ટ આપ્યું છે. - તાના વિચારે મક્કમ રીતે બતાવી શકવા છુટ રાજ્ય દ્વારા વિષયમાં જેમ ચીકા રાઈ છે તેમ ધાર્મિક સામ્રાજ્યમાં પણ સંકારવી જોઈએ. એથી સર્વત્ર અંધકાર થઈ જશે અથવા મૂળ મુદ્દાઓ પુંચવાઈ એવા ખ્યાલથી ડરી જવાથી પ્રગતિના માર્ગ પર મેટે અંકુશ આવી પડે છે. જે વૈજ્ઞાનિક નજરે ચર્ચા કરવામાં જેમ અસહિષ્ણુતા બતાવવાથી કેમમાં ક્ષતિનું ૪ લાગુ પડે છે તેમ વિચારસ્વાતંત્ર્ય પર અયોગ્ય અંકુશ મૂકવાથી પણ નિરવદિ નુકશાન થાય છે.
ચર્ચા ઉપસ્થિત કરનારે પણ ઘણા સત્યના મુદ્દા લક્ષ્યમાં રાખવા ચોગ્ય છે. બનતા સુધી સ્થાને છાજતી ભાષા ચરાના વિષયમાં વાપરવી એ પ્રથમ અગત્યની બાબત છે. ઘણી સત્ય વાત અશ્વ માં બેલાય છે તેથી જ મારી જાય છે. શબ્દની એટલે ભાષાની અસર કેટ રેટી છે તે પર લક્ષ્ય ખેંચવાની જરૂર હોય એમ લાગતું નથી, એટલું જ કહેવું ૩ થશે કે એકને એકજ હકીકત પ્રઢ ભાષામાં કહેવામાં આવે તે તે ધારેલ પરિણામ નીપજાવી શકે છે, લેકેના મગજને અસર કરવા ઉપરાંત તે હૃદય સુધી પહોંચે છે અને ચર્ચાગ્ય વાતાવરણ ઉત્પન્ન કરી શકે છે. એક વખત ચર્ચાગ્ય વાતણ ઉત્પન્ન થયું એટલે ચર્ચા ઉપસ્થિત કરનારનું અધું કામ લગભગ ફતેહમંદ કર્યું છે એમ સમજવું. આવા સંયોગ ઉત્પન્ન કરવામાં મધુર ભાષાપ્રગ બહુ લાવ કરનાર છે. તેને બદલે તુચ્છ હલકીતોછડી ભાષા વાપરવાથી મુદ્દાના સવાલે અa જાય છે, અસલ હેતુને બદલે આજુબાજુના નકામા મુદ્દાઓ તરફ લક્ષ્ય ખેંચાÉજાય છે અને એવા ગોટાળામાં આખરે વાત પડતી મૂકાય છે અને કેટલીકવાર નકારે કચવાટ ઉત્પન્ન થાય છે. ચર્ચા ઉપસ્થિત કરનારે તેટલા માટે ભાષા બહુ સુંદર અને ગૃહસ્થના મુખમાં છાજે તેવી વાપરવા માટે ખાસ લક્ષ્ય રાખવાની જરૂર છે ચોકસ વિષયે તેપર ચર્ચા ઉપસ્થિત
For Private And Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કરી નાખેરમા વગર કહી શકાય તે હાક છે; પરંતુ ' સારું છે ઇકાડમાં ન રાખવાથી ગુદાના કેટલાક પ્રા છેલ્લા દશેક વર્ષમાં આપણે ગુમાવી બેડા છીએ અથવા તે પર જરાપણ અજવાળું પાડવાને બદલે ઉલટા પાછા હઠયા કીએ. જે એને બદલે ચેય ભાષા વાપરવામાં આવી હત ા ણ બાબતમાં પ્રગતિ થઈ શકી હોત એમ વધારે સૂકમ દષ્ટિથી અને મનુચવભાવના અવલોક નથી જોતાં તરતજ જણાઈ આવશે.
