________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન ધર્મ પ્રકાશ. તેનો આંતરિક હેતુ પાંચ ઈદ્રીઓને રાજી રાખવાને છે. સારા સારા મને સ્પર્શ, મીઠા મીઠા રસ, પ્રિય લાગતા શબદ, વહાલા લાગતાં ગંધ અને દષ્ટિને પ્રસન્ન કરે તેવા જવાના પદાર્થો મેળવવા માટે અહર્નિશ મા રહે છે. તેનું સમજવું ન સમજવા બરાબર છે. ઇદ્રીએ વાર્થનિઈ છે એમ તેનું કહેવું કથનમાત્ર જ છે.
અનેક પ્રકારની સંપત્તિ કે જેમાં દ્રવ્યનો મુખ્ય ભાગ છે તે અરિથર છે, એમ આ પ્રાણી જાણે છે. કારણ કે અંતરાય કર્મને ઉદય થાય છે ત્યારે એક ક્ષણમાં તે ચાલ્યું જાય છે. પોતાની નજરે ઘણું દ્રવ્યવાનને નિર્ધન થઈ ગયેલા–એટલું જ નહિ પણ જેઓ ગરીબોની સંભાળ લેતા હતા તેમને ગરીબ તરીકે માગતા યાચના કરતા જુએ છે. છતાં પણ પિતાને છેડી કે ઘણ જેટલી સંપત્તિ પ્રાપ્ત થઈ હોય છે તેના પરનો મડ-મુચ્છ કિંચિત્ પણ ઘટતાં નથી. તેને સદુપયેગ કરી શકતું નથી. શુભ કાર્યમાં તેને વ્યય કરતાં હૃદય કંપે છે–ના પાડે છે. કદિ તેમાંથી વ્યય કરવો પડે છે, તે તેથી ઘણે ખેદ પામે છે; વળી તેને અસ્થિર છે એમ જાણતાં છતાં વધારે વધારે મેળવવાને માટે મા રહે છે. એક વસ્તુ અસ્થિર છે-આપણી પાસે કાયમ રહેવાની નથી એમ જે ખરેખરૂં સમજવામાં આવે તે તે મેળવવાનો પ્રયાસ કોણ કરે ? કઈ ન કરે. પરંતુ આ પ્રાણીનું સમજવું ન સમજવા બરાબર છે. તેથી જ તેવી સંપત્તિ મેળવવા, તેને વધારવા, તેને જાળવી રાખવા અહર્નિશ પ્રયત્ન કર્યા કરે છે–તેને માટે રાત દિવસ પ્રયાસ કરે છે, પાપ પુન્ય જેતે નથી, કૃયાકૃત્ય વિચારતા નથી, ધર્મને ભૂલી જાય છે. સુખને વીસરી જાય છે અને ક્ષણે ક્ષણે તેને જાપ કર્યા કરે છે. જો કે આ પ્રમાણેની સ્થિતિ અનુભવતાં છતાં પણ તેને ચાલ્યું જવું હોય છે ત્યારે કુલટા સ્ત્રી જેમ પિતાની ઉપર અત્યંત રમેહ ધરાવનાર--પોતાને માટે પ્રાણ પાથરનાર પતિની પણ દરકાર ન કરતાં જાર પાસે ચાલી જાય છે તેમ ગાઢ નેહવાળી કમી પણ એક ક્ષણમાં સ્વામી બદલી નાખે છે. એકની મટીને બીજાની થાય છે અથવા અગ્નિ કે જળરૂપ થઈ જઈ તેના પર આસક્તિ ધરાવનારને રેવરાવે છે, હેરાન કરે છે, સં. તાપે છે અને તેને દિલાસે આપવા પણ આવતી નથી. સંપત્તિમાત્રની આવી સ્થિતિ છે, અને તેના માલિકની પણ ઉપર બતાવી તેવી સ્થિતિ છે.
ઉપરના ફલકમાં પ્રાંતે તેટલા માટે એમ કહે છે કે આ પ્રમાણે બધું જાણતાં છતાં પણ તેના પર મને જે મેહ થાય છે તેનું કારણ શું છે? તેનું કારણ તે લેકમાંજ બતાવવામાં આવ્યું છે એટલે કે તેનું કારણ મેહજ છે. આ સંસારમાં જેટલાં દુઃખ જીવમાત્રને પ્રાપ્ત થાય છે અને એટલે વિપરિત પ્રતિભાસ થાય છે તેમજ જે જે સ્થિતિ ઇષ્ટ કે અનિષ્ટ પ્રાપ્ત થાય તે અનુભવવી પડે છે એ બધે મેનેજ
For Private And Personal Use Only