ચર્ચા ઉપસ્થિત કરનારે એક બીજી અગત્યની વાત લક્ષ્યમાં રાખવા યોગ્ય છે તે એ છે કે મુળ મુદ્દાને–ચર્ચાનો વિષય બાજુમાં ટળી જ ન જોઈએ, એ સુને ગૌણ ભાગ ન મળ જોઈએ, પણ તેને યોગ્ય મહત્તા મળવી જોઈએ. ચર્ચાના આ અગત્યના નિયમને લક્ષ્યમાં ન રાખવાથી કેટલીકવાર અવ્યવસ્થિત ચર્ચા ચાલે છે, દલીલના ઢગલે ઢગલા ઉભરાઇ જાય છે પણ મુદ્દાને સ્પષ્ટ ખ્યાલ ન હોય અને તેને ચે દલીલ રજુ કરવાની પદ્ધતિ ન આવડતી હોય તો ચર્ચા ઉપસ્થિત કરનાર આજુબાજુના ઘુંચવાડામાં નરમ પડી જાય છે, ગોટાળામાં પડી જાય છે અને આખરે હારીને બેસી જાય છે. પછી તેને પોતાને ચર્ચા ઉપસ્થિત કરવામાં જાણે પિતાની ભૂલ થઈ હોય એમ લાગે છે. પિતાની મહત્વતા ભરેલી વિચારણાને ઝીલવાને કેમ લાયક નથી એવી માન્યતા પર આવી જાય છે અને એવી નગુણ અને અવિચારી કામની ખાતર કાર્ય ન કરવાના નિર્ણય પર આવી જાય છે. આવા નિર્ણય પર આવતાં પોતાની ચર્ચા ચલાવવાની શકિતપર, મૂળ મુદ્દાને બરાબર લદય સન્મુખ ન રાખી શકવાની પોતાની ઓછી આવડત પર કે ચર્ચાના સાધારણ નિયમના પિતાના ઓછા ખ્યાલપર તેને લક્ષ્ય રહેતું નથી, તેથી ગેરવ્યાજબી રીતે પિતાની અપ શક્તિને જે બીજા ઉપર ઢોળવાની મનુષ્યની સામાન્ય નબળાઈને તે તાબે થઈ જાય છે. આ પ્રમાણે ન થવા દેવા માટે યોગ્ય ભાષામાં ચર્ચા શરૂ કરવાની ખાસ જરૂરીઆત છે તે લક્ષ્યમાં રાખવા યોગ્ય છે એમ લાગે છે.
એ ઉપરાંત ચર્ચા ઉપસ્થિત કરનાર જેણે પોતે કદિનલ કરે જ નહિ, ભૂલ કરી. શકે જ નષ્કિ, તેના વિચારને અનુરૂપ અન્ય ન હોય તે તે વાદ-ચર્ચાના કે બુદ્ધિ બળના સંબંધમાં હજુ ઘણી હલકી પાયરીપર છે, અને પોતે બુદ્ધિભવના શિખર પર ચઢી ગયેલ છે, અને કદિ પોતાની દલીલ કરવાની પદ્ધતિમાં ફેરફાર હાયજ નહિ, હોઈ શકે જ નહિ, એવી એવી કલ્પનાથી અથવા એવા હકથી ચચાં ઉપસ્થિત ન કરવી. આવી રીતે મહાન પદની પોતામાં કલ્પના કરી લેવાની નબળાઈ ઘણું લે
કે કે વકતાઓમાં સ્પષ્ટ રીતે અને કેટલાકમાં ગુપ્તપણે ઘર કરી રહેલી હોય છે, એનું પરિણામ અત્યંત અનિષ્ટ આવે છે, જેમ આપણે વિચાર આપણને ફરી
For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વૈજ્ઞાનિક પર વિચાર
તપાસી જવાની ઘણીવાર જરૂર પડે છે અને વિચારતાં કેટલીકવાર આપણને આ પણ વિચારે ફેરવવાના પ્રસંગો પણ મળે છે, તેમ ખાસ કરીને દરેક ચર્ચા ઉપસ્થિત કરનારે એટલું તે લક્ષ્યમાં રાવું જ જોઈએ કે તે પિતાને અતિપ્રાય લોકપર ઠસાવવા ચર્ચા ઉપસ્થિત કર્યો નથી, પરંતુ સત્ય શોધી કાઢવા અને દીર્થ દૃષ્ટિથી કમતિ-દેશહિતના સવાલ ચર્ચવા માટે નવા મુદ્દાઓ ઉભા કરે છે, જનાની ચર્ચા કરે છે અને તે કાર્યમાં પિતાની વિચારણશક્તિને ફાળે આપે છે. પિતાના વિચારો ફેરવી ન શકાય એક્ દઢ માનીનતાપૂર્વક જે ચર્ચા શરૂ કરે છે, અન્યના વિચારે શોધી–તારવી શકતું નથી, અન્યના અભિપ્રાય વિચારવાને પિતે બંધાયેલા નથી એમ માને છે અને વન્યના વિચારમાં કાંઈ દમ હોઈ શકે જ નહિ એવું ધારીને ચાલે છે તે ચર્ચા કરવા–ચર્ચા ઉપસ્થિત કરવામાં કે નિર્ણચે બાંધવામાં તદ્દન નકામે છે. એટલું જ નહિ પણ કેટલીકવાર તે સમાજમાં એ કચવાટ ઉત્પન્ન કરે છે કે એથી સમાજ કાંઈક કાગળ વધવાને બદલે પાછો હઠે છે. આથી પોતાના વિચારો કેમપર યેન કેન પ્રવેણુ ઠસાવવાના વિચારથી ચર્ચાન થવી જોઈએ પણ સત્ય શોધી કાઢી તે દ્વારા કેમ અને ધર્મની પ્રગતિ કરવાના શુદ્ધ વિચારથી ચર્ચાનું કામ હાથ ધરવું જોઈએ. આવી રીતે સત્યશોધન બુદ્ધિ અને સરલતા એ ચર્ચા કરનારને આભુષણરૂપ થાય છે. સમાજમાં ચર્ચા કરનારના સરલ સ્વભાવ માટે કિંમત અંકાય છે અને મમતી-રાગ્રહીપનો એક વખત તેનામાં અભાવ છે એ ખ્યાલ થવાથી તેના ચર્ચાના સ્થિત કરેલા વિષયે તરફ લોકેનું લફય ખેંચાય છે. વાસ્તવિક રીતે વિચારીએ તે કોઈપણ કામનુષ્ય પિતાના વિચારો સર્વવ્યાપી કે ખલના વગરના છે એ કહેવાનો દાવો કરી શકે જ નહિ. વિશેષ બુદ્ધિભવશાળી હોય તો તે વધારેમ વધારે એટલોજ દાવ કરી શકે કે તેના વિચારે ખાસ ધ્યાન પર લેવા ગ્ય છે અને એવા બુદ્ધિસામ્રાજ્યવાળાના વિચારે યોગ્ય ભાષામાં બતાવાયેલા હોય તે ર સમાજ તે પર લક્ષ્ય આપે જ છે; પરંતુ પિતે બતાવેલા વિચાર સત્ય છે, તે ફેરફાર હોઈ શકે જ નહિ, અને તેથી ઉલટા વિચાર કરનાર મૂર્ખ, અજ્ઞાની, તુચ્છ આગ્રહી છે એ દેવે કરીને ચર્ચા ઉત્પન્ન કરવી એ નુકશાનકારક છે એમ અનુરવથી જણાયું છે.
સમાજ કે ધર્મના વિષયની ચર્ચા ઉત્પન્ન કરતી વખતે બનતા સુધી કોઈ અંગત ટીકા કે દાખલા ન લેવા એ ક્યારે ઈષ્ટ છે. સંગીત ચર્ચાએકંદરે નુકશાનમાં જ પરિણમે છે, તેથી ચર્ચા સામાન્ય વિષયનીજ ચલાવવાથી સમાજસેવા બરાબર થઈ શકે તેમ છે, એમ આપણી કેમ પરિસ્થિતિ જોતાં જણાય છે. કેટલાક સવાલ એવા આવી જાય છે કે તે અંગત રસ ઉત્પન્ન કરે તેવાજ હોય છે, તે પ્રસંગે
For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
- 25፣
વિચારણીય પરિસ્થિતિ ઉત્પન્ન થાય છે, પરંતુ હેવા અમાં પશુ નતા સુધી સામાન્ય-સામાન્ય શબ્દોમાંી ચલાવવી અને તેનું પરિણામ વ્યકિતને લાગુ પડે તેવુ લઇ આવવું એ માર્ગ ઇષ્ટ લાગે છે. ખાકી તદ્દન અ ંગીત સવાલ સામાન્ય કરવા જતાં ઘણી વખત પદ્મબુદ્ધિનો જન્મ થઇ આવે છે અને એકવાર વ્યક્તિને અંગે અમુક સવાલ જાણતાં અજાણતાં પણ થઇ ગયા તે પછી વ્યક્તિ મેહુને અંગે અથવા સ્વમાનની ખાતર પણ સત્યાસત્યના નિર્ણય જણાયા છતાં અને પોતે માનેલ સ્વપક્ષ માંહેની સ્ખલના લક્ષ્યમાં આવ્યા છતાં પણ પક્ષત્યાગ થઈ શકતા નથી. મનુષ્યસ્વભાવની નિષ્ફળતા અને લક્ષ્યસ્થ ભાવની સ્થિરતાને અભાવે એવી સ્થિતિ ઘણીવાર ઉત્પન્ન થાય છે, તેથી બનતા સુધી વ્યક્તિની ચર્ચામાં ભાગ ન લેવા એ ઇષ્ટ છે અને કદાચ લેવા પડે તે સામાન્ય રીતે મુદ્દાસર તે સવા લને હાથ લગાડવા, પણ અમુક પક્ષમાં ભળી જવા જેવી સ્થિતિ ન થઇ જાય એ ખાસ લક્ષ્યમાં રાખવું.
બીજી અગત્યનો ખાગત ચર્ચાને અગે એ લાગે છે કે માત્ર ચર્ચાની ખાતર ચર્ચા ઉત્પન્ન કરવી નહિ, પણ હેતુસર ચર્ચા શરૂ કરવી. આપણું જીવન ટુંકું છે, વીશમી સદીમાં જીવન કલહુ ઘણુ જખરા છે, હરીફાઈમાં અનેક વિચારશીળ ચાહાએ સાથે રણક્ષેત્રમાં ઉતરવાનુ છે, તેવા સમયમાં ઘણી મહેનતે નામનુ ફળ મળે તેવી ચર્ચા ઉપસ્થિત કરવી નકામી છે.
હવે અમુક ચર્ચાને અગત્યની ગણવી કે સામાન્ય ગણવી એ પરસ્પર તુલનાત્મક સવાલ થયે અને એક મનુષ્ય જેને તદન સાધારણુ ખાખત માનતે હોય તેને અન્ય ઘણી મહત્વની માને એ નવા ોગ છે. આ ખાખતમાં ખેાટી ગલતી ન થાય તેટલા માટે દરેક વિચારશીળ માણુસે એક દૃશ્ય-ભાવના પાતા માટે મુકરર કરવી જેઈએ અને એ ભાવનાને પહેાચી વળવામાં જે ચર્ચા મદદગાર થાય તેવુ હાય તેવીજ ચર્ચા ઉપસ્થિત કરવી અથવા તેમાંજ ભાગ લેવા તેના માટે વ્યાજબી ગણાય. આવે નિર્ણય કર્યા વગર ગમે તે મામતમાં માથુ મારવાની ‘જેમને ટેવ પડે છે. તે ઘણીવાર નકામે વીર્ય વ્યય કરે છે અને પરિશુામે કદાચ કાંઇ પરિણામ લાવી શકે તે પણ મહેનતના પ્રમાણુમાં તે તદૃન નહિ જેવુ જ હાય છે. ભાવના અથવા આદર્શ તેટલા માટે બરાબર ચાકસ કરી તદનુસાર ચર્ચા ઉપસ્થિત કરવાનુ અને તેમાં ભાગ લેવાનું અહુ આવશ્યક છે. એક સાધારણ દાખલે અહીં આપવા યેાગ્ય લાગે છે. એક શેઠને જ્ઞાતિભાજન વખતે લેાકેા પાણીના મેાટા ઢામમાં કળશા એળે તે વાત અરૂચિકર જણાતાં તેણે ચર્ચા ઉપસ્થિત કરી કે કામના
For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સાન ડિલેજ વખતે હાજર રહી હાથમાં છે લઈ પાણીના કામ માટે Gશ રહેવું અને પ્રત્યેક જ્ઞાતિબંધુને તેજ કળશા ભરી કાપવા. આ ફર્ચા તન સામાન્ય છે, જમણ વખતે છાંડવાની ચર્ચા પણ તેવીજ છે, લોકોમાં કેળવણીને વધારે થાય, જમનાર અને જમાડનારની ફરજનો ખ્યાલ થાય તે અત્યારે જે લગભગ અજ્ઞાનીની પેઠે જ્ઞાતિજમણકે સંઘજમણ થાય છે તે સ્વત: અટકી જાય, છતાં જેનું આદર્શ સામાન્ય હોય તે એવી અચાને મેટું રૂપ આપે, અને જેનું આદર્શ લોકભાવના કેળવવામાં હોય તે એવી ચર્ચાને હાદ્રમાં રહેલ અજ્ઞાનાવ દૂર કરવામાં પિતાના કાર્યની સમાપ્તિ જુએ અને સાથે સમજી શકે કે અનેકાર ડેયા લઈને ઉભા રહેવાની તસ્તી લેવા કરતાં જનસ્વભાવ તે કેળવવાની વધારે જરૂર છે, નહિ તે વ્યાધિ કરતાં એસિડ આકરું અઘરૂં અને બહુ મૂલ્યવાળું થઈ જાય. આથી દરેક ચર્ચાને અંગે ભાવના મુકરર કરવાની પ્રત્યેક વ્યક્તિને માટે ખાસ જરૂરીયાત છે. એટલી જ જરૂર ચર્ચાગ્ય વિષયમાં વીર્યનું માપ કરવાની પણ છે. આવી બાબતમાં ઘણું વીર્ય વ્યય કરે નકામો છે અને એવું માપ ધરણસર ન રાખવામાં આવે તે ટુંકા જીવનમાં અન્ય જીવનકલહને અંગે મુદ્દાસરનું કઈ કામ થાય નહિ અને આખા જીવનને અંગે કાર્યને સરવાળે લેતાં કાંઇ સાર નીકળે નહિં. આથી ભાવનાનું લક્ષ્યસ્થપણું અને તેને અંગે વીર્યસ્થયના માપને ખ્ય૩ કરો તે યોગ્ય જણાય છે.
ચર્ચાને અંગે બીજા પણ ઘણા નિયમો ધ્યાનમાં રાખવા જેવા છે. કઇ પણ ચર્ચાને અંગત બનવા ન દેવી, સત્યશોધન વૃત્તિ નિરંતર લક્ષ્યમાં રાચ્છી, આ પણું તે સાચું એ ભાવ હૃદયમાં આવવા દે નહિ, સમાજના પિતે એરક છે એ વાત ન ભૂલાય તેવી રીતે લક્ષ્યમાં રાખવી, મનુષ્યજીવનમાં આ કાળમાં આ વખતમાં ઘણું કામ લેવાનું છે એ ધ્યાનમાં રાખવું અને જાહેર પ્રશ્નને અંગે પિતાના ગુખ સ્વાર્થ કે વેરની આહુતિ ન અપાય તે લક્ષ્યમાં રાખવું. આપણી કમ અને સમાજ, ધર્મ અને ધર્મના અંગે પુસ્તક અને તીર્થો, સંસ્થાઓ અને રિવાજો આપણું સર્વ શકિતપર પિતાપિતાને ભાગ માંગે છે. સંખ્યા અને બુદ્ધિબળતાં પિતાનોગ્ય ફાળે આપ એ પ્રત્યેક વ્યક્તિની ફરજ છે, એમાં જે ખલના થાય તેટલી પિતાની ઓછાશ છે અને ફરજ તરફ પરાક્ષુખપણું છે એમ વિ. ચારવું. કમને સત્ય વિચારકોની જરૂર છે, તેની મોટી ખામી છે, એ ખામી પૂરી પાડવા જતાં નવા વિષમ માર્ગો કે વાડાઓ ઉભા ન થઈ જાય તે વાત પણ ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય છે અને એવા સવાલો પર લય આપવાથી અતિ વિશાળ તવજ્ઞાન અત્યારે મર્યાદિત થઈ ગયેલ છે તે વિશ્વવ્યાપી થઈ શકે તેવો આ અનુકુળ સમય છે.
For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ત્યારે સરકાર ને કામ એવા રાંચે ક :
એની મા ૨ ક. વિચાર નહિ થાય તે માડા વખતમાં બાંકર વિના ને લઇ જવાય એવા . નજરે દેખાય છે, કામને તિ લાગી ગઈ છે, વિચારકે અપ છે, જૈનને અન્ય કેસમાં જોઈએ તેવું સ્થાન નથી—એ સર્વ બાબતે લક્ષ્યમાં રાખવા યોગ્ય છે અને તેને લક્ષ્યમાં રાખી અનેક સવાલે પર વિચાર કરવાના છે. આખા દેશમાં અત્યારે પરિવર્તન થાય છે. રાજ્યદ્વારી વાતાવરણ ફરતું જાય છે. યુરોપીય મહા વિગ્રહ મોટા ફેરફાર કરી નાખ્યા છે, જનસમાજ સન્મુખ અનેક પ્રશ્ન તદન નવીન - કારમાં રજુ કર્યો છે. સ્થળવાદ અને આત્મવાદમાં ઉછરેલી પ્રજાઓના વિકાસમાં કેટલે ફેર છે તે પ્રત્યક્ષ બતાવી આવ્યું છે. તેવા સમયમાં વિચારપૂર્વક મકકમપણે આપણે જલદી આગળ વધવાની જરૂર છે અને એવા વખતમાં જે લાભદાયી કાર્યો થશે તે બહુ સારું પરિણામ નીપજાવી શકશે. આથી કેમની ક્ષતિના કારણે વિશાળ બુદ્ધિએ વિચારવાની જરૂર છે, તેના આંતર કારણો શોધી તાત્કાલિક ઉપાયે કામે લગાડવાની જરૂર છે, એમાં અનેક વ્યક્તિઓના બુદ્ધિવૈભવને શાંત-નિષ્પક્ષપાતપણે એકઠા કરવાની જરૂર છે, અને એ કાર્યની ફતેહેપર સમાજ અને ધર્મનું ભવિષ્ય લટકે છે. ઉપરના ચર્ચાના નિયમો પર ઉલેખ કરવાને પ્રસંગ એટલાજ માટે પ્રાપ્ત થયેલ છે. અત્યાર સુધીની આપણે સ્થિતિના અને વલોકનનું એ સ્વતંત્ર પરિણામ છે. એ નિયમ લક્ષ્યમાં રાખ્યા છતાં કદાચ આક્ષેપ આવે તો પછી ડરવા જેવું લાગતું નથી, પણ એ અગત્યના મુદ્દાઓ વિસારી સૂકવાથી ઘણી હાનિ થઈ હોય એમ જોવાયું છે. પ્રસંગોપાત આ ચરાના નિયમો લક્ષ્યમાં રાખી વર્તમાન બાબતો પર ચર્ચા કરવા વિચાર થશે છે. અન્ય બંધુઓ પણ આ નિયમે પર ચોગ્ય લાગે તેવી ચર્ચા કરે છે તેમાંથી પણ ઈઝ પરિણામ આવશે. એકંદરે જે આપણે ઉત્થાન કાળને સન્મુખ લાવવા ઈચ્છતા હોઈએ તો હવે કટિબદ્ધ થઈ વિચારણાપૂર્વક આગળ વધવાની જરૂર છે, નકામા વાંધાઓ અને મતભેદને ભૂલી જવાની જરૂર છે, દેશમાં કઈ પરિસ્થિતિ ચાલે છે તે સમજવા યોગ્ય છે, મોટા મેટા મલે છેલા કોગ્રેસના મેળાવડા વખતે કેવા ભૂલી જવાયા તે લ
માં લેવા જે છે અને એવી ચિતરફની કીકત લયમાં રાખી ઉથાન તરફ પ્રયાણ કરવા આ વખત છે. એને લક્ષ્યમાં રાખી હવે પછી જરૂરી મુદ્દા પર ચર્ચા કર રવામાં આવશે. ચારે તરફ પ્રગતિના પવન વાય છે તેવા વખતમાં આપણે બેસી રહેશું તે જે કાંઈ બહુ અપ બાકી રહ્યું છે તે પણ ગુમાવશું, તેથી વીરપરમામાના જવલંત સંદેશાઓ જગતને કહેવા–વર ધર્મની દવા ફરકાવવા આપણે સાંસારિક, ધાર્મિક અને તેને અનુરૂપ અન્ય બાબતમાં આગળ વધવાની જરૂર છે. ચર્ચાના મુદ્દાઓ એ સર્વ પરિસ્થિતિ અને નિયમોને લક્ષ્યમાં રાખી પ્રાજ્ઞવર્ગ આ ગળ લાવશે એવી આશા છે. એ શુભ પ્રયત્નમાં વર્તમાન લેખક તરફથી પણ ચગ્ય. ફાળે વખતેવખત અપાયા કરશે એવી ભાવના હાલના દયમાં વતે છે ઈસ્યુલમ
For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
पुस्तकोनी पहोंच. ૧ શ્રી અનુગાર સૂર-સંક્ષિપ્ત સરાશ. આ પં. શ્રી દેવવિજયજી ગણિને પ્રથમ પ્રયન છે. તેમણે સિદ્ધાંતને બાધ ગ્રહણ કર્યાના રહસ્ય અથવા નિરણ રૂપે અન્ય જૈન બંધુઓને લાભ આપવાને આ પ્રયાસ કર્યો છે. તેના વિષે વિશેષ અભિપ્રાય સાત વાગ્યા પછી આપશું. પરંતુ એટલું તો જણાવવું ચોગ્ય છે કે પિતે મેળવેલા બોધને આવી રીતે પોતાધી અપ મતિવાળા અન્ય જનોને લાભ આપવાનો આ પ્રયત્ન સ્તુત્ય છે. વળી અત્યારે સુ વાંચવાને ઉત્સાહીત થયેલા જૈન બંધુઓને આટલી પ્રાસાદી સૂત્રની અંદર રહેલા અપૂર્વ રહસ્યની વાનકી રૂપે આપવી ઘટિત છે. જેથી તેમના હૃદયમાં સૂત્રો ઉપર બહુમાન પ્રકટ થાય અને તે વાંચવાની ચેગ્યતા મેળવવા તત્પર થાય.
૨ શ્રી પ્રકરણ પુછપમાળા-દ્વિતીય પુ૫. આ બુકની અંદર શ્રી ભગવતિ મહા સૂત્રમાંથી ઉદ્વરેલા અને પ્રથમ શ્રી આમાનંદ સભા તરફથી ટીકા સાથે પ્રકટ થયેલા પરમાણુ ખંડ છત્રીસી, પુદગળ છવીશી અને નિગદ છત્રીશી-એ ત્રણ પ્રકરણે મૂળ ટીકા અને ભાષાંતર સાથે પ્રકટ કરવામાં આવ્યા છે. આ પ્રયાસ પણ ૫. દેવવિજયજીગણિ છે. તેના વિશે પણ વિશેષ અભિપ્રાય તે સાધત વાંચ્યા પછી આપી શકાશે. પરંતુ આવા કફીન પ્રકરશોના ભાષાંતર કરી તેને સરલપણું પ્રાપ્ત કરાવી એવા અપૂર્વ પ્રકારોમાં રહેલા રહસ્યનો લાભ જૈન વર્ગને આપવાનો પ્રયાસ ખરેખર સ્તુત્ય છે. આ પ્રકરણે અન્ય પ્રકરણોની જેવા સરલ નથી, તે છતાં તેના ભાષાંતરને માટે પ્રયાસ કર્યો છે તે કાર્ય સારી શક્તિનું દિગ્દર્શન કરાવે છે.
ઉપર જણાવેલી બંને બુકે શ્રી જેન આત્માનંદ સભા–ભાવનગર તરફથી પ્રકટ થતી ગ્રંથમાળાના નંબર ૩૪-૩પ તરીકે પ્રકટ થયેલ છે. તે કામની અંદર ઝવેરી મેહનલાલ હેમચંદ અમદાવાદ નિવાસીએ રૂ. ૩૦૦) સહાય આપી છે. આવી જ્ઞાનદાનના અત્યુત્તમ કાર્યમાં સહાય આપવી તે તેવા કાર્ય પ્રત્યે સહાનુભુતિ દર્શાવે છે અને ઉદારતાને ચગ્ય સ્થાને વ્યય સૂચવે છે. એ ને કે જે સાધુ સાધ્વી અથવા ચોગ્ય શ્રાવકને ખપ હોય તેમણે કરી અમદાવાદ કે. શાહીબાગ કરીને ઉપર જણાવેલા ગૃહસ્થ પાસેથી મંગાવવી
૩ શ્રી જિન ભક્તિ આદર્શ આની અંદર શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશમાં આવેલા બે લે “ભક્તિ મિથે થતી આશાતનાઓ” અને “જિનરાજ ભક્તિ” આપવામાં આવેલા જિલક્તિના રસિક જૈન બંધુઓને અવશ્ય વાંચવા લાયક છે. શ્રી મુંબઈ કાપડ માર્કેટ વેપારી જેન મંડળ તરફથી શા. માણેકલાલ નાનજીએ છપાવેલ છે. તેના ખપીજનને અરધા આનાની ટીકીટ મોકલવાથી ભેટ આપવામાં આવે છે. મંગાવનારે કેશા. મણીલાલ મોતીલાલ, બહાર કેટ, ચંપાગલી-મુંબઈ કરવું..
For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ; ; . . જેન્ટ વરી મતદાર રાહ જાડી આ ઘણા પ્રયાસવર્ડ તૈયાર કરેલા નિબંધ તેના લેખક તમદાસ ભવાનદાસ ઘાડુ તરફથી છપાવીને બહાર પાડેલ છે, આ લેખ રેન બંધુઓએ લશર્વક વાં૨.વા લાયક છે, પરંતુ અમે સ્થળ સંકોચના કારણથી આ માસિકમાં પ્રકટ કરી શકયા નથી. જૈન અને જૈન શાસનમાં પ્રકટ થયેલ છે. તે પરથી વાંચી જેવો અથવા તેના લેખક પાસેથી હે 155 મેમનવાડા રેડ સુકાઈ. કરીને મંગાવી લે છે. આ નિબંધ તરફ અને પણ જેન વર્ગના આગેવાનોનું લક્ષ ખેંચીએ છીએ અને તેને માટે અવસ્થ ગ્ય પ્રયત્ન કરવાની આવશ્યકતા સૂચવીએ છીએ. તે સાથે મુંબઈ જેવા શહેરમાં અનેક ધનાઢ્ય જેને વસે છે છતાં જેન બંધુઓ માટે એક પણ સેનીટેરીયમ થયેલ નથી એ બાબત ધી જેન એસોસીએશન ઓફ ઇડીઆના સેક્રેટરી, પ્રમુખ વિગેરે શ્રીમંત ડોનું ધ્યાન ખેંચવામાં આવે છે. તેમજ આરેગ્યતાના નિયમો. શ્રાવક ભાઈઓને સમજાવવાની આવશ્યકતા હોવાથી મુનિ મહુારાઓએ પણ ગ્ય રીતે તે બાબત વ્યાખ્યાનાદિ પ્રસંગે લક્ષમાં રાખવાની વિનંતિ કરવામાં આવે છે. 5 શ્રાવિકા અથવા સ્ત્રીસુખ દર્પણ. આ નામનું માસિક માર્ચ માસથી ભાવનગર ખાતે જૈન પત્રના અધિપતિ તરફથીજ પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે, વ્યવસ્થાપક ગુલાબચંદ લલુભાઈ શાહ છે. આ ઉત્તમ કાર્યની પ્રેરણા એક સુશળ શ્રાવિકા તરફથી કરવામાં આવી છે. આ માસિકને સચિત્ર બનાવવાની પહેલ કરવામાં આવી છે. હાલમાં ચાલતી તમામ પ્રકારની સુંઘવારીના વખતમાં એક પ્રકારનું સાહસ કરવામાં આવ્યું છે. પરંતુ જેન વર્ગમાં પ્રવિકાને સબોધ આપતું એક પણ માસિક અદ્યાપિ ન હોવાથી આ માસિકને સારી સહાય મળવાનો સંભવ છે, લેખે ને ચિત્રોની ચુંટણી સારી કરવામાં આવી છે, પરંતુ હજુ તેમાં આગળ વિશેષ પ્રગતિ કરવાની જરૂર છે. ત્યારે એને નામજ શ્રાવિકા આપવામાં આવ્યું છે ત્યારે શ્રાવિકાની તમામ પ્રકારની ફરજ તે દ્વારા જણાવવા ગ્ય છે. ગૃહકાર્યની અંદર પણ શ્રાવિકાએ કેવા પ્રકારની સાવધાની રાખવી જોઈએ, કેવી જયણા પાળવી જોઈએ. બાળકને કેવી રીતે લધુવયથી જ જૈન ધર્મના સંસ્કાર પાડવા જોઈએ, પિતાના પતિ સાથે કેવી સભ્યતાવાળું વર્તન રાખવું જોઇએ, કરો કંકાસને કેવી રીતે દેશવટે આપવો જોઈએ અને ગાળિ પ્રદાનની પડી ગયેલી દીર્ઘકાલિન ટેવને કેવી રીતે ભૂલી જવી જોઈએ, ધર્મનું આરાધન કેવી રીતે ચચ અવસરે રેગ્યતા મેળવીને કરવું જોઇએ ઇત્યાદિ બહુ બહુ તો સમજાવવા યોગ્ય છે અને તેને માટે વ્યવહારિક ને ધાર્મિક અને પ્રકારના અનુભવવાળા લેખક પાસે લેખ લખાવવા જોઈએ. આ બાબતમાં એ માસિકના પ્રકાશકનું ધ્યાન ખેંચવા આવે છે અને જેનસમુદાયને આવા અદ્વિતીય માસિકના ગ્રાહક થઈને સડાય આપવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે. For Private And Personal Use Only